گمانه های چندگانه درباره حملات شبانه
حملههای آمریکا و پیام غیرمستقیم ایران
خاورمیانه وارد یک جنگ گسترده و به‌هم‌پیوسته نشده است اما روزهای پرالتهاب و پرخبری را پشت سر می‌گذارد. از یک طرف، آمریکا به دنبال کشته شدن ۳ سرباز در حمله به پایگاه خود در اردن، به‌طور گسترده اهداف متعلق به جریان مقاوت اسلامی در عراق و سوریه را هدف قرار داد و عملیاتش ادامه‌دار خواهد بود. از سوی دیگر در این شرایط امنیتی منطقه، ایران از دستاوردهای جدید فضایی و نظامی در حوزه موشکی و پهپادی رونمایی کرد که می‌توان آن را به‌نوعی قدرت‌نمایی غیرمستقیم ایران در برابر تهدیدهای اخیر آمریکا تفسیر کرد. بالاترین تلفات حملات اخیر آمریکا متعلق به عراق است. در جریان حمله به مقرهای حشدالشعبی در عراق ۱۶ نفر از نیروها شهید و ۳۶ نفر نیز زخمی شدند. براساس اخبار منتشرشده از سوی رسانه‌های سوری، در حملات علیه مواضعی واقع در خاک سوریه نیز تعدادی کشته شده‌اند اما از اعلام تعداد دقیق آن‌ها خودداری شده است. مقامات و رسانه‌های آمریکایی تاکید کرده‌اند که این عملیات‌ها ادامه خواهد داشت. در این عملیات مناطق مرزی سوریه و عراق، حومه دیرالزور، المیادین، البوکمال در سوریه و مناطق القائم و عکاشات در عراق مورد هدف قرار گرفت.
آغاز تنش‌ها
وقوع جنگ در غزه، صفحه جدیدی را از تحولات در این گوشه پرآشوب جهان ورق زده است. پس از عملیات طوفان‌الاقصی، موج حملات به پایگاه‌های آمریکا در منطقه شدت بیشتری گرفت. البته این عملیات‌ها به‌طور معمول بدون تلفات جانی بود و واکنش‌های پراکنده‌ای از سوی آمریکایی‌ها صورت می‌گرفت. اما به‌دنبال حمله پهپادی به پایگاه «برج ۲۲» در خاک اردن که ۳ کشته و ۳۴ زخمی به دنبال داشت، انتظار می‌رفت که آمریکا واکنش سختی نشان دهد. انتظار برخورد در منطقه از آنجایی بالا می‌رفت که مقامات بلندپایه و رسانه‌های آمریکایی، ایران را به‌عنوان پشتیبان این گروه‌ها معرفی می‌کردند و خواستار برخورد مستقیم واشنگتن با تهران شدند. اما تهران دست داشتن در این حملات را رد کرد. پس از وقوع حمله به پایگاه برج ۲۲، یک سخنگوی نمایندگی ایران در سازمان ملل به روزنامه وال‌استریت ژورنال گفته است که «ایران هیچ ارتباطی با حملات مورد بحث در اردن ندارد». مقامات آمریکایی اعلام کردند که به خاک ایران حمله نمی‌کنند اما پایگاه‌های متعلق به ایران در عراق و سوریه را هدف قرار می‌دهند. در واکنش به این اظهارنظر، رسانه‌های داخلی گزارش دادند که یک منبع نظامی در گفت‌وگو با یورونیوز، اعلام کرده است که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروی قدس هیچ‌گونه مرکز، پایگاه، پادگان و یا تاسیسات در عراق و سوریه ندارند و ادعا‌های آمریکا دروغین و گمراه‌کننده بوده و این امر برای همه آشکار است. اما با این حال، رونمایی از آخرین دستاوردهای نظامی و فضایی ایران در این مسیر تفسیر می‌شود که تهران قصد عقب‌نشینی در برابر تهدیدهای آمریکا را ندارد.
رونمایی از قدر ۲۹، حیدر، شفق و پهپادهای انتحاری
روز گذشته امیر سرلشکر موسوی، فرمانده کل ارتش، امیر سرتیپ کیومرث حیدری، فرمانده نیروی زمینی ارتش و جمعی از دیگر فرماندهان بلندپایه ارتش، سپاه، صنایع دفاع و ستاد کل نیروهای مسلح با حضور در ستاد هوانیروز از نمایشگاه آخرین دستاوردهای هوانیروز ارتش، جهاد خودکفایی، مرکز تولید، بهینه‌سازی و نوسازی شهید زرهرن و صنایع یاعلی(ع) بازدید کردند. در این نمایشگاه از آخرین دستاوردهای ارتش در حوزه‌های مختلف نظامی رونمایی شد اما با توجه به تمرکز ایران بر برنامه موشکی و پهپادی، دستاوردهای این حوزه بیشتر مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت. سامانه موشکی قدر ۲۹ یکی از تسلیحات رونمایی‌شده در نمایشگاه دیروز بود. قدر ۲۹ با برد ۱۵۰ کیلومتر، مجهز به چهار کیلوگرم سر جنگی است که در عملیات‌های انتحاری و شناسایی کاربرد دارد و قابلیت نصب بر روی بالگرد را دارد. موشک کروز هواپایه حیدر با برد ۲۰۰ کیلومتر و مجهز به سرجست‌وجوگر حرارتی نیز دیگر سلاح رونمایی‌شده در این نمایشگاه بود. پهپاد انهدامی انتحاری محرم با کلاهک جنگی به وزن ۲۵ کیلوگرم و سامانه پهپاد شناسایی شاهین نیز از جمله دستاوردهای مورد توجه قرارگرفته در این نمایشگاه بودند. علاوه بر موشک قدر ۲۹ که مورد توجه قرار گرفته، باید به نسخه ارتقاءیافته سامانه موشکی ضدزره شفق و پهپادهای انتحاری Switch Blade نیز اشاره کرد. موشک شفق در گروه تسلیحات هواپایه تقسیم‌بندی می‌شود که قابلیت نصب بر روی بالگرد و عملیات در تمام شرایط بدآب‌وهوایی را دارد. پهپادهای سوئیچ بلید نیز نوع خاص و نسبتاً کوچکی از این پرنده‌ها هستند که برای انهدام نفرات و خودروهای نظامی و زرهی استفاده می‌شوند.
رونمایی از دستاوردهای فضایی
۱۴ بهمن روز ملی فناوری فضایی است. به مناسبت همین روز، رئیس‌جمهور از نمایشگاه دستاوردهای فضایی کشور بازدید کرد. در این نمایشگاه آخرین فعالیت‌های حوزه فضایی و ماهواره ظفر ۲، نمونه پروازی ماهواره ناهید ۲ و نمونه پروازی بلوک انتقال مداری سامان ۱ به‌عنوان آخرین دستاوردهای حوزه فضایی کشور معرفی شدند. طی روزهای گذشته، ماهواره مهدا و دو محموله فضایی توسط ماهواره‌بر سیمرغ در مدار ۴۵۰ کیلومتر از سطح زمین قرار گرفتند. رئیسی همچنین در مراسم روز ملی فناوری فضایی که در پژوهشگاه فضایی کشور برگزار شد نیز سخنرانی کرد. او حضور در فضا را برای کشور قدرت‌آفرین، امیدآفرین و ثروت‌آفرین دانست و افزود: «اعتلای هر چه بیشتر این صنعت حتماً برای مردم امید ایجاد می‌کند. دشمنان تلاش کردند با تحریم ملت ایران را متوقف کرده و در انزوا قرار دهند، اما انجام ۱۱ پرتاب در دو سال‌ونیم گذشته نشان داد که جمهوری اسلامی ایران توانسته تحریم‌ها و طرح انزوای خود را به شکست بکشاند.»
حملات آمریکا و واکنش‌ها
بامداد روز گذشته، فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) با صدور بیانیه‌ای رسمی، از آغاز عملیات انتقامی آمریکا در خاورمیانه خبر داد. در بیانیه سنتکام آمده است: «ساعت ۴ بعدازظهر (به وقت ساحل شرقی آمریکا) دوم فوریه نیروهای فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) عملیات‌هایی علیه نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و شبه‌نظامیان وابسته به آن انجام داد. نیروهای نظامی ایالات متحده بیش از ۸۵ هدف را با استفاده از هواپیماهای مختلف از جمله بمب‌افکن‌های دوربرد که از خاک آمریکا پرواز کردند، مورد حمله قرار داد. در این عملیات بیش از ۱۲۵ مهمات دقیق به کار گرفته شد. تاسیساتی که مورد حمله قرار گرفتند عبارتند از مراکز فرماندهی و کنترل عملیات، مراکز اطلاعاتی، انبارهای راکت، موشک و پهپاد، [مراکز] پشتیبانی و عرضه مهمات متعلق به گروه‌های شبه‌نظامی و پشتیبانان آنان از سپاه پاسداران که برای حمله به نیروهای آمریکا و ائتلاف مورد استفاده قرار می‌گرفتند.» در این ارتباط، جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در واکنش به حملات به مواضع گروه‌های مقاومت در عراق و سوریه با صدور بیانیه‌ای گفت: «امروز عصر، تحت هدایت من، نیروهای نظامی ایالات متحده پایگاه‌هایی در عراق و سوریه را که سپاه پاسداران و شبه‌نظامیان وابسته برای حمله به نیروهای آمریکایی استفاده می‌کردند، هدف قرار دادند. این حملات در زمان‌ها و مکان‌هایی که ما انتخاب می‌کنیم ادامه خواهد یافت. همه کسانی که ممکن است به دنبال آسیب زدن به ما باشند این را بدانند: اگر به یک آمریکایی آسیب بزنید، ما پاسخ خواهیم داد.» سخنگوی فرمانده کل نیروهای مسلح عراق (نخست‌وزیر عراق) در اطلاعیه‌ای، حملات آمریکا را محکوم کرد و ادامه حضور نیروهای ائتلاف بین‌الملل در عراق را عامل بی‌ثباتی این کشور توصیف کرد. در بیانیه ژنرال یحیی رسول آمده است: «این حملات در زمانی صورت گرفت که عراق در تلاش برای حفظ ثبات در منطقه بود. این به منزله نقض حاکمیت عراق و تضعیف تلاش‌های بغداد است.» او در بخش دیگری از این بیانیه تاکید کرد که «نمی‌خواهیم سرزمین عراق و حاکمیت این کشور به مکانی برای تسویه‌حساب‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بدل شود.» به دنبال اعتراض رسمی عراق، کاردار آمریکا به وزارت کشور احضار شده است. وزارت دفاع سوریه با صدور بیانیه‌ای، تجاوز بامداد شنبه آمریکا به مناطقی از این کشور را محکوم کرد. در بیانیه دمشق آمده است: «نیروهای اشغالگر آمریکایی به مناطق و شهرک‌هایی در شرق سوریه و نزدیک مرز با عراق حمله کردند. تجاوز هوایی آمریکا به مواضع و شهرها در شرق سوریه منجر به شهادت و مجروح شدن چندین غیرنظامی و نظامی و وارد شدن خسارات مالی قابل توجهی شد. منطقه‌ای که حملات آمریکا در شرق سوریه آن را هدف قرار داد، همان منطقه‌ای است که ارتش سوریه با بقایای گروه تروریستی داعش می‌جنگد. این اتفاق مؤید همدستی و هم‌پیمانی آمریکا و نیروهای نظامی آن با این سازمان (داعش) است.» حشدالشعبی عراق با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: «اقدام آمریکا نقض آشکار حاکمیت و تعرض به دستگاه‌های امنیتی رسمی عراق به شمار می‌آید. آمریکا ۲ خانه را نیز هدف قرار داد و آن‌ها را به هراس انداخت. این حمله پاگذاشتن روی قوانین و عرف‌های بین‌المللی شمرده می‌شود. ما بر آمادگی حشدالشعبی برای اجرای هرگونه دستور صادره از سوی فرمانده کل نیروهای مسلح جهت حفظ حاکمیت، تمامیت ارضی عراق و جان ملت‌مان تاکید می‌کنیم.» ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان هم به حملات آمریکا واکنش نشان داد. کنعانی گفت: «افزون بر حمایت تمام‌عیار آمریکا از ۴ ماه حملات بی‌امان و وحشیانه رژیم صهیونیستی علیه ساکنان غزه و کرانه غربی و نیز حملات نظامی به یمن و نقض حاکمیت و تمامیت ارضی این کشور، حمله شب گذشته به سوریه و عراق، اقدام ماجراجویانه و خطای راهبردی دیگری توسط دولت آمریکاست که نتیجه‌ای جز تشدید تنش و بی‌ثباتی در منطقه نخواهد داشت.» ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه نیز به این حملات واکنش نشان داد. به گزارش مهر به نقل از اسپوتنیک، سخنگوی وزارت خارجه روسیه اعلام کرد: «مسکو حملات هوایی آمریکا به سوریه و عراق را به‌شدت محکوم می‌کند و به‌دنبال بررسی فوری این حمله‌ها در نشست شورای امنیت سازمان ملل است.» مسکو همچنین خواستار نشست فوری شورای امنیت برای بررسی حملات آمریکا شد.
جزئیات عملیات آمریکا
برخی رسانه‌ها مدعی شده‌اند که پایگاه‌های مورد هدف آمریکا، پیش از وقوع حمله تخلیه شده بودند و این عملیات‌ها تلفاتی بر جای نگذاشته است. اما بیانیه نظامی منتشرشده از سوی خبرگزاری رسمی سوریه – سانا – حاکی از به‌جا ماندن تلفات نظامی و غیرنظامی و بروز خسارت‌های سنگین مادی است. جزئیات زیادی از تجهیزات و تسلیحات استفاده شده در حملات بامداد شنبه علیه پایگاه‌های گروه‌های مقاومت به صورت رسمی منتشر نشده است. اما رسانه‌های آمریکایی گمانه‌زنی‌های مختلفی در خصوص این حملات و عملیات‌های آتی مطرح کرده‌اند. برخلاف عملیات‌های مشابه در منطقه که بیانیه‌های سنتکام حاوی جزئیات نظامی از تسلیحات و تجهیزات مورد استفاده در عملیات بود، در خصوص حملات اخیر تنها به ذکر استفاده از هواپیما بسنده شده است. درحالی‌که همین بیانیه و تحلیل‌های حول محور این عملیات در رسانه‌های مختلف، حاکی از این است که بمب‌افکن‌های دوربرد پرواز کرده از آمریکا در این حمله مورد استفاده قرار گرفته‌اند. این مسئله در حالی اتفاق افتاده است که ایالات متحده آمریکا پایگاه‌های نظامی زمینی، دریایی و هوایی متعددی در خاورمیانه دارد. بمب‌افکن دوربردی که در این حملات استفاده شده، معرفی نشده است. اما با توجه به برخی اخبار از جمله اینکه هواپیمای مذکور قابلیت حمل بمب هسته‌ای را داشته و از خاک آمریکا تا منطقه عملیات پرواز کرده، کارشناسان بر این باور هستند که احتمالاً یکی از بمب‌افکن‌های B-2 یا B-1 یا B-52 به عنوان بمب‌افکن‌های دوربرد و استراتژیک آمریکا مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
آخرین تحولات عراق
به دنبال حملات بامداد شنبه، مقاومت عراق روز گذشته چند پایگاه آمریکایی در عراق و سوریه را هدف قرار داد. براساس گزارش‌های منتشرشده از سوی رسانه‌های عراقی، پایگاه‌های عین‌الاسد و حریر در عراق و پایگاه خراب‌الجیر در خاک سوریه مورد هدف قرار گرفته است.
