سال سخت نتانیاهو/بررسی رخدادهای داخلی اسرائیل پس از جنگ با حماس و ایران و تاثیر آن بر انتخابات سال آینده
پیمان ابراهیم احتمالاً بهتنهایی نمیتواند اسرائیلیها را متقاعد کند که دوباره به نتانیاهو رای دهند.
اگر دو آتشبسی که دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا برای پایان دادن به جنگهای اسرائیل با حماس و ایران به بنیامین نتانیاهو تحمیل کرد تا ماه ژانویه باقی بماند، اسرائیل بالاخره میتواند در سال 2026 به امور داخلی خود بپردازد. اما این امر قطعی نیست. جنگ اسرائیل با ایران و حماس به پایان رسیده یا حداقل متوقف شده اما هر دو به هیچ نتیجهای نرسیدهاند.
با اینکه اسرائیل در جنگ 12 روزه تلاش کرد به برنامه موشکی و هستهای ایران آسیب بزند اما ایران میتواند دوباره خود را احیا کند. در غزه هم بهرغم جنگ خونبار و ویرانیهایی که در دو سال گذشته به بار آمد، حماس همچنان قدرتمندترین نیرو در این باریکه است و اگر همانگونه که ترامپ در طرح صلح خود در نظر گرفته، یک نیروی حافظ صلح نتواند روند معتبری برای خلع سلاح این گروه بهراه بیندازد، کنترل غزه در دست حماس باقی میماند.
دولت نتانیاهو تا پایان اکتبر 2026 مهلت دارد انتخابات را برگزار کند. بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر کهنهکار اسرائیل باید کمپین مذبوحانه دیگری را برای پیروزی دوباره در انتخابات راه بیندازد. ائتلاف راست افراطی و فرامذهبی او در نظرسنجیها عقب است اما نتانیاهو یک مزیت بزرگ دارد. او بهعنوان نخستوزیر میتواند تا حدی دستورالعمل امنیتی اسرائیل را به نفع خود دیکته کند.
بسیاری از اسرائیلیها بر این باورند که این اتفاق هماکنون افتاده و اگر ترامپ نتانیاهو را مجبور نمیکرد، او مثل قبل در برابر توافقهای آتشبس مقاومت میکرد و جنگ در غزه را برای جلوگیری از شکست در صندوق رای ادامه میداد.
اما در حالی که اسرائیلیهای لیبرال علیه اقدامات نتانیاهو برای بهخطر انداختن امنیت ملی اسرائیل در جهت منافع سیاسی خود در 3 سال گذشته اعتراض کردند، محدودیت واقعی بر قدرت بیبی از کاخ سفید اعمال میشود. ترامپ برای پایان دادن به جنگهای غزه و ایران به خود میبالد و نمیخواهد اسرائیل هیچکدام از این جنگها را دوباره از سر بگیرد.
حالا همین امر تنگنای سیاسی برای نتانیاهو ایجاد کرده است. او برای اینکه خود را به اسرائیلیها شریکی نزدیک به رئیسجمهور آمریکا نشان دهد سرمایهگذاری سنگینی کرده و نمیتواند خلاف میل ترامپ رفتار کند اما اقرار به پایان یافتن جنگها، حتی بهطور موقت، همچنین به این معنی است که اسرائیل نتوانسته به «پیروزی کاملی» که نتانیاهو وعده آن را داده بود، دست پیدا کند. نتانیاهو بهجای حل این تنگنا تلاش میکند فضای دوقطبی را که پیش از جنگ غزه در اسرائیل بهوجود آمد، احیا کند.
این دوقطبی میان اسرائیلیهای نسبتاً لیبرال و عمدتاً سکولار که از عملکرد فعال دیوان عالی اسرائیل حمایت میکنند و کمپ راست مذهبی که میخواهد قدرت قضات دیوان عالی را از بین ببرد شکل گرفت. اگر نخستوزیر اسرائیل نتواند رایدهندگان را متقاعد کند که در غزه پیروز شده است، تلاش خواهد کرد تا با جنگ فرهنگی بر سر آینده دموکراسی اسرائیل حواس آنها را پرت کند.
بنابراین نتانیاهو در سال 2026 حتی اگر با کمک ترامپ از وقوع جنگهای بیشتر جلوگیری کند، این احتمال وجود دارد که سال آینده جامعه اسرائیل با کمپینهای انتخاباتی نتانیاهو بهشدت مورد آزمایش قرار بگیرد. با توجه به سن نتانیاهو (که 76 ساله است) این انتخابات میتواند آخرین مبارزه سیاسیاش باشد. اگر رایدهندگان بالاخره درب خروج را به او نشان دهند شاید 2026 سالی باشد که اسرائیلیها بتوانند اعتماد خود به سیستم سیاسی و نوعی از اتحاد ملی را بازسازی کنند.
تسویهحساب روحی و روانی اسرائیل با شهروندانش
در کشور کوچکی مثل اسرائیل اهدای جایزه نوبل به یکی از شهروندان معمولاً بهانهای برای جشن ملی است. اما ماه گذشته که اعلام شد جوئل موکر بهطور مشترک برنده جایزه نوبل اقتصادی شده، توجه کمی را به خود جلب کرد. دلیل آن تاحدی به همزمانی دریافت این جایزه با آزادی بقیه گروگانهای زنده از حماس مربوط بود. تمام توجهها به آزادی گروگانها و آتشبس بود. موکر همچنین یکی از صداهای منتقد در دولت کنونی اسرائیل است بنابراین انتظار نمیرفت کسی از او استقبال کند.
اما برخی در اسرائیل دلیل دیگری برای این واکنش خاموش ارائه میکنند و میگویند موکر بیش از 50 سال است که در آمریکا زندگی میکند. وحشتی که جنگ اسرائیل در غزه ایجاد کرد و رنج فلسطینیان در دو سال گذشته نگاه خارجیها به اسرائیل را تغییر داده است اما حملات حماس در هفتم اکتبر 2023 و رخدادهای پس از آن حس اسرائیلیها را نسبت به کشور خود تغییر داده است.
برخی نمیدانند که آینده خود را همچنان در اسرائیل میبینند یا نه. اسرائیل در دو سال گذشته برتری نظامی خود را نشان داده است اما آینده چیزی بین هوشیاری ابدی و جنگ را پیشبینی میکند تا ثباتی ماندگار. آتشبس در غزه بهمویی بند است، هیچ توافق جامعی با فلسطینیها دیده نمیشود و سیاست داخلی اسرائیل قطبیتر و تندتر از قبل شده است.
این امر اثرات همهجانبهای برای آینده اسرائیل خواهد داشت. چنین ترسهایی جدید نیستند. فرصتها و منابعی که دانشگاههای آمریکایی ایجاد میکنند همیشه برای بااستعدادترین افراد اسرائیل وسوسهانگیز بودهاند. در 25 سال گذشته، 4 برنده جایزه نوبل در اقتصاد یا در دانشگاه عبری اورشلیم تحصیل کردهاند یا در آن درس دادهاند اما فقط یک نفر پس از آنکه از نظر شغلی پیشرفت کرد، در اسرائیل باقی ماند.
با اینکه محاسبات اقتصادی در سیاستهای سه سال گذشته ائتلاف بنیامین نتانیاهو یک فاکتور بودهاند، جنگ در غزه جنبههای سیاسی را به مباحثه درباره مهاجرت آغاز کرده است.
دن بن-دیوید، اقتصاددان دانشگاه تلآویو به اکونومیست میگوید: «برتری اقتصادی و فناوری اسرائیل روی شانه تعداد کمی از اسرائیلیها میچرخد که نقش کلیدی در تحقیقات و آموزش در حوزه علوم و دارو دارند؛ افرادی که تمامشان بهراحتی میتوانند خارج از اسرائیل کار پیدا کنند.» او میگوید تعداد آنها به 300هزار نفر میرسد، یعنی فقط 3درصد از جمعیت اسرائیل.
به گزارش اکونومیست اما آمارهای اخیر از دفتر مرکزی آمار نشان میدهد که اسرائیل باید نگران باشد. بیش از یک دهه است که نرخ مهاجرت نسبتاً کم و ثابت بوده است؛ حدوداً 40هزار نفر در سال. اما در سال 2023، اولین سال دولت کنونی نتانیاهو، این آمار 50درصد بالا رفت و به 59هزار و 365 نفر رسید.
در سال 2024، اولین سال جنگ غزه، تعداد مهاجران به 82هزار و 774نفر رسید. بن-دیوید میگوید بهسختی میتوان گفت که اسرائیل بهدلیل سه سال گذشته با فرار مغزها روبهرو است یا نه. او در ادامه میگوید با اینکه برای فرهنگیان خروج موقتی از کشور و سپس بازگشت امری عادی تلقی میشود اما «طبق روایتها، ما میشنویم که همکاران ما کشور را ترک میکنند.»
نگاهی به آمار مهاجرانی که اخیراً شهروند اسرائیل شدهاند هم قابلتوجه است. به گفته سرجیو دلا پرگولا، کارشناس کهنهکار آمار، حدوداً 38درصد از افرادی که سال 2024 از اسرائیل به کشوری دیگر مهاجرت کردهاند کمتر از 5 سال قبل به اسرائیل آمدهاند. این امر نشان میدهد که خیلیها اخیراً وارد اسرائیل شدهاند که شامل مهاجرت از روسیه و اوکراین از زمان فوریه 2022 و آغاز حمله روسیه بوده است: «خیلیها اسرائیل را پناهگاهی کوتاهمدت از جنگ در کشور خود میدیدند.
زمانی که جنگ اینجا (اسرائیل) آغاز شد، آنها ترک کردند. فکر نمیکنم که در کل تعداد افرادی که اسرائیل را ترک کردند غافلگیرکننده باشد، در شرایطی که اسرائیل جنگ طولانی را طی کرده است.» اما پرگولا در ادامه میگوید که این بدان معنی نیست که اسرائیل نباید از فرار مغزها نگرانی داشته باشد. او تاکید میکند «نشانههای نگرانکنندهای وجود دارد که افرادی که اسرائیل را ترک میکنند هم جوانتر هستند هم تحصیلکرده، بهویژه پزشکان جوان.» اسرائیلیهای سکولار با تحصیلات آکادمیک با دولت نتانیاهو مخالفاند. در اعتراضات علیه سیاستهای پیش از جنگ نتانیاهو، افرادی که در حوزه فناوری فعالیت میکردند، پیشرو بودند.
رنج فلسطینیها کمترین جایگاه را در نگرانیهای آنها دارد. خشمی خروشان بر سر قطبیسازی در اسرائیل بهوجود آمده که در 2 سال گذشته شدت گرفته است. بسیاری از کارشناسان جوان سکولار ماهها بهعنوان سربازان ذخیره در ارتش اسرائیل مبارزه کردهاند. در این میان جامعه فراارتدوکس که 14درصد از جمعیت را تشکیل میدهند و احزاب سیاسی آن که نقش کلیدی در ائتلاف نتانیاهو دارند از ثبتنام در ارتش امتناع میکنند. بیش از 300هزار نفر از سربازان ذخیره در دوران جنگ غزه فراخوانده شدند.
سرتیپ بنی بن آری، افسر ارشد نیروهای ذخیره میگوید، بهرغم آتشبس در غزه و لبنان، ارتش اسرائیل برنامه دارد که هشدار سطح بالا را برای آینده نهچندان دور حفظ کند و بسیاری از نیروهای ذخیره باید در سال 2026 دو ماه خدمت کنند: «این بدان معنی است که باید توجه بیشتری به خستگی سربازان ذخیره نشان دهیم و راههایی را برای کمک به خانوادهها و کسب و کارها و دانشجویانی که به دلیل جنگ تمام سال تحصیلی خود را از دست دادند، پیدا کنیم.»
ژنرالهای اسرائیلی اصرار دارند که تقویت تعداد نیروهای ارتش برای جلوگیری از وقوع حملهای غافلگیرکننده مانند اکتبر 2023 به مرزهای پرتنش اسرائیلی امری حیاتی است. اما بهگفته ریچل آزاریا، بنیانگذار سازمانی که از خانوادههای سربازان ذخیره حمایت میکند، در این استراتژی برای جامعه اسرائیلی هزینهای وجود دارد: «نیروهای ذخیره همچنین افرادی هستند که در حیات غیرنظامی بار اقتصاد اسرائیل، حوزه فناوری و دانشآموختگان را روی دوش خود میکشند.»
در عین حال کارشناسان اسرائیلی میگویند، اسرائیل با بحران سلامت روانی ملی روبهروست. طبق گزارش ارتش اسرائیل، 21 سرباز در سال 2024 خودکشی کردهاند؛ بالاترین آماری که از سال 2011 گزارش شده است. سرهنگ دکتر یاکوف راتشیلد، رئیس بخش سلامت روان ارتش اسرائیل قبول ندارد که این آمار نشاندهنده افزایش خودکشی از زمانی است که ارتش به دلیل فراخوان وسیع سربازهای ذخیره بسیار بزرگتر شده است.
دورن صبتی، مددکار اجتماعی که مسئول اداره برنامه داوطلبانه سلامت روان است میگوید: «تمرکز بر ترومای جنگی و خودکشی سربازها مشکل بزرگتری را نادیده میگیرد؛ ارتش اسرائیل منابعی برای حل آن را دارد.» او استدلال میکند که پاسخ بزرگتری برای حل مسئله در داخل جامعه اسرائیل وجود دارد. دولت تاکنون یک میلیارد و 900 میلیون شکل (معادل 550 میلیون دلار) برای بودجه سلامت روان از زمان آغاز جنگ در نظر گرفته اما کارشناسان هشدار میدهند این بودجه کافی نیست. یکی از روانشناسان نظامی هشدار میدهد: «پایان این جنگ، جامعهای با آسیبهای روحی و روانی است.»
در حمله هفتم اکتبر 2023 که حماس به شهرکهای جنوب اسرائیل حمله کرد، 1200 اسرائیلی کشته و 251 نفر بهگروگان گرفته شدند. بر اثر حمله متعاقب ارتش اسرائیل 77هزار فلسطینی (بهگزارش لنست 186هزار نفر) کشته شدند و گفتمان جریان اصلی و نهادهای بینالمللی عملیات نظامی اسرائیل را بهجای جنگ، نابودی سیستماتیک نوار غزه و نسلکشی دانستند. سازمان ملل گزارش میدهد بیش از 70درصد از ساختمانها در غزه نابود شده است.
مدارس، بیمارستانها، مساجد، موزهها، آرشیوها و پارکها از بین رفتهاند. اینها مکانهایی بودند که هویت و حافظه تاریخی فلسطین را در دل خود داشتند. هیچ عملیات بازسازی نمیتواند بهزودی مرهمی برای زخمی باشد که به حافظه جمعی وارد شده است. در نهم اکتبر 2025، آتشبسی که ترامپ اسرائیل را مجبور کرد برقرار کند به هر دو طرف فرصتی برای نفسکشیدن داد.
فلسطینیها که قربانی مستقیم عملیات ویرانی اسرائیلیها بودند از اینکه دیگر صبحها با بمب و ویرانی بیدار نمیشوند، خوشحال شدند، اسرائیلیها، بهویژه خانوادههای گروگانها از اعلان آتشبس جشن گرفتند تا بالاخره بتوانند دوباره عزیزان خود، زنده یا مرده را در کنار خود داشته باشند. با این حال حجم سنگینی از رخدادهای دو سال اخیر باعث شد تا خوشحالی اسرائیلیها آرام و کوتاه باشد.
اما این متانت در سخنرانی دونالد ترامپ در کنست (پارلمان اسرائیل) پیش از نشست رسمی برای امضای آتشبس در مصر دیده نشد. این متانت حتی در خود ترامپ و اعضای پارلمان بهجز آیمن عادل عوده، سیاستمدار عرب اسرائیلی و رهبر حزب هدش و عوفر کسیف، سیاستمدار چپ افراطی که در جریان سخنرانی ترامپ از پارلمان اخراج شدند، دیده نشد. این بیملاحظه بودن، مثل دو سال ویرانی سیستماتیک در ذهن همه ماندگار شده است.
بهگزارش وبسایت «سیاستهای امروز» آتشبس نقطه عطفی بود که توازن داخلی دولت نتانیاهو را تکان داد. دولت نتانیاهو که از دسامبر 2022 روی کار آمد با اعتراضات گروههای سکولار جامعه روبهرو شد که خدشهای به مشروعیت آن بود. نتانیاهو تلاش کرد عملیات ویرانگر خود در غزه را بهعنوان یک عامل متحدکننده نشان دهد که مردم را پشت خود بهصف کشیده اما شکست خورد.
در دو سال گذشته برخی گروهها به خیابانها آمدند، به اعتراضات خود ادامه دادند و خواستار پایان جنگ و بازگشت گروگانها بودند. اما پس از اعلان آتشبس، استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا زمانی که در سخنرانی خود مقابل صدها هزار نفر در میدان اُسرای تلآویو سخنرانی کرد، سوت و هورای مردم به یکی از لحظات خاطرهانگیز دوران تصدی سیاسی درازمدت نخستوزیر تبدیل شد.
از سوی دیگر، شکافهای داخل ائتلاف بهشدت شکننده شده و هماکنون وجهه نتانیاهو را بهعنوان رهبر «ناجی» تضعیف کرده است. حتی تشویقهای ایستاده اعضای پارلمان و مجیزگوییهای توخالی نتوانسته بنای مشروعی برای نوشتن روایتهای قهرمانانه برای نتانیاهو به وجود آورد.
با این حال، طبق نظرسنجیهای روزنامه اسرائیلی معاریو پس از آتشبس، تشویقها و سخنرانیهای پیروزی موفقیت سیاسی را رقم نمیزند. با اینکه حزب لیکود حزب پیشرو باقی مانده اما نمیتواند اکثریت ائتلاف خود را حفظ کند. برخی از احزاب ائتلاف نمیتوانند از سقف 3/25 درصد عبور کنند.
بنابراین اولین نظرسنجیهایی که پس از آتشبس انجام شدند پیشبینی میکنند که ائتلاف نتانیاهو ممکن است از 120 کرسی پارلمان، 48 تا 51 کرسی را کسب کند. در عین حال انتظار میرود بلوک صهیونیستهای مخالف نتانیاهو بین 57 تا 59 کرسی کسب کنند چون اظهارات نتانتاهو از پیروزی دیپلماتیک نتوانسته جامعه را منسجم نگه دارد.
برخی عادیسازی احتمالی روابط عربستان سعودی و اندونزی با اسرائیل را یک فرصت تاریخی میدانند اما دیگران این اقدامات را حواسپرتی از مسئله فلسطین خطاب میکنند. اینجاست که مشروعیت نهتنها به یک مفهوم سیاسی بلکه به باور اجتماعی سیستماتیک تبدیل میشود. زمانی که مردم اعتماد خود را به مشروعیت اخلاقی و سیاسی یک دولت از دست میدهند، شعار وحدت جای خود را به بیگانگی خاموش میدهد.
برای خانوادههایی که فرزندان سرباز خود را از دست دادهاند، کنشگرانی که از فراموشی شکستها امتناع میکنند و گروههای جامعه مدنی فعال، آتشبس سمبلی نه از عدالت بلکه احیای مشروعیت است. با این حال این تلاشها در میان برخی از بخشهای جامعه اعتبار کمتر و کمتری پیدا کرده است. حافظه تصویری از جنگ بهسرعت از رسانههای اسرائیلی در حال محو شدن است: تمرکز بهسمت مفاهیمی مثل «بازسازی»، «احیای اقتصادی» و «بازگشایی روابط دیپلماتیک» پیش میرود.
انکار هم به نوعی مکانسیم اجتماعی محافظت از خود تبدیل شده است. در انتخاباتها سیاستمدارانی پیروز میشوند که بتوانند امید را در دل مردم زنده کنند. مردم کسی را بهعنوان رهبر خود انتخاب میکنند که از لحظهای که رای خود را داخل صندوق میاندازد حس مثبتی داشته باشند و زندگیهایشان بهتر، امنتر و صلحآمیزتر شود. در آمریکا این امر ممکن است حول محور اقتصاد باشد.
در اسرائیل اما معیار انتخاب کسی که بتواند آن را از خطرات استراتژیک دور نگه دارد که عمدتاً به روابط اسرائیل و فلسطین برمیگردد و همچنین افول لیبرال دموکراسی که نتانیاهو و دولتش بهبار آوردهاند. مخالفان دولت نتانیاهو میدانند که اگر فلسطینیها آزادی نداشته باشند، اسرائیل هیچوقت امنیت نخواهد داشت.
از سوی دیگر این صلح هیچوقت با دیوارکشی و فنسکشی میان افرادی که در یک سرزمین از نهر تا بحر آن زندگی میکنند بهوجود نمیآید. بهگزارش تایمز اسرائیل، مخالفان نتانیاهو میدانند که برای حذف او از قدرت، احزاب عرب و همچنین احزاب میانه و چپ میانه باید با یکدیگر متحد شوند. میزان مشارکت اعراب باید بهدست کم 70 درصد برسد. اگر احزاب عرب بتوانند بیش از 15 کرسی را کسب کنند، نتانیاهو در انتخابات بازنده خواهد بود. ممکن است تفاوتهایی میان احزاب عرب مختلف وجود داشته باشد اما همه در یک موضوع مهم با یکدیگر توافق دارند که نتانیاهو هیچوقت دیگر نباید نخستوزیر شود.
اسرائیل محبوب نیست، سلاحهایش چرا
در 14 نوامبر اعلام شد که مراکش تاسیساتی برای تولید پهپادهای تاکتیکی کوچک راهاندازی خواهد کرد. این کشور آفریقای شمالی مدتهاست که برای مدرنسازی تسلیحات خود و چنین مهماتی که در جنگهای آینده نقش مهمی بازی خواهند کرد، سرمایهگذاری کرده است. موضوع غافلگیرکننده این است که شریک صنعتی مراکش زیرمجموعه صنایع هوافضای اسرائیل است.
این اولینباری است که یک سامانه تسلیحاتی که اسرائیل طراحی کرده در یک کشور عربی تولید خواهد شد. اما از زمانی که این دو کشور روابط دیپلماتیک خود را در سال 2020 بهعنوان بخشی از پیمان آبراهام آغاز کردند، مراکش توپخانههای خودکششی، موشکهای دفاع هوایی، ماهوارههای جاسوسی و پهپادهایی را از اسرائیل خریداری کرده است.
علاوه بر مراکش، امارات متحده عربی هم دو سامانه موشکی اسرائیلی خریداری کرده که یکی از آنها هماکنون ارسال شده است. بحرین هم از رادارهای اسرائیلی برای دفاع ساحلی خود استفاده میکند. اندونزی، کشوری با اکثریت مسلمان، یکی دیگر از مشتریان اسرائیل است. اسرائیل جزئیات کامل فروش سلاحهای خود را اعلام نمیکند اما از سال 2022، گزارش سالانه وزارت دفاع آن بخشی دارد که برای «کشورهای پیمان ابراهیم» است. در سال 2024، فروش این ابزارآلات جنگی یک میلیارد و هفتصد میلیون دلار یا 12درصد از صادرات صنایع دفاعی اسرائیل را تشکیل داد.
پیمان ابراهیم فروش سختافزارهای نظامی را ممکن کرد. اما یکی دیگر از ابزارهای تهاجمی اسرائیل به نام پگاسوس که قطعه قدرتمندی از ابزار جاسوسی است، خیلی قبلتر از امضای پیمان ابراهیم در امارات متحده عربی و بحرین برای هک کردن تلفنهای هوشمند مخالفان داخلی مورد استفاده قرار میگرفت.
عربستان سعودی که هنوز روابط دیپلماتیکی با اسرائیل ندارد نیز از این قطعه استفاده میکند. یکی از مقامات وزارت دفاع اسرائیل به اکونومیست میگوید: «پیمانهای تسلیحاتی قویترین شکل دیپلماسی است. برخلاف سایر توافقهای تجاری زمان طولانی برای عملیشدن آنها وجود دارد و پس از آن دولتها در روابط طولانیمدت با شرکتهای اسرائیلی که به ارائه خدمات خود ادامه میدهند، قفل میشوند.»
بهگزارش مجله اکونومیست یکی از دیپلماتهای اسرائیلی اخیراً گفت: «یکی از دلایلی که پیمان ابراهیم در دوسال جنگ غزه دوام آورد این است که آنها نمادی از سرمایهگذاری این کشورها در امنیت خود است.» سامانههای دفاع موشکی اسرائیلی توسعه پیدا کردهاند و برای مقابله با موشکهای ایرانی که تهدیدی برای کشورهای حاشیه خلیجفارس هم تلقی میشوند، مورد استفاده قرار گرفتهاند.
این دیپلمات میگوید: «هیچکس هیچ شکی ندارد اسرائیل در تمام این کشورها محبوب نیست. اما دولتهای آنها در روابط دفاعی خود با اسرائیل سرمایهگذاریهای درازمدتی انجام دادهاند و قرار نیست رویه خود را تغییر دهند.»
پیمان ابراهیم احتمالاً بهتنهایی نمیتواند اسرائیلیها را متقاعد کند که دوباره به نتانیاهو رای دهند. بر اساس گزارش تایمز اسرائیل، در نظرسنجیها حزب لیکود پس از آزادی گروگانها کمی جایگاه بالاتری پیدا کرد اما ائتلاف نتانیاهو همچنان جایگاه پایینتری دارد و میزان محبوبیت آن 40درصد است. در حالی که 60 تا 77درصد از اسرائیلیها از پیمان ابراهیم حمایت میکنند اما این را نمیتوان به رای بیشتر به نتانیاهو تلقی کرد. همانطور که گفته شد مسائلی که برای اسرائیلیها انگیزه ایجاد میکنند، امنیت و مدیریت جنگ است تا سیاست خارجی.
