گلوله به جای غذا/مراکز توزیع غذا در غزه چگونه به مراکز کشتار فلسطینی‌ها تبدیل شد؟
برای اهالی غزه که تحت تأثیر محاصره و جنگ به مواد غذایی دسترسی ندارند، مراکز توزیع غذای وابسته به «بنیاد بشردوستانه غزه» (GHF) تنها راه برای تأمین غذا است با این حال، طی حدود یک ماه از زمان راه‌اندازی این مراکز، ۵۴۹ نفر از کسانی که به دنبال غذا به آنجا رفته‌اند کشته شده‌اند.
برای اهالی غزه که تحت تأثیر محاصره و جنگ به مواد غذایی دسترسی ندارند، مراکز توزیع غذای وابسته به «بنیاد بشردوستانه غزه» (GHF) تنها راه برای تأمین غذا است با این حال، طی حدود یک ماه از زمان راه‌اندازی این مراکز، ۵۴۹ نفر از کسانی که به دنبال غذا به آنجا رفته‌اند کشته شده‌اند. سربازان اسرائیلی مستقر در مراکز توزیع غذا می‌گویند «بدون اینکه تهدیدی فوری از جانب فلسطینی‌ها متوجه آنها باشد» به آنها دستور داده شده بود تا به غیرنظامیان «شلیک کنند.» به گفته منابع بیمارستانی در غزه، روز جمعه ۲۷ ژوئن دست‌کم ۴۷ نفر از اهالی غزه در نزدیکی مراکز توزیع غذا هدف گلوله سربازان اسرائیلی قرار گرفتند.
با این حال، این موضوع اتفاقی تازه در مراکز توزیع غذای زیر نظر «بنیاد بشردوستانه غزه» (GHF) نیست. از زمان تأسیس این بنیاد برای پاسخ به انتقادها از اسرائیل در خصوص «استفاده از گرسنگی به عنوان سلاح» ده‌ها اتفاق مشابه از سوی رسانه‌ها، نهادهای بین‌المللی و شاهدان عینی گزارش شده است.
وزارت بهداشت غزه اعلام کرده است که از ابتدای تأسیس مراکز توزیع غذا، دست‌کم ۵۴۹ نفر در این مراکز یا در اطراف آنها کشته و ۴۰۶۶ نفر زخمی‌شده‌اند.
«هیچ‌چیز به جز مرگ»
ارتش اسرائیل از روز دوم مارس، از ورود کمکهای بشردوستانه‌ای که توسط سازمان‌های بین‌المللی و کشورهای خارجی برای مردم ارسال می‌شدند، به غزه جلوگیری کرد. تبعات انسانی فاجعه‌بار این تصمیم که در کنار آغاز دوباره جنگ و بمباران زندگی را برای مردم غزه بیش از پیش سخت کرده بود، باعث شد تا فشارهای بین‌المللی علیه اسرائیل افزایش یابد و بسیاری از کشورها به این سیاست دولت اسرائیل اعتراض کنند.
همزمان، وضعیت ساکنان غزه روزبه‌روز بدتر می‌شد. اوایل ماه مه، سازمان ملل متحد گزارش داد که کارمندان این سازمان، نمونه‌هایی از سوءتغذیه شدید را در غزه ثبت و مستند کرده‌اند. بر اساس اعلام این سازمان در ماه مه، در میان ساکنان غزه یک نفر از هر ۵ نفر دچار سوءتغذیه است.
دولت بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل برای فرار از این انتقادها به دنبال یک راه‌حل بود اما نمی‌خواست بار دیگر اجازه ورود کمکهای بشردوستانه سازمان‌های بین‌المللی را به غزه صادر کند. دولت اسرائیل بدون ارائه شواهد و مستندات قابل قبول، مدعی بود که کمکهای بین‌المللی مستقیم به دست حماس می‌رسند و مردم عادی در غزه از آن بی‌بهره می‌مانند؛ ادعایی که توسط نهادهای بین‌المللی تکذیب شده بود. در نهایت، اسرائیلی‌ها اعلام کردند که مراکز جدیدی را در مناطق تحت کنترل اسرائیل در غزه تأسیس می‌کنند که زیر نظر «بنیاد بشردوستانه غزه» (GHF) به توزیع غذا و کمکها بپردازند. این بنیاد در کشور سوئیس به ثبت رسیده و مدیر آن جیک وود، از سربازان سابق ارتش آمریکاست.
سازمان‌های حقوق بشری و نهادهای بین‌المللی از همان ابتدا مخالف این تصمیم اسرائیل بودند. پیش از آغاز فعالیت GHF، تام فلچر، مدیر امور بشردوستانه سازمان ملل متحد در نشست شورای امنیت پیرامون این بنیاد گفت: «بنیاد بشردوستانه غزه کمک‌رسانی را به مناطقی خاص محدود می‌کند و بسیاری از مناطق را بدون کمک‌رسانی باقی می‌گذارد. این نوع کمک‌رسانی در راستای اهداف سیاسی و نظامی است. این بنیاد، گرسنگی را به ابزاری برای چانه‌زنی و امتیازگیری اسرائیل تبدیل می‌کند. این فقط نمایشی است برای پوشاندن خشونت و آوارگی که بر مردم غزه تحمیل می‌شود.»
در همان زمان کمیته بین‌المللی صلیب سرخ نیز در بیانیه‌ای به این طرح اسرائیل واکنش نشان داد: «مکانیسم پیشنهادی برای کمک به غزه برای ما بسیار نگران‌کننده است و کارشناسان ما معتقدند این مکانیسم اجازه توزیع کمکهای بشردوستانه را به شکلی که مطابق با اصول انسانی باشد، نمی‌دهد. صلیب سرخ نمی‌تواند در شرایطی که اجازه رعایت معیارهای انسانی را ندارد، در توزیع کمکها همکاری کند.» زمان زیادی طول نکشید که صحت پیش‌بینی این نهادها تأیید شد.
روزنامه گاردین در مقاله‌ای که روز ۱۵ ژوئن منتشر کرد، آورده است: «مادر احمد زیدان، نوجوان ۱۲ ساله فلسطینی درست در مقابل او، زمانی که تلاش داشت تا برای خانواده‌اش غذا تهیه کند، گلوله خورد و جان خود را از دست داد. او به یکی از مراکز توزیع غذا رفته بود اما هدف گلوله قرار گرفت.» بر اساس گزارش این روزنامه، روز یکشنبه ۱ ژوئن بیش از ۳۰ نفر از مردم غزه در تلاش برای دستیابی به غذا برای خانواده‌هایشان کشته شدند. روز دوشنبه ۲ ژوئن، ۳ نفر دیگر در آنجا به قتل رسیدند. مقام‌های محلی تعداد کشته‌شدگان در مسیر رسیدن به مراکز غذا یا در مراکز غذا در روز سه‌شنبه ۳ ژوئن را ۲۷ نفر اعلام می‌کنند.
روز یکشنبه، ۸ ژوئن ۴ نفر کشته شدند. تعداد کشته‌شدگان در روز سه‌شنبه ۱۰ ژوئن ۱۷ نفر و در روز چهارشنبه ۱۱ ژوئن ۶۰ نفر اعلام شد. اسرا ابوقمر، فعال فلسطینی در یادداشتی که در روزنامه گاردین منتشر شد، نوشته است: «در غزه، از آغاز نسل‌کشی، گرسنگی به‌عنوان سلاحی جنگی برای تضعیف و کنترل ما به‌کار گرفته شده است. هنگامی که کمکهای بشردوستانه ایالات متحده با آماده‌سازی نقاط توزیع برای تأمین مواد غذایی برای مردم غزه آغاز شد، روزنه‌ای از امید پدید آمد که شاید این گرسنگی سرانجام تسکین یابد. اما اکنون هیچ امیدی باقی نمانده است.
این نقاط توزیع به تله‌های مرگ تبدیل شده‌اند. این وضعیت به‌گونه‌ای مرا به یاد اپیزود چراغ قرمز، چراغ سبز سریال بازی مرکب میاندازد، با این تفاوت که در غزه هیچ‌کس پیروز نمی‌شود.» کاربران فلسطینی در شبکه‌های اجتماعی نوشته‌اند که در این مراکز «هیچ چیز به جز مرگ» توزیع نمی‌شود. ثمین الخیطان، سخنگوی دفتر حقوق بشر سازمان ملل متحد در ژنو، گفت: «از زمان شروع کار بنیاد بشردوستانه غزه در ۲۷ ماه می، ارتش اسرائیل فلسطینی‌‌هایی را که سعی در رسیدن به نقاط توزیع غذا داشتند، بمباران و گلوله‌‌باران کرده‌اند که منجر به کشته شدن تعداد زیادی شده است.»
به گفته او سازمان ملل بیشتر موارد این کشته‌شدگان را بررسی و تائید کرده است. الخیطان گفت: «مکانیسم کمکهای بشردوستانه نظامی اسرائیل با استانداردهای بین‌المللی توزیع کمکها مغایرت دارد. این امر جمعیت غیرنظامی را به خطر میاندازد و به وضعیت فاجعه‌بار انسانی در غزه دامن می‌زند.» روز گذشته نیز، سازمان پزشکان بدون مرز اعلام کرد که جنایات در مراکز توزیع کمکهای بشردوستانه در غزه همچنان ادامه دارد. این سازمان اضافه کرد: «مراکز مذکور وابسته به تل‌آویو و آمریکا هستند و پروژه آنها برای توزیع کمک در غزه عمداً کرامت فلسطینی‌ها را خدشه‌دار می‌کند.» بر اساس اعلام سازمان پزشکان بدون مرز، باید به یک سازوکار مبتنی بر مبانی انسانی و هماهنگ با سازمان ملل در راستای توزیع کمکهای انسانی در غزه بازگشت.
«قیف مرگبار»
دانشگاه هاروارد به تازگی به بررسی مراکز توزیع غذای اسرائیلی – آمریکایی در غزه پرداخته است. در این گزارش آمده است که طراحی و موقعیت این مجموعه‌ها بیشتر در امتداد استراتژی نظامی اسرائیل در غزه است تا یک مداخله بشردوستانه برای کمک‌رسانی گسترده. براساس این تحقیق، چهار مجموعه تکمیل شده و یک مجموعه پنجم بالقوه شناسایی شده است. همه آنها در نزدیکی مواضع نظامی مستحکم ارتش اسرائیل قرار دارند. اکثر جمعیت غزه، به‌ویژه ساکنان شهر غزه (حدود ۱ میلیون نفر)، به دلیل وجود کریدور نتزاریم و مناطق خطرناک، عملاً به این مراکز دسترسی ندارند.
سایر افراد نیز برای رسیدن به این مراکز باید چندین کیلومتر را در زمین‌های ناهموار و ویران، به احتمال زیاد با پای پیاده، طی کنند. همه این مراکز در «منطقه حائل» اعلام شده توسط اسرائیل قرار دارند که ورود به آن برای فلسطینیان ممنوع است. از نظر طراحی داخلی، طراحی هر چهار مجموعه تکمیل شده یکسان و براساس یک الگوی واحد است.
ساختار داخلی، با اولویت دادن به کنترل و نظارت، بیشتر شبیه به یک تأسیسات نظامی است تا یک مرکز کمک‌رسانی. این طراحی به گونه‌ای است که یک «قیف مرگبار» (fatal funnel) ایجاد می‌کند؛ مسیری قابل پیش‌بینی از یک ورودی به یک خروجی که حرکت را محدود کرده و نظارت و کنترل حداکثری را با حداقل پرسنل ممکن می‌سازد. هیچ‌گونه امکانات رفاهی مانند سایه‌بان، آب یا سرویس بهداشتی برای دریافت‌کنندگان کمک در نظر گرفته نشده است. این نوع طراحی کاملاً با اصول شناخته‌شده برای توزیع کمکهای بشردوستانه که بر کرامت انسانی و کاهش تنش تأکید دارند، در تضاد است.
مراکز کشتار
سربازان اسرائیلی مستقر در غزه می‌گویند که طی ماه گذشته ارتش اسرائیل عامدانه به غیرنظامیانی که در نزدیکی مراکز توزیع غذا قرار داشتند، تیراندازی می‌کرد. روزنامه هاآرتص، روز جمعه، ۲۷ ژوئن، در گزارشی نوشت: «گفت‌وگوها با سربازان و افسران حاضر نشان میدهد فرماندهان آنها دستور داده بودند که به تجمع‌کنندگان در صف غذا تیراندازی و آنها را متفرق کنند. درحالی‌که هیچ تهدیدی از جانب آنها متوجه سربازان اسرائیلی نبود.» یکی از سربازان اسرائیلی در این باره گفته است این «فروپاشی کامل شعارهای اخلاقی ارتش اسرائیل در غزه» بود: «این یک مرکز کشتار بود. جایی که من مستقر بودم، دست کم ۵ نفر هرروز کشته می‌شدند. به آنها مانند نیروهای متخاصم نگاه می‌شد. نه هشدار، نه گاز اشک‌آور و نه هیچ چیزی در کار نبود. مستقیماً به آنها تیراندازی می‌شد. روش ارتباطی ما با آنها تیراندازی بود.»
این سرباز روایت می‌کند: «ارتش اجازه نداده که افکار عمومی ویدئوهای این حوادث را ببینند. از نگاه آنها، بنیاد بشردوستانه غزه کارایی خوبی داشته چراکه جلوی فروپاشی مشروعیت بین‌المللی ارتش اسرائیل را گرفته است.»
یک افسر دیگر به مشکل دیگری در مراکز توزیع اشاره کرد: «عدم ثبات و برنامه‌ریزی اصلی‌ترین مشکل است. ساکنان نمی‌دانند هر مرکز چه زمانی باز می‌شود و همین موضوع باعث افزایش ازدحام و فشار بر این مکان‌ها شده و به آسیب دیدن غیرنظامیان منجر می‌شود.» او گفت: «من نمی‌دانم چه کسی تصمیم‌گیرنده است، اما ما به مردم دستورالعمل‌هایی می‌دهیم و بعد یا به آنها عمل نمی‌کنیم یا دستورالعمل‌ها را تغییر می‌دهیم.»
او افزود: «اوایل این ماه، مواردی پیش آمد که به ما اطلاع دادند پیامی منتشر شده مبنی بر اینکه یک مرکز توزیع، بعدازظهر باز می‌شود. با این حال، مردم از صبح زود برای اینکه اولین نفر در صف دریافت غذا باشند، در محل حاضر شدند. به دلیل اینکه آنها خیلی زود رسیده بودند، توزیع کمکها در آن روز لغو شد.»
یک سرباز ذخیره تانک که اخیراً در لشکر ۲۵۲ در شمال غزه فعال بوده است، این گزارش‌ها را تأیید و توضیح داد که ارتش اسرائیل از روش‌های وحشتناکی برای متفرق کردن افراد استفاده می‌کرد: «نوجوانانی که منتظر کامیون‌های کمک‌رسانی هستند، پشت تپه‌های خاکی پنهان می‌شوند و به محض عبور کامیون‌ها یا توقف آنها در نقاط توزیع، به سمت‌شان هجوم می‌برند.
ما معمولاً آنها را از فاصله چندصدمتری می‌بینیم؛ در این موقعیت، آنها تهدیدی برای ما محسوب نمی‌شوند.» در یک مورد، به این سرباز دستور داده شد تا یک گلوله تانک به سمت جمعیتی که در نزدیکی ساحل گرد آمده بودند، شلیک کند. او گفت: «از نظر فنی، این اقدام باید یک شلیک هشداردهنده باشد؛ یا برای عقب راندن مردم یا جلوگیری از پیشروی آنها. اما اخیراً، شلیک گلوله جنگی به یک رویه استاندارد تبدیل شده است. هر بار که ما شلیک می‌کنیم، این اقدام تلفات و کشته بر جای می‌گذارد و وقتی کسی می‌پرسد چرا شلیک گلوله جنگی ضروری است، هرگز پاسخ قانع‌کننده‌ای وجود ندارد. گاهی حتی پرسیدن این سؤال، فرماندهان را عصبانی می‌کند.»
در آن مورد خاص، پس از شلیک گلوله، برخی از مردم شروع به فرار کردند و به گفته این سرباز، نیروهای دیگر متعاقباً به سمت آنها آتش گشودند. او این سؤال را مطرح می‌کند: «اگر این قرار است یک شلیک هشداردهنده باشد و ما می‌بینیم که آنها در حال فرار به عمق غزه هستند، پس چرا به سمت‌شان شلیک می‌کنیم؟ گاهی به ما گفته می‌شود که آنها هنوز پنهان شده‌اند و باید به سمت‌شان شلیک کنیم، چون منطقه را ترک نکرده‌اند. اما واضح است که آنها نمی‌توانند فرار کنند، زیرا لحظه‌ای که از جا برمی‌خیزند و شروع به دویدن می‌کنند، ما شلیک می‌کنیم.»
دامنه گسترده کشتار
کشتار غیرنظامیان بی‌گناه در غزه تنها به تیراندازی به افرادی که در پی غذا و دریافت کمک هستند محدود نمی‌شود. بر اساس گزارش‌ها بمباران این منطقه همچنان ادامه دارد.
بر اساس گزارش وزارت بهداشت غزه، تاکنون دست‌کم ۶۱ هزار نفر از جمله ۱۷ هزار کودک در حملات اسرائیل به غزه کشته شده‌اند. تعداد مجروحان این جنگ بیش از ۱۱۱ هزار نفر گزارش شده است. با این حال، برخی کارشناسان بین‌المللی تعداد واقعی کشته‌شدگان فلسطینی در حملات اسرائیل را بسیار بیشتر ارزیابی می‌کنند. پروفسور مایکل اسپاگات، اقتصاددان در کالج «رویال هالووی» دانشگاه لندن و یکی از متخصصان برجسته جهانی در زمینه مرگ‌ومیر ناشی از درگیری‌های خشونت‌آمیز است که ده‌ها مقاله درباره جنگ‌های عراق، سوریه و کوزوو به رشته تحریر درآورده است.
این هفته، او و تیمی از محققان، جامع‌ترین مطالعه انجام‌شده تا به امروز را در خصوص مرگ‌ومیر در نوار غزه منتشر کردند. این تیم با کمک دکتر خلیل شکاکی، دانشمند علوم سیاسی فلسطینی، از ۲۰۰۰ خانوار در غزه که در مجموع شامل حدود ۱۰,۰۰۰ نفر می‌شدند، نظرسنجی به عمل آوردند. آنها نتیجه‌گیری کردند که تا ژانویه ۲۰۲۵، حدود ۷۵,۲۰۰ نفر در غزه در جریان جنگ و در نتیجه خشونت جان باخته‌اند.
بر اساس یافته‌های این تحقیق، اکثریت قریب به اتفاق این مرگ‌ها ناشی از به‌کارگیری مهمات اسرائیلی بوده است. پیشتر نیز در ماه آوریل یک گروه تحقیقاتی متشکل از سربازان سابق ارتش اسرائیل به‌ویژه تعدادی از کسانی که در عملیات‌های پس از ۷ اکتبر مشارکت داشتند، در گزارشی اعلام کرده که مستندات نشان می‌دهند ارتش اسرائیل به‌طور سیستماتیک ساختمان‌ها و زمین‌های کشاورزی را با هدف ایجاد یک منطقه حائل گسترده در داخل این باریکه تخریب کرده است. این سربازان، اقدامات نظامی اسرائیل را فاقد توجیه نظامی توصیف کردند.
واکنش محدود به جنایت بزرگ
مهم نیست که آمار و ارقام جنایت‌های اسرائیل را تا چه اندازه بزرگ نشان دهند. واکنش‌های بین‌المللی به ویژه در غرب علیه این جنایت‌ها همیشه محدود است.
فردریش مرتس، صدراعظم آلمان هفته گذشته از اسرائیل خواست تا با آتشبس با حماس در نوار غزه موافقت کند. صدراعظم آلمان اضافه کرد که موضع دولت آلمان همچنان روشن است: «اسرائیل حق دارد از موجودیت و امنیت شهروندان خود دفاع کند.» او در ادامه گفت که آلمان در کنار اسرائیل باقی می‌‌ماند، اما همچنین به خود اجازه میدهد «سوال‌های انتقادی بپرسد که اسرائیل به چه هدفی می‌خواهد در نوار غزه دست یابد.» مرتس خطاب به اسرائیل افزود: «ما خواستار رفتار انسانی با مردم نوار غزه، به‌ویژه زنان، کودکان و سالمندان هستیم.»
اتحادیه اروپا نیز بار دیگر تصمیم‌گیری در خصوص نقض حقوق بشر از سوی اسرائیل را به آینده موکول کرد. کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پس از نشست مهم وزیران خارجه این اتحادیه در بروکسل به خبرنگاران گفته اگر اسرائیل «وضعیت» غزه را «بهبود نبخشد»، اتحادیه اروپا در نشست بعدی خود در ماه جولای اقدامات بعدی برای تعلیق توافق مشارکت با تل‌آویو را بررسی خواهد کرد.
او تاکید کرد: «هدف اول ما تغییر شرایط در میدان است. اما اگر اوضاع بهبود پیدا نکند، در ماه جولای اقدامات احتمالی دیگر را بررسی خواهیم کرد.» این اظهارات چند روز پس از آن بیان شد که کالاس یک گزارش هشت صفحه‌ای از ارزیابی توافق اتحادیه اروپا با اسرائیل را به وزیران ارائه داد؛ گزارشی که در آن آمده است شواهدی وجود دارد که نشان میدهد اسرائیل ماده دوم این توافق، درباره رعایت حقوق بشر را نقض کرده است.
ایالات متحده ترجیح داده واکنش مشخصی به جنایت‌ها نشان ندهد. دونالد ترامپ، روز گذشته در کاخ سفید اعلام کرد: «من قبلاً با طرف‌های درگیر صحبت کرده‌ام. وضعیت وحشتناکی جریان دارد. در مورد غزه صحبت می‌کنیم. ما فکر می‌کنیم که هفته آینده به آتشبس برسیم. ما همان طور که می‌دانید، مقدار زیادی پول و غذا به آن منطقه می‌فرستیم، زیرا باید این کار را انجام دهیم.ما به گونه رسمی درگیر نیستیم، اما به نوعی در آنجا درگیر هستیم، چون مردم می‌میرند. من انسان‌های زیادی را می‌بینم که غذا ندارند، هیچ چیزی ندارند و شما می‌دانید که فقط ما هستیم که مواد کمکی را به آنجا می‌رسانیم.»
