نقشۀ راه آتشبس و بعلبک در زیر آتش
رسانههای عربزبان از قول نزدیکان نبیه بری رئیس مجلس لبنان گزارش دادهاند که پیش از این، بری و هوچستین بر سر یک «نقشۀ راه» برای استقرار آتشبس در جنگ لبنان به توافق رسیدهاند. جزئیاتی از «نقشۀ راه» مورد توافق دو طرف منتشر نشده است اما راهحلهای دیپلماتیکی که طرفهای مختلف برای خاتمۀ جنگ در لبنان تا به حال به آنها اشاره شده است، همگی به اجرای قطعنامۀ 1701 شورای امنیت سازمان ملل ختم میشود.
ارتش اسرائیل به ۸۰ هزار تن از ساکنان شهر بعلبک و روستاهای اطراف آن در درۀ بقاع لبنان اخطار داده است که خانههای خود را ترک کنند، زیرا قرار است پایگاههای حزبالله در این مناطق مورد حملۀ شدید جنگندههای اسرائیلی قرار گیرد. از ابتدای جنگ اسرائیل و لبنان در یک ماه پیش، این نخستین بار است که ارتش اسرائیل خواهان خروج جمعیتی در این اندازه از محل سکونت خود است.
نزدیک به ۶۰ درصد ساکنان شهر باستانی بعلبک واقع در شرق لبنان، شیعه هستند. تهدید به بمباران بیسابقۀ بعلبک در حالی صورت میگیرد که گزارش رسانهها، از تلاش مداوم طرفهای ذینفوذ در لبنان و اعلام آمادگی طرفهای درگیر برای دستیابی به آتشبس حکایت دارد. در پیوند با همین موضوع، آموس هوچستین، نمایندۀ ویژۀ جو بایدن، رئیسجمهور آمریکا بار دیگر وارد خاورمیانه می شود تا طرح ابتکاری خود را برای خاموش کردن جنگ بین اسرائیل و حزبالله پیگیری کند.
رسانههای عربزبان از قول نزدیکان نبیه بری رئیس مجلس لبنان گزارش دادهاند که پیش از این، بری و هوچستین بر سر یک «نقشۀ راه» برای استقرار آتشبس در جنگ لبنان به توافق رسیدهاند. جزئیاتی از «نقشۀ راه» مورد توافق دو طرف منتشر نشده است اما راهحلهای دیپلماتیکی که طرفهای مختلف برای خاتمۀ جنگ در لبنان تا به حال به آنها اشاره شده است، همگی به اجرای قطعنامۀ ۱۷۰۱ شورای امنیت سازمان ملل ختم میشود.
قطعنامۀ ۱۷۰۱ شورای امنیت پس از جنگ ۳۳ روزۀ بین حزبالله و اسرائیل در سال ۲۰۰۶ صادر شد. این قطعنامه بر ضرورت عقبنشینی کامل ارتش اسرائیل از هر نقطه از خاک لبنان، بازگشت نیروهای حزبالله به شمال رودخانۀ لیطانی، استقرار ارتش لبنان و هزاران نیروی حافظ صلح سازمان ملل در مناطق مرزی و اجرای قطعنامۀ ۱۵۵۹ شورای امنیت تأکید دارد. قطعنامۀ ۱۵۵۹ شورای امنیت بر خلع سلاح تمام گروههای شبهنظامی در لبنان و بسط حاکمیت دولت بر سراسر خاک آن کشور تصریح کرده است.
با آنکه نجیب میقاتی سرپرست نخستوزیری و نبیه بری رئیس مجلس و سران دیگر احزاب لبنان و همینطور دولت اسرائیل اجرای قطعنامۀ ۱۷۰۱ را به عنوان پایۀ یک فرمول آتشبس پذیرفتهاند و کشورهای غربی و عرب و دخیل در بحران لبنان نیز بر این موضوع پای فشردهاند، با این همه، مراحل مختلف اجرای قطعنامه همچنان محل اختلاف طرفهای درگیر بهخصوص حزبالله و اسرائیل است. حزبالله تا کنون موضع روشن خود را دربارۀ شرایط آتشبس اعلام نکرده و فقط رسانههای نزدیک به آن، گزارشهایی مبنی بر اصرار آن بر «مقاومت در برابر هجوم اسرائیل به خاک لبنان» انتشار دادهاند.
با این همه، شیخ نعیم قاسم در نخستین پیام تصویری خود پس از ترور سیدحسن نصرالله دبیرکل حزبالله، نبیه بری را بهعنوان «برادر بزرگتر» تشکیلات متبوع خود و به نوعی نمایندۀ این گروه در مذاکرات دیپلماتیک معرفی کرد. بین سخنان آقای قاسم و آنچه رسانههای نزدیک به حزبالله دربارۀ موضع این گروه نسبت به شرایط آتشبس منتشر میکنند، تفاوت معناداری به چشم میخورد، بنابراین، انتظار میرفت شیخ نعیم قاسم که به عنوان جانشین نصرالله و دبیرکل جدید حزبالله انتخاب شده است، در سخنرانی دیشب خود موضع حزبالله را به صورتی شفاف مطرح کند.
شیخ نعیم قاسم، اعلام کرد که خواهان آتشبس است اما آن را «گدایی» نخواهد کرد و زیر بار شرایط اسرائیل نخواهد رفت. با این همه، آقای قاسم شرایط مورد نظر تشکیلات تحت رهبری خود را تشریح نکرد. در طرف اسرائیلی، همۀ نهادها و گروهها، از فرارسیدن زمانِ خاتمۀ جنگ لبنان سخن میگویند. از نگاه آنان ضربات وارده به ساختار فرماندهی و انبارهای تسلیحاتی و نیروهای حزبالله، جنگ را به آخرین پلۀ آن رسانده و اکنون زمان دیپلماسی فرا رسیده است.
دولت اسرائیل اما علاوه بر آغاز روند اجرای قطعنامۀ ۱۷۰۱ در «زیر آتش»، خواهان اموری فراتر از قطعنامه از جمله کنترل بر آسمان لبنان به منظور جلوگیری از تجدید سازمان حزبالله و مسلح شدن دوبارۀ اعضای آن است. این درخواست به طور آشکار، حاکمیت لبنان را نقض میکند تا جایی که سمیر جعجع رهبر حزب «قوات لبنانی» نیز که از سرسختترین مخالفان حزبالله محسوب میشود، آن را مغایر حاکمیت ملی لبنان دانسته است.
ظاهراً تلاش هوچستین نزدیک کردن طرفهای درگیر به فرمولی بینابین است گرچه او هم صرفِ اجرای قطعنامۀ ۱۷۰۱ را مشکلگشای بحران لبنان ندانسته و در عمل در جهت خواست اسرائیلیها حرکت کرده است.
در واقع، اخطار ارتش اسرائیل به ۸۰ هزار جمعیت بعلبک و اطراف آن برای ترک منازل خود، تشدید فشار به حزبالله و دولت موقت لبنان برای تن دادن به اجرای قطعنامۀ ۱۷۰۱ شورای امنیت با شرایط دولت نتانیاهوست. افزوده شدن ۸۰ هزار آوارۀ تازه به صدها هزار آوارۀ قبلی که عمدتاً از جمعیت شیعۀ لبنان هستند، قاعدتاً بحران داخلی لبنان را وخیمتر میکند و سبب افزایش فشاراحزاب مسیحی و سنی بر حزبالله و همینطور نبیه بری برای نشان دادن نرمش بیشتر در جهت پذیرش سریع آتشبس میشود. با این اوصاف، جنگ لبنان هنوز به طور کامل روی ریل دیپلماسی قرار نگرفته است؛ هر چند که ظاهراً فقط دیپلماسی میتواند آتش این جنگ خانمانسور را خاموش کند.
