بررسی شرح وظایف و ماموریتهای مدیرکل دفتر امور سیاسی وزارت کشور
چرخ‌دنده دموکراسی
اگر معاونت سیاسی وزارت کشور را «مجری دموکراسی» بدانیم، درباره دفتر امور سیاسی می‌توان عنوان «چرخ‌دنده دموکراسی» را به کار برد.
از زمانی که کابینه در عرصه سیاست و مدیریت کلان دولت در ایران ایجاد شد و یک به یک وزارت‌خانه‌ها تشکیل شدند، بدون شک باید یکی از مهم‌ترین وزارت‌خانه‌ها را وزارت داخله قدیم یا همین وزارت کشور فعلی دانست؛ وزارت‌خانه‌ای که از همان ابتدا هم وظایف گسترده و مهمی را درباره مسائل داخلی کشور بر عهده داشته است و پربیراه نیست اگر گفته شود قلب یک کابینه به شمار می‌رود؛ قلبی که اگر نامنظم بزند، آسیب آن علاوه بر مجموعه خود وزارت‌خانه، به مجموعه کشور هم سرایت خواهد کرد.
اما در داخل وزارت کشور و در بین معاونت‌هایی که ایجاد شده است، «معاونت سیاسی» را می‌توان معاونتی با وظایف خاص‌تر عنوان کرد که شاید بتوان گفت بار اصلی را در موضوعات مربوط به وزارت کشور بر عهده دارد و به‌عبارتی می‌توان این معاونت را «مجری دموکراسی» در جمهوری اسلامی دانست.
نکته جالب توجه در این است که در دل معاونت سیاسی، پستی وجود دارد که در چارت سازمانی هرچند پایین‌تر از معاون سیاسی قرار دارد اما نگاهی به شرح وظایف این جایگاه نشان می‌دهد که وظایف مهم و کلیدی در بحث سیاسی بر عهده آن قرار گرفته؛ موضوعی که جایگاه و اهمیت «مدیرکل دفتر امور سیاسی وزارت کشور» را نشان می‌دهد.
جایگاهی که هفته گذشته برای دولت چهاردهم مسئولیت آن به ابوذر کوثری واگذار شد و او دوره جدیدی از مدیریت خود را آغاز کرد و جانشین عبدالله مرادی شد. فردی که مانند سایر انتصابات صورت‌گرفته در دوره جدید وزارت کشور، از بدنه این وزارت‌خانه است و در کارنامه خود فرمانداری ایرانشهر و معاونت سیاسی - اجتماعی استانداری سیستان و بلوچستان را بر عهده دارد.
بار سنگین وظایف
برای بررسی وظایفی که بر عهده این بخش از وزارت کشور قرار گرفته است، می‌توان به صورت مجزا، 27 وظیفه را در 8 محور طبقه‌بندی کرد.
چتری برای احزاب و تجمعات
در بین 27 وظیفه‌ای که بر عهده «دفتر امور سیاسی» قرار داده شده، پرشمارترین بخش مربوط به وظایفی است که پیرامون احزاب و گروه‌ها بر عهده این بخش از وزارت کشور قرار داده شده است؛ به گونه‌ای که 8 محور و وظیفه مهم در این ارتباط بر عهده این پست سازمانی قرار دارد که یکی از ویژه‌ترین آنها که همیشه مورد بحث و نظر بوده و انتقاداتی را متوجه وزارت کشور کرده، بخشی درباره «درخواست برای برگزاری تجمعات توسط احزاب و گروه‌هاست.»
جایی که به این بخش از وزارت کشور ماموریت داده شده است که این کارها را انجام دهد: «1. بررسی درخواست صدور مجوز راهپیمایی‌ها و ارائه نظریه به کمیسیون ماده 10 قـانون احزاب بـرای تصمیم‌گیری و ابلاغ تصمیم متخذه به گروه‌های متقاضی 2. بررسی درخواست صدور مجوز تجمعات در اماکن عمومی و ارائه نظرات به مراجع تصمیم‌گیرنده. 3. نظارت بر عملکرد استانداری‌ها در حُسن انجام وظایف محوله در خصوص برگـزاری راهپیمایی‌هـا، تجمعات و سخنرانی‌های قانونی و تهیه گزارشات لازم در این زمینه.»
اما در ارتباط با احزاب و گروه‌ها، وظایف مهم دیگری هم بر عهده دفتر امور سیاسی قرار داده شده که اهمیت این جایگاه را نشان می‌دهد: «1. فراهم آوردن موجبات اجرای وظایف وزارت کشور در زمینه قانون احزاب و اعمال نظارت‌های قانونی لازم در مورد تشکل‌ها 2. بررسی و شناخت ماهیت عملکرد و مسائل سیاسی احزاب، جمعیت‌ها و انجمن‌های سیاسی رسمی و گروه‌های غیررسمی و عناصر ذی‌نفوذ سیاسی و ارائه تحلیل‌های لازم 3. بررسی و تعیین خط مشی‌ها در خصوص نحوه تعامل وزارت کشور با احزاب و گروه‌های سیاسی و نظارت، اخذ گزارش و جمع‌بندی ارزیابی عملکرد آنها در چارچوب قـانون و مقررات و اساسنامه مربوطه 4. انجام وظایف مربوط به دبیرخانه کمیسیون‌های کارگری و دانشجویی شاک (شورای امنیت کشور) 5. اجرای وظـایف وزارت کشـور در خصـوص تاسـیس، انجام تغییرات، نظـارت و ارزیـابی و سـایر امـور مربوط به انجمـن‌هـای صـنفی، علمی، تخصصـی، اتحادیه‌هـا و جمعیت‌های غیرسیاسی براسـاس قـانون احزاب.»
اقلیت‌ها و اقوام
یکی دیگر از مهم‌ترین محورهایی که بر عهده دفتر امور سیاسی وزارت کشور قرار گرفته است، وظایفی است که این بخش در موضوع اقلیت‌ها و اقوام باید انجام دهد.
در این بخش، 7 محور باید توسط دفتر امور سیاسی انجام شود: «1- فراهم نمودن موجبات اجرای وظایف وزارت کشور در خصوص اقلیت‌های دینی، مذهبی، فرق و اقوام ایرانی طبق قانون و آئین‌نامه‌های مربوطه. 2- تهیه و تنظیم خط مشی وزارت کشور در مورد اقلیت‌های دینی و مذهبی، فرق و اقوام ایرانی براساس اصول مندرج در قانون اساسی و ابلاغ مراتب به استانداری‌ها و نظارت بر حسن اجرای آنها. 3- فـراهم نمـودن زمینـه مشـارکت و همکـاری مطلـوب اقلیـت‌هـای دینـی و مـذهبی و فـرق در اجـرای برنامه‌های ملی و سیاست‌های عمومی دولت. 4- هماهنگی و اقدام لازم به منظور ایجاد ارتباط میان دستگاه‌ها و سازمان‌های مسئول با نهادهای فرهنگی و اجتماعی و مذهبی اقلیت‌های دینی، مذهبی درجهت تقویت انسجام و وحدت ملی. 5- ارزیابی بازتاب اعمال سیاست‌های داخلی در مورد اقلیت‌های دینی و مذهبی و فـرق در مطبوعـات و رسانه‌های داخلی، خارجی و مجامع بین‌المللی. 6- فراهم نمودن موجبات برقراری ارتباط میان اقلیت‌های دینی ایرانـی مقـیم خـارج از کشـور بـا مراکـز دینی و فرهنگی داخل کشور و ایجاد بستر مناسب برای بهره‌مندی حقوق شهروندی. ۷. بررسی و تحقیق درخصوص مسائل مختلف سیاسی قومیت‌ها بـه مراجـع ذیـربط و نظـارت بـر حسـن اجرای سیاست‌های متخذه توسط استانداری‌ها.»
قوه تحلیل‌گر
وظیفه تحلیل سیاسی کلان در مسائل داخلی به این بخش واگذار شده است. نگاهی به وظایفی که در این محور به دفتر امور سیاسی واگذار شده، بیان‌گر خوبی بر این موضوع است که این بخش را می‌توان قوه تحلیل‌گر وزارت کشور و هم به صورت جامع‌تر مجموعه دولت خطاب کرد.
در این بخش هم، 7 وظیفه کلان و البته مهم به دفتر امور سیاسی واگذار شده که عبارتند از: «1- بررسی، مطالعه، تحلیل مسائل و رویدادهای سیاسی کشور و تطبیق آنها با سیاست دولت و ارائه پیشنهادات و طرح‌های لازم در این زمینه به مقامات و مسئولین ذیربط. 2- بررسی، تحلیل و پیگیری امور و مسائل سیاسی خارجی مرتبط با سیاست داخلی کشور با هماهنگی وزارت امور خارجه و سایر ارگان‌های ذیربط. 3. هماهنگی با نهادهای انقلاب اسـلامی و ارگـان‌هـای دولتـی ذیـربط بـرای اتخـاذ خـط مشـی لازم در برخورد با جریانات و مسائل سیاسی هر استان و پیگیری امور مربوط به حل معضلات استان‌ها. 4- بررسی و انجام اقدامات لازم به منظور اطلاع‌رسانی و ارزیابی مدیران سیاسی استان‌هـا و ثبـت مـوارد مربوط در سوابق برای انتصابات آینده و تعیین توانایی آنان. 5- ایجاد ارتباط منظم با واحدهای سیاسی استانداری‌ها و نظارت بر عملکرد و ارزیابی فعالیت‌های آنها و تهیه و ارائه گزارش‌های لازم برای مقامات و مسئولین ذیربط. 6- جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل اطلاعات سیاسی استان‌ها به طور مستمر به منظـور شـناخت ویژگـی‌هـای محلی و اوضاع عمومی هر استان و ارزیابی آنها و تهیه گزارشات مختلف مورد نیاز. 7- بررسی، محاسبه و سنجش میزان رضایتمندی مردم از دولت در استان‌هـا و موانـع، مسـائل و مشـکلات آن و ارائه گزارشات و پیشنهادات برای تحکـیم وحـدت ملـی و افـزایش رضـایتمندی و رفـع عوامـل تضعیف‌کننده.»
سایر محورها
علاوه بر محورهایی که در بالا ذکر شد، برخی تک‌محورها نیز بر عهده این دفتر قرار گرفته است که همگی محورهای مهم و تاثیرگذاری به شمار می‌روند:
دفتر و رسانه‌ها: در بین وظایفی که بر عهده دفتر امور سیاسی قرار داده شده است، در یکی از وظایف، به موضوع رسانه‌ها اشاره شده است و بررسی و تحلیل رسانه‌ها هم در داخل و هم در خارج بر عهده این دفتر است. در بند مربوط به این موضوع آمده است: «بررسی ماهیت، عملکرد و محتوای رسانه‌های داخلی و خارجی و ارزیابی اثرات آن بر فضـای سیاسـی و ارائه تحلیل به مراجع و مسئولین ذیربط.»
جزایر ایرانی: یکی دیگر از محورهای جالب توجه، وظیفه‌ای است که پیرامون جزایر سه‌گانه بر عهده این دفتر است. در این بخش در تعریف وظیفه دفتر نوشته شده است: «بررسی، هماهنگی و پیگیری مسائل سیاسی جزایر ایرانی(سه‌گانه) به مراجع ذیربط.»
ایرانیان خارج از کشور: در حوزه ایرانیان خارج از کشور نیز این دفتر مسئولیتی را بر عهده دارد. در این حوزه این وظیفه بر عهده دفتر امور سیاسی قرار داده شده است: «اعلام نظر در خصوص رسیدگی به پرونده تخلف اتباع ایرانی در خارج از کشور موضوع بنـد2 مـاده 16 قانون گذرنامه.» (براساس آنچه در سایت مجلس آمده، بند 2 ماده 16 قانون گذرنامه درباره کسانی است که مسافرت آنها به خارج از کشور بر حسب اعلام قبلی و کتبی سازمان اطلاعات و امنیت کشور مخالف مصالح ملی است.)
تعیین خط مشی سیاسی دولت: یکی از وظایف کلان دیگر که بر عهده دفتر امور سیاسی است، تدوین خطی مشی است. در این بند نوشته شده است: «همکاری و مشارکت با سایر دستگاه‌ها در تدوین خط مشی‌های سیاسی دولـت و ارائـه پیشـنهادات و راهنمایی‌های لازم به استانداری‌ها، نظارت بر حسن اجرای آنها و ارزیابی نتایج اقدامات.»
دایرة‌‌المعارف ایران: یک وظیفه دیگر که دفتر امور سیاسی بر عهده دارد، تهیه شناسنامه بر هر استان به صورت کامل است؛ موضوعی که باعث شده به نوعی این دفتر را بتوان عامل تهیه دایرة‌‌المعارفی جامع از ایران خطاب کرد. در این بخش آمده است: «تهیه شناسنامه سیاسی هر استان مشتمل بر اطلاعات مربوط بـه مـدیران و فعـالین و جریـان‌هـای سیاسـی و مختصات اقلیمی، قومی، دینی و مذهبی موثر بر مسائل سیاسی استان‌ها.»
درجه بالای اهمیت
براساس آنچه درباره وظایف «دفتر امور سیاسی» مورد اشاره قرار گرفت، کاملاً مشخص است که این بخش چه جایگاه مهم و تاثیرگذاری را در وزارت کشور در اختیار گرفته است. به عبارت واضح‌تر، اگر معاونت سیاسی وزارت کشور را «مجری دموکراسی» بدانیم، درباره دفتر امور سیاسی می‌توان عنوان «چرخ‌دنده دموکراسی» را به کار برد. چرخ‌دنده‌ای که اگر بد و یا ناموزون کار کند، معضلی بزرگ را هم برای وزارت کشور و هم برای مجموعه ایران به همراه خواهد آورد.
حالا باید دید در دوره جدید و با انتصاب ابوذر کوثری، او در یکی از مهم‌ترین بخش‌های سیاسی دولت ایران چه عملکردی خواهد داشت و آیا می‌تواند وفاق ملی را بدون تبعیض اجرا کرده و نگاهی برابر به همه جریان‌های سیاسی داشته باشد و یا باز هم در بر همان پاشنه قبل خواهد چرخید و نگاه سلیقه‌ای بر نگاه برابری اولویت خواهد داشت.
