آتش‌بس همچنان در ابهام
مذاکرات غیرمستقیم حماس و اسرائیل در حال انجام است و قطعنامه پیشنهادی الجزایر به شورای امنیت، برای توقف جنگ در غزه در دست بررسی است. مفاد این قطعنامه کم و بیش در رسانه‌ها منتشر شده است و با توجه به میانجی‌گری‌ها به خصوص مذاکرات در قاهره شاید بتوان به فرجام آن امید داشت. با این حال طرفین (حماس و اسرائیل) هرکدام شروط خاص خود را دارند که ممکن است مانع از به سرانجام رسیدن آن شود و حتی این احتمال وجود دارد که آمریکا قطعنامه آتش‌بس بشردوستانه در غزه را همانند قبل وتو کند.
این درحالی است که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسراییل شب گذشته در موضع‌گیری تندی علیه طرف فلسطینی مدعی شد: «خواسته‌های حماس به معنای شکست اسرائیل است و ما با آنها موافقت نخواهیم کرد. همه می‌گویند باید تا پیروزی و تا حذف حماس ادامه دهیم. اسرائیل تا رسیدن به یک پیروزی قاطع مبارزه خواهد کرد و این چیزی است که ما به همه رهبران جهان که با آنها در ارتباط هستیم، می‌گوییم.»
با این حال در کنار تلاش سازمان ملل برای رسیدن به آتش‌بس، شاهد دیدارهای متعدد طرفین و سفرهای متعدد در این موضوع هستیم. آنگونه که اعلام شده اسرائیل با یک آتش‌بس ۴۲روزه (۶ هفته‌ای) موافق است تا در خلال آن اُسرا آزاد شوند اما هرگز خود را متعهد به اعلام پایان جنگ نمی‌کند و حاضر به عقب‌نشینی نیست. تل‌آویو همچنین اعلام کرده است، آمادگی دارد تا در گام اول ۳۰۰۰ اسیر فلسطینی را آزاد و از مناطق پرجمعیت هم خارج شود، همچنین اجازه ورود روزانه ۵۰۰ کامیون کمک را به داخل نوار غزه و خارج کردن مجروحین از این منطقه را بدهد. در واکنش حماس در بیانیه‌ای صراحتاً اعلام کرده است که شروطش توقف کامل تجاوزات، خروج ارتش اشغالگر از نوار غزه، رفع محاصره ناعادلانه و فراهم کردن سرپناه مناسب و امن برای آوارگان است. این در حالی است که عصر روز گذشته، یکی از رهبران جنبش حماس، اعلام کرد : «حماس قصد دارد مذاکرات درباره برقراری آتش‌بس در غزه و تبادل اسرا میان این جنبش و رژیم صهیونیستی را تا زمانی که کمک‌ها به شمال نوار غزه وارد شود، متوقف کند. با وجود گرسنگی ملت فلسطین، مذاکرات ممکن نیست.»
خواسته‌های حماس
اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس درباره این توافق تاکید کرد که تبادل گروگان‌های اسرائیلی و زندانیان فلسطینی تنها یکی از اهداف مذاکرات صلح است. به گفته او، مقاومت فلسطین هرگز به چیزی کمتر از توقف کامل تجاوز نظامی اسرائیل، عقب‌نشینی از نوار غزه، پایان محاصره این منطقه و تامین سرپناه برای آوارگان رضایت نخواهد داد. اسماعیل هنیه روز گذشته گفت: «حماس تعامل مثبت و مسئولانه‌ای با مذاکرات جاری داشته و البته هرگز درباره فداکاری‌های ملت فلسطین و دستاوردهای مقاومت عقب‌نشینی نخواهد کرد. تحقق قرارداد مبادله اُسرا از طریق آزادی اسیران ما به‌ویژه اسیران قدیمی از اهداف مذاکرات است و عبور از آن ممکن نیست. جنبش حماس همواره با روحیه‌ای مثبت و مسئولیت‌پذیر، با میانجی‌ها به منظور توقف جنگ و جنایت علیه ملت فلسطین، پایان محاصره ظالمانه، ورود کمک‌های بشردوستانه به نوار غزه، اسکان آوارگان و بازسازی این باریکه تعامل داشته است.» اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی این جنبش، شرایط مد نظر مقاومت فلسطین برای پایان دادن به جنگ را در شرایطی به‌طور عمومی مطرح کرده که تلاش‌های سیاسی برای پایان دادن به جنگ خونین غزه همچنان ادامه دارد. تعداد قربانیان این جنگ از ۲۸ هزار نفر عبور کرده و زمزمه‌های حمله اسرائیل به جنوب نوار غزه و به‌خصوص شهر رفح و همچنین تصمیم این رژیم برای کوچاندن اجباری مردم فلسطین نیز شنیده می‌شود. حمله به رفح از آنجایی اهمیت بسیار زیادی دارد که گذرگاه مرزی میان نوار غزه و مصر در این منطقه واقع شده است و شبکه تونل‌های آن، برای تامین بسیاری از اقلام مورد استفاده در غزه مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. دور از میدان جنگ و در سطح سیاسی، تلاش‌های زیادی در جریان است که عملیات اسرائیل را متوقف کند.
واقعیت‌های جنگ
هنیه در حالی از دستاوردهای مقاومت فلسطین در این جنگ سخن می‌گوید که غیرنظامیان، بخش عظیمی از جانباختگان این درگیری را تشکیل داده‌اند و زیرساخت‌های غزه (مدارس، بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها، ساختمان‌های مسکونی) نیز آسیب‌های بسیار جدی دیده است و حجم بالایی از آنها قابل استفاده نیستند. طبق آمار منتشرشده از سوی مرکز اطلاع‌رسانی فلسطین، حدود ۱۳هزار نفر از کشته‌شدگان این جنگ، کودکان هستند. شاید بتوانیم حمایت‌های جهانی از مظلومیت مردم فلسطین در برابر خشونت افسارگسیخته اسرائیل و تغییر نظر رهبران سیاسی به‌خصوص در کشورهای اروپایی را بخشی از نتایج این جنگ بدانیم. تلفات سنگین غیرنظامی و دستاوردها در این درگیری با یکدیگر درآمیخته‌اند. رژیم صهیونیستی نیز برنده این جنگ نیست. جنگ خونین در غزه، ضربات زیادی به اقتصاد اسرائیل وارد کرده و هزینه روزانه این جنگ مبلغی بیش از ۲۸۰ میلیون دلار در روز تخمین زده می‌شود. تلفات انسانی صهیونیست‌ها در این جنگ اگرچه با جانباختگان مردم غزه قابل مقایسه نیست، اما از لحاظ نظامی برای اسرائیل هزینه زیادی داشته است. حدود ۵۰۰ سرباز ارتش اسرائیل در این جنگ کشته شده‌اند. به‌دنبال بالا گرفتن درگیری میان حماس و اسرائیل، درگیری‌های دیگری نیز در منطقه به وجود آمده است. نیروهای مسلح یمن کشتی‌های آمریکایی، انگلیسی و اسرائیلی یا کشتی‌هایی که به سوی سرزمین‌های اشغالی در حرکت هستند را مورد هدف قرار می‌دهند. حزب‌الله در شمال سرزمین‌های اشغالی با اسرائیل درگیر است و کارشناسان در خصوص احتمال شعله‌ور شدن آتش جنگ گسترده میان لبنان و اسرائیل نیز هشدار می‌دهند. مجموع این شرایط نشان می‌دهد که این جنگ وارد مرحله فرسایشی شده است اما اسرائیل با تمام قدرت نظامی خود و پشتیبانی بی‌وقفه از سوی دولت‌ها، به هدف اعلامی خود یعنی از بین بردن جنبش حماس نزدیک نیز نشده است. ناظران نیز بر این باورند که هدف اعلامی اسرائیل، دور از دسترس و غیرواقعی ارزیابی می‌شود.
اسرائیل پیروز این جنگ نیست
ماشاالله شمس‌الواعظین، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر مسائل فلسطین درباره شرایط مطرح‌شده از سوی رئیس دفتر سیاسی حماس برای آتش‌بس دائم، به خبرنگار «هم‌میهن» گفت: «آنچه از سوی اسماعیل هنیه مطرح شده، مسئله جدیدی نیست. بعد از مشخص شدن چارجوب توافق که در اجلاس پاریس مطرح شد و نمایندگان اسرائیل نیز در آن حضور داشتند، بنا بود که جنبش حماس پاسخ خود را به این چارچوب اعلام کند. حدود ۱۰ روز طول کشید تا حماس پاسخ خود را اعلام کند. جنبش حماس اعلام کرد که ما با نگاه مثبت به چارچوب توافق پاریس نگریستیم و این شروط و خط‌قرمزها یعنی مسئله توقف جنگ، آزادی اُسرا و غیره را داریم. آمریکایی‌ها و اروپایی هم نسبت به این اعلام نظر نگاهی مثبت داشتند. اما نتانیاهو قبل از اینکه پاسخ حماس به شورای جنگ این رژیم برود، موضعی تند در قبال نظر حماس گرفت و گفت که این جنبش دچار توهم شده است زیرا او و شورای جنگش معتقدند که اسرائیل پیروز این جنگ است نه حماس اما کارشناسان امور استراتژیک و از جمله کارشناسان واحد ضداطلاعات ارتش اسرائیل به نخست‌وزیر و سیاسیون این رژیم اعلام کرده‌اند که شرطِ نابودی حماس، قابل تحقق نیست و این نکاتی که بدنه سیاسی به‌ویژه نخست‌وزیر مطرح می‌کنند، خلاف واقع است. چراکه حماس پایگاه مردمی بسیار مستحکمی در باریکه غزه دارد.» او ادامه داد: «وقتی نتانیاهو این اظهارنظر را کرد و پیشنهادات حماس در شورای جنگ نیز رد شد، اسماعیل هنیه و جنبش حماس موضع فعلی را گرفتند و خواسته‌هایشان را تکرار کردند؛ موضعی که حاکی از خواست مقاومت فلسطین برای توقف جنگ در غزه و تبادل اُسرای فلسطینی با اُسرای اسرائیلی است.»
این تحلیل‌گر سیاسی در پاسخ به اینکه آیا حماس در مذاکرات دست بالا را دارد؟ گفت: «جامعه جهانی و بدنه افکار عمومی جهان به‌طور کامل پشتیبان نوار غزه شده‌اند. روز گذشته در ۱۰۰ نقطه جهان تظاهرات‌هایی در حمایت از مردم فلسطین برگزار شد که بی‌سابقه بود. پس از جنگ جهانی دوم چنین موج فراگیر جهانی در حمایت از یک موضوع به وجود نیامده بود. می‌توانیم بگوییم معجزه‌ای رخ داد که جامعه جهانی متوجه مظلومیت مردم غزه و خشونت ارتش اسرائیل شد. آرام‌آرام و در اثر فشار افکار عمومی جهانی، رهبران اروپایی در حال تغییر موضع هستند. اوایل این درگیری، این عبارت را زیاد می‌شنیدیم که اسرائیل حق دفاع از خود را دارد. اما امروز این صحبت‌ها را نمی‌شنویم و شاهد مطرح شدن انتقادهایی نسبت به اعمال خشونت‌های اسرائیل علیه غیرنظامیان و کشتارها در غزه و مطرح شدن لزوم پایان دادن به این جنگ هستیم. مارتین گریف، نماینده دبیرکل سازمان ملل در امور آوارگان و پناهندگان فلسطینی در افتتاحیه اجلاس امنیتی مونیخ اعلام کرد که سازمان ملل، حماس را یک گروه تروریستی نمی‌داند. بلکه آن را در قالب یک جنبش سیاسی دسته‌بندی می‌کند. این نکته نشان می‌دهد اعتراض افکار عمومی بین‌المللی و رهبران جهان به‌ویژه در ارتباط با حمله احتمالی اسرائیل به رفح، نگرانی‌هایشان افزایش پیدا کرده است. چنین وضعیتی نشان می‌دهد که معادله به نفع فلسطینیان و ضرر اسرائیلی‌ها دگرگون شده است.» شمس‌الواعظین با بیان اینکه اسرائیل در هیچ جنگی در طول تاریخ خود، از به کار گرفتن قدرت علیه غیرنظامیان و ویران کردن زیرساخت‌های دشمن خود پرهیز نکرده است، اعلام کرد: «نمونه آن ویرانی‌های قنیطره در بلندی‌های جولان سوریه، بیروت و مناطق شیعه‌نشین در جنوب لبنان و درگیری‌های سال‌های گذشته و جنگ کنونی در غزه است. هدف اسرائیل از این کار، مشغول کردن رهبران کشورهای مورد تجاوز خود به از بین رفتن زیرساخت‌های غیرنظامی، انبوه کشته‌ها و مجروحان از مردم عادی، قطع آب و برق و مانند آن‌هاست. اسرائیلی‌ها ویران‌سازی مناطق غیرنظامی را بخشی از جنگ‌های خود می‌دانند. برای نخستین بار در جنگ فعلی و پس از عملیات هفتم اکتبر، اسرائیل با مسائلی مثل آوارگی شهرک‌نشینان روبه‌رو شد. حدود ۱۰۰ هزار نفر از صهیونیست‌ها در جریان این جنگ آواره شدند. تلفات نظامی و غیرنظامی اسرائیل در این جنگ و آوارگی شهرک‌نشینان، مقامات این رژیم را به این نتیجه رسانده است که باید این جنگ را با یک دستاورد بزرگ به پایان برسانند وگرنه شکست خورده‌اند.» این کارشناس مسائل فلسطین با اشاره به هدف مدنظر بنیامین نتانیاهو، افزود: «آنها معتقدند که اگر رفح را مورد هدف قرار ندهند در این جنگ شکست خورده‌اند. نتانیاهو در طول صدوسی‌وچند روزی که از این جنگ می‌گذرد، به هیچ‌یک از اهداف اعلام‌شده خود نرسیده است؛ به جز دو گروگانی که آزاد کردند که آنها نیز دست نیروهای حماس نبودند. بلکه در اختیار خانواده‌ای از فلسطینیان بودند که اعضای زیادی از آنها در زندان‌های اسرائیل اسیر بوده و خودشان در جریان اتفاقات هفتم اکتبر، آنها را به اسارت درآورده بودند. اسرائیلی‌ها برای پاکسازی گذرگاه‌هایی که منجر به آزادی این دو گروگان شد، ۱۰۰ فلسطینی غیرنظامی را کشت. بنابراین تاکید می‌کنم که اسرائیل هیچ‌یک از اهداف خود را محقق نکرد و اگر امروز جنگ را پایان دهد، شکست خورده است. به همین دلیل به‌رغم تمام فشارها و حتی مطرح شدن گزینه تشکیل دو کشور از سوی اروپایی‌ها و احتمالاً آمریکایی‌ها، قصد دارد که این جنگ را ادامه دهد. اوضاع در حال تغییر به زیان اسرائیل و به نفع فلسطین است.» شمس‌الواعظین راجع به وضعیت آتی منطقه با توجه به درگیری‌های اخیر، گفت: «آنچه امروز در غزه جریان دارد، طولانی‌ترین جنگ تاریخ رژیم اسرائیل است. در میان تمام روزنامه‌نگاران جهان، فقط روزنامه‌نگاران اسرائیلی بودند که وجدان‌شان در خصوص جنایت‌هایی که این رژیم در غزه رقم زده است، بیدار نشد. بقیه روزنامه‌نگاران در سطح جهان دچار یک تغییر گفتمان درباره مسئله فلسطین شدند. یکی از روزنامه‌نگارهای اسرائیلی مراکشی‌تبار که در یکی از رسانه‌های اروپایی کار می‌کند، در پاسخ به سوال من مبنی بر اینکه چرا اسرائیل چنین وضعیتی را رقم زده است؟ گفت که دموکراسی اسرائیل یک دموکراسی نژادپرستانه است و نباید از این اتفاقات تعجب کرد. با وضعی که امروز در منطقه می‌بینیم احتمال اینکه اسرائیل در این جنگ ناکام بماند را بسیار زیاد می‌دانم. بگذارید یک معادله‌ای را مطرح کنم. اسرائیل اگر پیروزی‌های مدنظر خود را به دست نیاورد و تن به پایان دادن جنگ دهد، شکست خورده است. از سوی دیگر گروه‌های مقاومت فلسطینی اگر تسلیم نشوند و موجودیت خود را حفظ کنند، پیروز این جنگ هستند. دقت کنید که اسرائیل عادت به جنگ‌های طولانی ندارد اما این جنگ طول کشیده است. آنها به این دلیل درگیری را ادامه می‌دهند که چیزی در صد و سی و چند روز گذشته به دست نیاورده‌اند.» این تحلیل‌گر مسائل منطقه با ارزیابی وضعیت فعلی حماس گفت: «من برخلاف برخی ناظران معتقد نیستم که حماس رو به زوال رفته یا ضعیف شده است. یک بار دیگر به آنچه در خصوص ارزیابی ضداطلاعات ارتش اسرائیل در خصوص حصول نتایج مدنظر تل‌آویو – نابودی حماس – مطرح کردم، توجه کنید. ارزیابی آمریکایی‌ها نیز همین است. ژنرال آستین، وزیر دفاع آمریکا در تماس‌هایش با مقامات اسرائیل بر این موضوع تاکید می‌کند که آنها مشغول تکرار اشتباهات ایالات متحده در جنگ‌های عراق و افغانستان هستند. آستین بر این موضوع تاکید کرده است که آنها نمی‌توانند غیرنظامیان را به قتل برسانند و توقع حمایت و جانبداری از آنان داشته باشند و نه‌تنها اکنون این اتفاق نیفتاده، بلکه محیط کاملاً بر علیه اسرائیلی‌ها شده است. ارتش اسرائیل مشغول کیفر دسته‌جمعی فلسطینیان است. چراکه معتقد است آنان با جنبش حماس و مقاومت هم‌دل هستند. موازنه قوا میان حماس و اسرائیل از لحاظ نظامی قابل مقایسه نیست اما با توجه به حمایت‌های جهانی از مردم فلسطین، حفظ شبکه تونل‌ها و تلفات بسیار سنگین ارتش اسرائیل به نسبت تمام جنگ‌هایی که داشته، اوضاع به نفع فلسطینیان است.» شمس‌الواعظین درباره گمانه‌زنی‌ها درباره نوع تعامل دولت خودگردان فلسطین و جنبش حماس پس از تحولات اخیر غزه، گفت: «حدود یک هفته قبل شنیدیم که محمود عباس به دوحه قطر سفر و با امیر قطر گفت‌وگو کرد. هیچ‌یک از رسانه‌های گروهی در مورد دیدار عباس با هنیه، خالد مشعل و دیگر کادرهای ارشد حماس خبری منتشر نکردند اما جهت اطلاع باید بگویم که خبرهایی از وقوع این دیدارها وجود دارد که اسرائیلی‌ها را خشمگین کرده است. جنبش حماس معتقد است که هر اتفاقی پس از این جنگ بیفتد، منجر به تشکیل یک کشور فلسطینی می‌شود. به نظر می‌رسد که چشم‌انداز نسبتاً مثبتی از هم‌گرایی و نزدیکی تشکیلات خودگردان و جنبش حماس به وجود آمده است.»
