همه چیز برای همه‌چیز
همه چیز همه‌جا به یکباره به کارگردانی دانیل کوان و دانیل شاینرت و با بازیگران آسیای شرقی اسکار ۲۰۲۳ را درو کرد
همه چیز همه‌جا به یکباره به کارگردانی دانیل کوان و دانیل شاینرت و با بازیگران آسیای شرقی اسکار 2023 را درو کرد
محمدامین شکاری
روزنامه‌نگار سینمایی
اگر آکادمی اسکار زمانی به دنبال دلجویی از جامعه آفریقایی‌های آمریکا بود، این سال‌ها را باید دوره توجه به سینماگرهای کشورهای شرق آسیا نامید. سه مراسم در چهار سال گذشته جوایز اسکار، به‌طور خاص با نام آسیایی‌ها گره خورده است. در سال 2019 با ارزش‌ترین جوایز مراسم به فیلم کره‌ای «انگل»، ساخته تحسین‌برانگیز بونگ جون-هو رسید و برای اولین‌بار در تاریخ، فیلمی غیرانگلیسی زبان، بالاترین جایزه اسکار -یعنی جایزه بهترین فیلم سال- را از آن خود کرد. کاری که در 90 سال قبل از آن، نه فلینی، نه برگمان، نه کوروساوا و نه هیچ سینماگر بین‌المللی دیگری انجام نداده بود. سال 2020 نیز با نام کلویی ژائو، کارگردان چینی و اثر درخشانش، «سرزمین خانه به دوش‌ها» به یاد آورده می‌شود. ژائو نیز آن سال رکوردشکنی کرد و به اولین زن غیر انگلیسی‌زبان و غیرسفیدپوست تاریخ مبدل شد که جایزه باارزش بهترین کارگردانی اسکار را به دست آورده است؛ اسکاری که البته چندان به مذاق چینی‌ها خوش نیامد به‌طوری‌که مقامات چینی ترجیح دادند تصاویر مربوط به ژائو را در جست‌وجوهای فضای مجازی کشورشان حذف و این جایزه را بایکوت کنند. مراسم اسکار امسال نیز که بامداد دیروز برگزار شد، قطعا با موفقیت بازیگران آسیای شرقی فیلم «همه‌چیز همه‌جا به یکباره»، به کارگردانی دانیل کوان و دانیل شاینرت به یاد آورده می‌شود.
خانم‌ها، اجازه ندهید کسی به شما بگوید دوران اوج‌تان گذشته است
شاید اگر بخواهیم مهمترین جایزه نودوپنجمین دوره مراسم اسکار را که بامداد روز دوشنبه 22 اسفندماه (شب 12 مارس 2023)، با اجرای جیمی کیمل، مجری کهنه‌کار آمریکایی روی آنتن شبکه ای‌بی‌سی رفت، معرفی کنیم؛ بدون شک این جایزه مربوط به شاخه بهترین بازیگر زن نقش اول است. جایزه‌ای که به میشل یئو، بازیگر مالزیایی چینی‌تبار فیلم «همه‌چیز همه‌جا به یکباره» رسید. یئو در این بخش رقیب بسیار جدی‌ای به‌نام کیت بلانشت داشت که نقش‌آفرینی‌اش در فیلم «تار» همه را انگشت به دهان گذاشته بود و خیلی‌ها معتقد بودند، بلانشت شایستگی این را دارد تا سومین جایزه اسکارش را با خود به خانه ببرد، اما سرانجام این جایزه به میشل‌یئو رسید. یئوی 60ساله که به اولین زن آسیایی برنده جایزه اسکار نقش اول زن و دومین بازیگر زن غیرسفیدپوست برنده این جایزه تبدیل شد، هنگام دریافت اسکار گفت: «این جایزه ثابت می‌کند که رویاها به حقیقت می‌پیوندند». یئو همچنین خطاب به زنان گفت: «خانم‌ها، اجازه ندهید کسی به شما بگوید دوران اوج‌تان گذشته است، هرگز تسلیم نشوید.»
از نکات اهدای این جایزه اینکه طبق قوانین، این تندیس باید از طرف برنده اسکار بهترین بازیگر مرد سال گذشته اهدا می‌شد، ولی چون ویل اسمیت- بازیگر برنده اسکار نقش اول مرد سال گذشته- به دلیل جنجال‌های آن مراسم از حضور در رویداد اسکار محروم بود، وظیفه اهدای این جایزه به هالی بری محول شد. هالی بری، کسی است که به‌عنوان اولین بازیگر زن غیرسفیدپوست برنده جایزه اسکار نقش اول زن در تاریخ سینما به‌یاد آورده می‌شود.
از کمپ پناهندگان تا کسب جایزه اسکار
که هوی کوان، بازیگر 51ساله ویتنامی یکی دیگر از افرادی بود که در کانون توجه مراسم اسکار این دوره قرار گرفت. «که هوی کوان» که بازیگری را در کودکی با فیلم‌های «گونیز» و «ایندیانا جونز و معبد مرگ» آغاز کرده و بعدها حدود دو دهه از بازیگری کنار رفته بود، برای بازی در فیلم «همه‌چیز همه‌جا به یکباره»، برنده جایزه بهترین بازیگر مکمل مرد شد. سخنان «که هوی کوان» شاید یکی از تاثیرگذارترین سخنرانی‌های این مراسم، همچنین تاریخ اسکار بود. «که هوی کوان» با قدردانی از مادر 84ساله‌اش به مسیر سخت و دشوارش برای رسیدن به این جایزه اشاره کرد و گفت: «سفر من با یک قایق شروع شد. یک سال را در اردوگاه پناهندگان گذراندم و به نوعی حالا به اینجا در بزرگترین مراسم هالیوود رسیدم. می‌گویند چنین داستان‌هایی فقط در فیلم‌ها رخ می‌دهد. نمی‌توانم باور کنم که این حوادث برای من اتفاق افتاده است. این است رویای آمریکایی!» این بازیگر که در سال 2021 بعد از یک وقفه حدودا 20ساله دوباره به بازیگری روی آورد، خطاب به تماشاگران و حضار در سالن گفت: «تقریبا از رویاهایم دست کشیده بودم، به شما می‌گویم لطفا رویاهای‌تان را زنده نگه دارد.»
قدردان نبودم
اگر بحث توجه به بازیگران آسیای شرقی را کنار بگذاریم، بدون تردید یکی از مهمترین اتفاقات مراسم اسکار امسال، بازگشت برندن فریزر به کانون توجه بود. برندن فریزر، بازیگر مشهور دهه 90 میلادی فیلم‌های اکشن «مومیایی»، امسال با یک اضافه وزن عجیب و غریب در فیلم «نهنگ» به سینما برگشت و همه توجهات را به خود جلب کرد. فریزر در «نهنگ» دارن آرونوفسکی، نقش چارلیِ گوشه‌گیر، منزوی و به‌شدت چاق را ایفا کرد که دوره‌های نویسندگی را تدریس می‌کند. فریزر در نطق دریافت جایزه‌اش درحالی‌که احساساتی شده بود، گفت: «من حرفه بازیگری را 30 سال پیش آغاز کردم، شرایط برای من به راحتی پیش نرفت، شرایط و امکاناتی داشتم که در آن زمان قدردانش نبودم تا اینکه آن وضع به پایان رسید و حالا فقط می‌خواهم از اینجا بابت این تحسین و تاییدتان تشکر کنم.»
در شاخه بازیگری نقش اول مرد امسال برای اولین‌بار بعد از سال 1935 همه بازیگرهای حاضر در فهرست، اولین نامزدی اسکارشان را تجربه می‌کردند. مهمترین رقیب فریزر در این شاخه، آستین باتلر، بازیگر جوان نقش الویس پرسلی در فیلم «الویس» بود. کالین فارل در «بنشی‌های اینیشرین»، پل مسکال در فیلم «افترسان» و بیل نای در «زندگی» نیز دیگر رقبای فریزر بودند.
بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه
همانگونه که پیش‌تر اشاره شد، مهمترین جوایز رویداد امسال به فیلم اکشن کمدی پوچ‌گرایانه «همه‌چیز همه‌جا به یکباره» به کارگردانی دانیل کوان و دانیل شاینرت، معروف به «دانیلز» رسید. این فیلم که 7 جایزه اسکار ازجمله بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین تدوین، بهترین فیلمنامه غیراقتباسی، بهترین بازیگر نقش اول زن، مکمل زن و مکمل مرد را به‌دست آورد، با روایتی پیچیده داستان یک زن چینی-آمریکایی است که متوجه می‌شود باید با نسخه‌های جهان موازی خود ارتباط برقرار کند تا به این وسیله از تخریب چندجهانی جلوگیری کند. «همه‌چیز همه‌جا به یکباره» بعد از فیلم «میلیونر زاغه‌نشین» (2008) موفق‌ترین فیلم رویداد اسکار، طی این سال‌ها لقب گرفت. از نکات جالب سخنرانی برگزیده‌های جایزه اسکار بهترین کارگردانی، بهترین فیلم و بهترین فیلمنامه این دوره می‌توان به لحظه‌ای اشاره کرد که دانیل شاینرت خطاب به حضار در سالن گفت: «از شما تشکر می‌کنم که وقتی داشتم فیلم‌های ترسناکِ مغشوش یا کمدی‌های واقعار نابهنجار می‌ساختم، خلاقیت من را له نکردید و مرا نکوبیدید.»
اثری سطحی و بدبینانه یا یک بازسازی قدرتمند
یکی از بخش‌هایی که تحلیلگران اسکار قبل از برگزاری مراسم نیز روی برگزیده آن متفق‌القول بودند، بخش بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان و برنده آن یعنی اثر ضدجنگ «در جبهه غرب خبری نیست»، محصول آلمان بود. این فیلم که براساس رمان 1929 اریش ماریا رمارک به همین نام ساخته شده، اولین‌بار سال گذشته میلادی در جشنواره تورنتو به نمایش درآمد و با تحسین منتقدان مواجه شد؛ بن کنیگزبرگ -منتقد نیویورک تایمز- این اثر به کارگردانی ادوارد برگر را نسبت به نسخه سال 1930 لوییس مایلستون، کم‌اثرتر خواند، با این حال موسیقی متن این فیلم را ستایش کرد. کنیگزبرگ همچنین اضافه کردن روایت موازی مذاکرات برای آتش‌بس به فیلم را به‌رغم متفاوت بودن با روایت شخص اول رمان، ستود. این منتقد همچنین تغییر جزئی سرنوشت شخصیت‌ها را در این فیلم از نظر روایی قدرتمند دانست. البته همه نظرات نسبت به فیلم مثبت نبود. مجله نیواستیسمن درباره فیلم نوشت: در کشور آلمان، فیلم «در جبهه غرب خبری نیست» را اثری سطحی و بدبینانه خوانده‌اند که شهوت دریافت جایزه اسکار دارد، فیلمی که سونکه نیتزل -پروفسور و مورخ آلمانی- آن را اثری غلط از لحاظ تاریخی، مملو از کلیشه و نه‌چندان معتبر خوانده است. «در جبهه غرب خبری نیست» در این دوره جوایز اسکار پس از «همه‌چیز همه‌جا به یکباره»، موفق‌ترین فیلم مراسم لقب گرفت. این ساخته ادوارد برگر جوایز شاخه‌های بهترین فیلمبرداری، بهترین موسیقی متن و بهترین طراحی صحنه را نیز از آن خود کرد و به یکی از موفق‌ترین فیلم‌های غیرانگلیسی زبان تاریخ رویداد اسکار بدل شد. «در جبهه غرب خبری نیست» به چهارمین فیلم آلمانی برنده اسکار بهترین فیلم بین‌الملل نیز تبدیل شد. فیلم «زندگی دیگران»، ساخته سال 2006 فلوریان هنکل فون دونرسمارک، آخرین فیلم آلمانی بود که برنده جایزه اسکار بهترین فیلم بین‌الملل شده بود.
همسرم برای گفتن حقیقت در زندان است
همواره یکی دیگر از بخش‌های مهم رویداد اسکار ،جایزه بهترین مستند بلند است. این جایزه امسال به فیلم «ناوالنی»، به کارگردانی دنیل روهر با موضوع شخصیت الکسی ناوالنی، رهبر مخالف دولت روسیه و اتفاقات پیرامون مسمومیت او تعلق گرفت. این مستند به تهیه‌کنندگی اچ‌بی‌او مکس و سی‌ان‌ان فیلمز، اولین‌بار ژانویه سال گذشته میلادی در جشنواره ساندنس جایی که با تحسین منتقدان و مردم مواجه شد، به نمایش در آمد. «ناوالنی» در جشنواره ساندنس 2022 برنده جایزه منتخب تماشاگران بخش رقابتی آثار مستند آمریکایی شد. این فیلم که فیل هریسون، منتقد گاردین آن را «یکی از حیرت‌انگیزترین آثاری که تا به حال مشاهده کرده‌اید»، خوانده است، در رویداد بفتای امسال نیز برنده جایزه بهترین مستند سال 2022 شده بود. یولیا ناوالنیا، همسر الکسی ناوالنی یکی از حاضران در مراسم اسکار امسال بود که هنگام دریافت جایزه، سخنرانی پراحساسی ارائه کرد. ناوالنیا خطاب به حاضران در سالن گفت: «همسر من (الکسی) در زندان است، آن هم فقط برای اینکه حقیقت را گفته است. همسرم به جرم دفاع از دموکراسی در زندان است. الکسی، من رویای روزی را دارم که تو و کشورم آزاد شوید، تا آن روز قوی بمان.»
گی‌یرمو دل تورو رکوردها را شکست
جایزه بهترین انیمیشن بلند امسال نیز به استاپ موشن «پینوکیو» و سازندگانش گی‌یرمو دل تورو و مارک گوستفاسون رسید. «پینوکیو»، محصول نتفلیکس اولین‌بار در اکتبر سال گذشته در جشنواره فیلم لندن به نمایش درآمد، فیلم از همان نخستین نمایش‌اش تحسین منتقدان را با خود به همراه داشت. بسیاری از منتقدان این اقتباس را اثری خیره‌کننده به‌لحاظ بصری خواندند. در مراسم اسکار، دل تورو که توانست به اولین فیلمساز تاریخ بدل شود که جوایز بهترین کارگردانی، بهترین فیلم و بهترین انیمیشن را در کارنامه دارد، گفت: «انیمیشن یک ژانر نیست، انیمیشن آماده است تا به مرحله بعدی گام بگذارد. همه ما برای این کار آماده هستیم. لطفا به ما کمک کنید تا انیمیشن را در کانون توجه نگه داریم.» دل تورو درباره استاپ موشن نیز تاکید کرد: «استاپ موشن، یک فرم هنری است که از نظر تجاری مدت‌هاست به زانو در آمده و مهم است که ما آن را به‌عنوان یک صنعت و یک شکل هنری زنده نگه داریم.»
من صدها نفر هستم
بدون شک یکی از مشهورترین برنده‌های مراسم اسکار این دوره، جیمی لی کرتیس، بازیگر مکمل زن فیلم «همه‌چیز همه‌جا به یکباره» بود. جیمی لی کرتیس که به‌واسطه پدر و مادرش (تونی کرتیس و جنت لی) که هر دو ستاره سینما بودند خیلی زود در دهه 70 با فیلم «هالووین» به شهرت رسید، امسال سرانجام در 64سالگی جایزه اسکار را به دست آورد. جیمی لی کرتیس در نطق خود که قرار بود 45 ثانیه باشد، گفت: «می دانم به نظر می‌رسد که من تنها در اینجا ایستاده‌ام، اما من تنها نیستم. من صدها نفر هستم. این جایزه متعلق به کل گروه هنرمندانی است که این فیلم را ساخته‌اند. ما برنده اسکار شدیم!»
تاریخ‌سازی یک فیلم از سینمای هند
ترانه «ناتو ناتو» از فیلم هندی «آر آر آر»، ساخته «ام.ام. کیراوانی» و «چاندرابوس»، برنده جایزه اسکار بهترین ترانه مراسم اسکار شد. این اتفاق درحالی رخ داد که برای اولین‌بار در تاریخ، یک فیلم از سینمای هند توانست این جایزه را از آن خود کند. «آر آر آر»، داستانی تخیلی در مورد دو شخص انقلابی واقعی از کشور هند با نام‌های آلوری سیتاراما راجو (چاران) و کومارام بیم (راما رائو) است و مبارزه آنها با راج بریتانیا را به تصویر می‌کشد. داستان «آر آر آر» در سال ۱۹۲۰ رخ می‌دهد، طرح و قصه این فیلم به بررسی دوره غیرمستند زندگی این دو انقلابی می‌پردازد.« ام. ام. کیراوانی» در نطق دریافت جایزه‌اش گفت: «من با صدای بریدن چوب نجارها بزرگ شدم و حالا در مراسم اسکار حضور دارم و من فقط یک آرزو در ذهن داشتم؛ اینکه فیلم «آر آر آر» باید برنده شود، موجب افتخار هر هندی شود و مرا نیز در صدر مراسم‌های جهان قرار دهد.»
سرود تولدت مبارک روی سِن مراسم
فیلم کوتاه 23دقیقه‌ای «یک خداحافظی ایرلندی»، به کارگردانی تام برکلی و راس وایت، برنده جایزه بهترین فیلم کوتاه این دوره اسکار شد. این فیلم داستان دو برادر را روایت می‌کند که کاملا با هم غریبه هستند و یکی از این دو برادر سندرم داون دارد، آنها به دنبال مرگ مادرشان دوباره کنار هم می‌آیند. یکی از لحظات دیدنی اسکار امسال، جایی بود که عوامل فیلم هنگام دریافت جایزه برای جیمز مارتین -بازیگر نقش دارای سندرم داون- ترانه «تولدت مبارک» را روی سن اجرا کردند و تماشاگران حاضر در سالن نیز با آنها این ترانه را همخوانی کردند.
اهمیت ارتباط و گفتمان
سارا پلی، بازیگر و کارگردان شناخته‌شده سینما در این بخش برای نوشتن فیلمنامه «حرف‌های زنانه» برنده جایزه شد. پلی که اولین‌بار در دهه 90 برای بازی در نقش کودک خردسال سریال «قصه‌های جزیره» وارد حرفه بازیگری شد و بعدها در فیلم‌های سینماگرهای برجسته‌ای چون کاترین بیگلو و آتوم اگویان نقش‌آفرینی کرد، بعد از ساخت فیلم «دور از او» در سن 27سالگی جایگاه خودش را به‌عنوان یک کارگردان و فیلمنامه‌نویس تثبیت کرد. داستان فیلم «حرف‌های زنانه» سارا پلی در سال ۲۰۱۰ روایت می‌شود، جایی که هشت زن از مستعمره منونایت منزوی، متوجه می‌شوند مردان جامعه آنها سال‌هاست که شبانه به زنان جامعه مواد مخدر داده و به آنها تجاوز جنسی کرده‌اند.
سارا پلی هنگام دریافت جایزه، به قدرت و اهمیت ارتباط و گفت‌و‌شنود واقعی پرداخت و گفت: «میریام تویس، رمانی اساسی در مورد یک عمل رادیکال دموکراسی نوشته است که در آن افرادی که در مورد هر مسئله‌ای موافق هم نیستند، موفق می‌شوند در یک اتاق کنار هم بنشینند و راهی را برای پیش‌رو -آن هم بدون اعمال خشونت- انجام دهند. آنها این کار را نه فقط با صحبت کردن بلکه با گوش دادن انجام می‌دهند.» پلی در ادامه عنوان کرد: «آخرین دیالوگ فیلم ما توسط یک زن جوان به یک نوزاد گفته می‌شود. او می‌گوید، داستان شما با ما متفاوت خواهد بود و این حرفی است که من به بچه‌های خودم می‌گویم.»
