عصـای جادویی وجود ندارد

گروسی پیش‌تر در ماه پایانی سال ۱۴۰۱، در اوج تنش میان ایران و غرب، در پی ناآرامی‌های داخلی و بن‌بست رخ‌داده در مذاکرات هسته‌ای، راهی تهران شده بود تا در روز سیزدهم اسفندماه بارانی پایتخت، مذاکرات فشرده‌ای را با مسئولین سازمان انرژی اتمی صورت دهد.

در نتیجه این مذاکرات بود که در ساعات پایانی، پیش از حضور مدیرکل در میان خبرنگاران حاضر در فرودگاه وین، بیانیه‌ای سه‌بندی به‌عنوان دستاورد سفر در رسانه‌ها منتشر شد. براساس این بیانیه، با تاکید بر اینکه «تعاملات بین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران با روحیه همکاری و با رعایت کامل صلاحیت‌های آژانس و حقوق و تعهدات جمهوری اسلامی ایران براساس موافقت‌نامه‌ پادمان جامع صورت خواهد پذیرفت»، مقرر شد «در خصوص مسائل پادمانی باقی‌مانده مربوط به سه مکان، ایران آمادگی خود را برای ادامه همکاری و ارائه اطلاعات و دسترسی بیشتر به منظور رسیدگی به آن را اعلام کند»؛ همچنین اعلام شد که «ایران به صورت داوطلبانه به آژانس اجازه می‌دهد تا چنان‌چه مقتضی باشد، فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارت بیشتر را اجرا کند؛ روش اجرای آن طی یک نشست فنی که به زودی در تهران برگزار می‌شود، میان دو طرف مورد توافق قرار خواهد گرفت».

این بیانیه در حالی برای مدیریت تنش و تلاش برای تداوم همکاری میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مورد توافق طرفین قرار گرفت که در سفر پیشین مدیرکل به تهران، یعنی سومین سفر در دولت سیزدهم و در اسفند ۱۴۰۰، هنوز امیدهایی برای احیای برجام و موفقیت مذاکرات در وین وجود داشت و همین موضوع نیز موجب شده بود که در آن سفر برای توافق صورت‌گرفته بازه زمانی تعیین شود؛ در آن مقطع، مقرر شده بود ابتدا سازمان حداکثر تا ۲۹ اسفند ۱۴۰۰(‌۲۰ مارس ۲۰۲۲) توضیحات کتبی مرتبط با آن دسته از سوالات مطرح‌شده توسط آژانس، در خصوص موضوعات مربوط به سه مکانی را که ایران به آنها نپرداخته است، به همراه اسناد پشتیبان مربوطه به آژانس ارائه کند؛ در مرحله دوم، ظرف دو هفته پس از دریافت توضیحات کتبی سازمان و اسناد پشتیبان مرتبط با آن، آژانس این اطلاعات را مرور کرده و هر سوالی در مورد این اطلاعات دارد را به سازمان ارائه دهد.

تهران همچنین اعلام آمادگی کرده بود که سپس، ظرف یک هفته پس از ارائه اطلاعات به سازمان توسط آژانس در خصوص هر سوال دیگر در مورد این اطلاعات، آژانس و سازمان برای بررسی سوالات در تهران تشکیل جلسه دهند. بر این اساس، پیش‌بینی می‌شد با تبعیت از الگویی مانند آنچه منجر به بسته شدن پرونده «PMD» در جریان مذاکرات برجام شده بود، این پرونده نیز در بهار سال ۱۴۰۱ و پیش از برگزاری شورای حکام در خردادماه (‌ژوئن ۲۰۲۲‌)، به نتیجه برسد اما روند تحولات، مذاکرات سیاسی پرونده هسته‌ای را به سمتی برد تا مذاکرات فنی عملاً به حالت تعلیق دربیاید و در اسفندماه سال بعد، نیاز به احیا پیدا کند.

در فاصله اسفندماه ۱۴۰۱ تا یکشنبه هفته گذشته که گروسی، بار دیگر راهی ایران شد، هرچند یک دور مذاکرات در جریان سفر رئیس سازمان انرژی اتمی به وین، میان اسلامی و مدیرکل آژانس صورت گرفت و ماسیمو آپارو، معاون مدیرکل نیز سفرهای متعددی را برای دیدار و مذاکره با معاون سازمان انرژی اتمی صورت داد اما فضای همکاری میان دو نهاد هر روز به سردی بیشتری گرایش پیدا می‌کرد؛ تا جایی که گروسی در ماه‌های پایانی سال گذشته، برای حضور مجدد در ایران اعلام آمادگی کرده بود.

مدیرکل آژانس در ابتدای نشست خبری روز دوشنبه خود با اسلامی، نسبت به این وقفه در اجرای مفاد بیانیه «مارس »۲۰۲۳ و انتقال سخنان از طریق رسانه‌ها انتقاد کرد و گفت: «بیش از یک سال قبل، ما برای صدور بیانیه توافق کردیم تا مسیر آینده را مشخص کنیم، آن سند مهم بود. این سند همچنین اشاره دارد به آنچه برای حل‌وفصل مسائل باقی‌مانده نیاز است و گام‌های اضافی‌‌ای را که طرفین باید بردارند، مشخص می‌کند».

گروسی در وین نیز گفت: «پروسه انجام تعهدات از سوی ایران در مارس ۲۰۲۳، آغاز شد؛ سپس سرعت این پروسه، روند نزولی پیدا کرد و در نهایت، به نقطه‌ای رسید که متوقف شد. پس از این وضعیت هم شاهد دوره‌ای بودیم که ما با هم از طریق رسانه‌ها صحبت می‌کردیم و گفت‌و‌گوی مستقیمی در کار نبود؛ من این وضعیت را کاملاً منفی می‌دانستم».

این دیپلمات آرژانتینی همچنین با اشاره به اینکه هیچ عصای جادویی‌ای که مسائل را ناگهان حل کند، وجود ندارد، گفت: «ما با مسائل بسیار مهم و مشخصی رو‌به‌رو هستیم که برخی از آنها به گذشته مربوط هستند و برخی از آنها نیز در حال حاضر، در جریان هستند. ما باید به ایران برویم؛ بازرسان ما باید دسترسی داشته باشند و ببینند که تا چه اندازه می‌توانیم با توجه به توضیحات ارائه‌شده و دسترسی‌ها بگوییم که فلان موضوع مورد اختلاف را می‌توانیم حل‌شده اعلام کنیم یا خیر. این یک پروسه بسیار سخت است. در حال حاضر، بازرسان ما در تهران هستند. هیئت ما برای مذاکره و رایزنی بازگشته است».   

عکس: ایرنا