جنجال یک مناظره
در پی مناظره اخیر میان عبدالرحیم سلیمانیاردستانی و حامد کاشانی، فضای فکری و رسانهای کشور با موجی از واکنشهای گسترده و متفاوت روبهرو شده است.
در پی مناظره اخیر میان عبدالرحیم سلیمانیاردستانی و حامد کاشانی، فضای فکری و رسانهای کشور با موجی از واکنشهای گسترده و متفاوت روبهرو شده است. این مناظره که محور آن مباحث کلامی، نقدهای درونحوزوی و حدود آزادی بیان در حوزه دین بود، به سرعت به یکی از بحثبرانگیزترین موضوعات روز تبدیل شد و بسیاری از چهرههای مذهبی، سیاسی و نواندیش را به موضعگیری واداشت. سخنان سلیمانیاردستانی، که برخی آن را صریح و ساختارشکن و برخی دیگر تند و غیرمتعارف توصیف کردند، زمینهساز واکنشهایی از طیفهای مختلف شد؛ از انتقاد صریح سیدمحمد خاتمی – که روایت آن توسط محمدعلی ابطحی منتشر شد – تا صدور بیانیه رسمی از سوی مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم.
اعتراض خاتمی به اظهارات اردستانی
محمدعلی ابطحی انتقاد سیدمحمد خاتمی رئیس جبهه اصلاحات را اینگونه روایت کرد و نوشت: «با جمعی از دوستان روحانی نواندیش خدمت آقای خاتمی جلسه داشتیم. آقای خاتمی بحث سخنان آقای سلیمانی اردستانی را پیش کشید. اعتراض داشت که چرا این مباحث را و این ادبیات را در این شرایط به کار گرفته است. دوستان جلسه که دوستان آقای اردستانی هم بودند نیز گلایه داشتند که محتوا و ادبیات آقای اردستانی بیشتر از هر چیز به تفکر آرام نواندیشی دینی که نوپا ولی جدی است، آسیب میزند. تقریباً همه دوستان هم این روزها با آقای سلیمانی در این مورد گفتوگو کرده بودیم. باور داشتیم مناظره در مسائل مذهبی سنت خوبی بود که متاسفانه با ادبیات موهن از یکسو و فحاشیهای رکیک از سوی دیگر دچار مشکل شد.»
دیدگاه شخصی مطرح شد
مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم نیز در واکنش به صحبتهای اخیر اردستانی بیانیهای صادر کرد: «در پی برخی درسگفتارها و گفتوگوهای اخیر در حوزه علمیه و فضای مجازی لازم است نکاتی را به استحضار ملت شریف ایران برسانیم. حجت الاسلام دکترعبدالرحیم سلیمانی، عضو محترم مجمع، مدتی است در فضای مجازی و در مناسبتهای گوناگون مطالبی در حوزههای مختلف دینی مطرح کردهاند. گاه لحن و بیان ایشان موجب نگرانی برخی و درعینحال موجب جلب توجه عدهای دیگر شده است. اعضای مجمع نیز با برخی از مطالب، چگونگی بیان و طرح بعضی از موضوعات از جانب ایشان و مصاحبه با بعضی از سایتها مخالفند و نگرانی خود را اعلام کرده و تذکرات لازم دادهاند.»
در ادامه این بیانیه مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم، ضمن تأکید بر حق اظهارنظر و آزادی بیان برای ایشان و هر فرد دیگر، اعلام کرد:«اظهاراتشان صرفاً دیدگاههای شخصی بوده و بیانگر نظر مجمع و اعضای آن نیست. خود ایشان نیز بارها تصریح کردهاند که نظر خودشان را بیان میکنند نه مواضع مجمع را. روشن است که مواضع مجمع از طریق بیانیههای رسمی اعلام میشود.»
مجمع مدرسین در ادامه با تشریح ابعاد آزادی بیان بر وظیفه محققان و مدرسان بر بیان درست مطالب و تحقیق و تأمل تاکید کرد: «ما بر این باوریم که دستیابی به اندیشههای والا و اعتقادات صحیح تنها در سایه جامعهای سالم و آزاد و با رعایت اصل آزادی بیان ممکن است؛ حقیقتی که از قرآن کریم، سنت نبوی و سیره ائمه اطهار (علیهمالسلام) آموختهایم. آزادی بیان صرفاً برای طرح مطالب درست و مطابق با باورهای رایج نیست؛ بلکه جامعه از محدود کردن زبانها و بستن دهانها بیشتر زیان میبیند تا از بیان مطالب نادرست یا نابجا. البته این سخن به معنای کوتاهی محققان در تبیین پاسخهای صحیح و مستدل نیست، بلکه مسئولیت آنان در روشنگری همچنان پابرجاست. محققان و مدرسان باید علاوه بر تحقیق و تأمل زیاد، به شیوه نیکو اظهارنظر کنند و اجتهاد مخلصانه محققان پیشین را محترم شمارند و از لحن تند و افراطی بپرهیزند. امید است بیان آراء مستدل و نقد و بررسی آنها به روش عالمانه و عادلانه به ارتقای سطح گفتوگوها و پیشرفت مباحث فکری و نظری در جامعه یاری رساند.»
مجمع مدرسین در ادامه بیانیه خود با اشاره به ناسازگار بودن مطالب ارائهشده با مطالب فقهی تاکید کرد: «متأسفانه در روزهای اخیر شاهد برخی اظهارنظرهای شگفتآور و غیرقابلقبول از سوی بعضی از استادان بودهایم؛ سخنانی که نهتنها با مبانی فقهی ناسازگار است، بلکه نزد اکثریت قریب به اتفاق اساتید و محققان نیز نامقبول مینماید. طرح چنین مطالبی میتواند زیانهای جبرانناپذیری برای جامعه، بهویژه نسل جوان در پی داشته باشد. تجربه تاریخی نشان داده است که حربه طرد و تکفیر هرگز کارگر نبوده و در دنیای امروزِ پرارتباط نیز تأثیر منفی دارد. آیا روش تکفیرگران گذشته که به رونق تکفیرشدگان یا فرار نخبگان انجامیده، ثمربخشتر بود یا سعهصدر و بزرگواری عالمانی چون شیخ اعظم انصاری، میرزای بزرگ شیرازی، آیتالله حائرییزدی مؤسس حوزه و آیتالله بروجردی که با صبر و مدارا آثار ماندگار بر جای گذاشتهاند؟ ای کاش آن استاد محترم، چنین خشمگینانه و ناشکیبانه از تکفیر، ارتداد و حکم قتل سخن نمیگفتند.»
این مجمع در پایان بیانیه خود بار دیگر تأکید کرد با اعتقاد به ارزش آزادی بیان و مخالفت با هرگونه تنگنظری، سختگیریهای نابجا را مغایر با مبانی مستحکم دین و روح شریعت میداند:«خیر و صلاح جامعه در آن است که افراد بتوانند اندیشهها و آراء خود را آزادانه بیان کرده و درباره آن گفتوگو کنند و البته مسئولیت سخنان خود را نیز بپذیرند.»
هتاکی یک جنایت است
حامد کاشانی نیز در واکنش به اظهارات اخیر اردستانی گفت: «جامعه شیعه باید نسبت به بیحرمتی به ارکان فکری خود حساس باشد. دشمن بیرونی به دنبال این است که حساسیت ما را کمرنگ کنند. این شیوه که اکنون در پیش گرفته است که در فضای مجازی کامنت بگذارند و نسبت به اهل بیت فحاشی کنند به این دلیل است که چشم و گوش ما عادت کند.» وی ادامه داد: «جامعه باید به شدت حساس باشد و اول از همه خود ما باید حساس باشیم. اینجا جای این نیست که حرمت دستنیافتنی ائمه اطهار را کسی متزلزل کند. اگر کسی هتاکی کند باید بداند با نقطه اوج حساسیت یک جامعه نباید دستکاری شود و این کار یک جنایت است.»
وی اضافه کرد: «در جایی که میدانیم در روزگار ما زمینی را فراهم میکنند که شما را هل بدهند و دچار لغزش کنند و از آن لغزش سوءاستفاده کنند که بگویند خروجی هیئتیها را دیدید که فحاشی میکنند نمکنشناسی است که از هیئتها استفاده کنند و بعد بگویند خروجی آنها چنین است. در بیان نباید کاری کرد که مکتب اهل بیت به دلیل رفتار من اینگونه زیر سوال برود.» کاشانی با تاکید بر اینکه نباید از باطل دفاع کرد، گفت: «باید از حق دفاع کرد و نمیشود با خلاف شرع از حق دفاع کرد. مومن گاهی در این دنیا زخم زبان میخورد، تا اندکی بفهمد اهل بیت چه کشیدهاند، اما از دایره حق خارج نمیشود. ما فعلاً سر سفره اهلبیت هستیم و انشاالله خداوند ما را به سفره معاویه که در مسیر هتاکی است منتقل نکند.»
دشمن حضرت زهرا نیستم
اردستانی نیز به واکنشها و انتقادات نسبت به صحبتهای خود واکنش داد و گفت: «من هرگز دشمن زهرای مرضیه سلامالله علیها نیستم بلکه افتخار این را دارم که ادعا کنم که دوستدار او هستم! باور من این است که مقام این شخصیت چنان بالا است که حتی شهادت در راه خدا نمیتواند به مقام او بیفزاید. او قله تسلیم را فتح کرده و همه چیز را با خدا معامله کرده است. اینجانب هیچ مقامی از این بانوی بزرگ را انکار نکردهام. من صرفاً یک داستانی را که مداحان و روضهخوانان میگویند مورد تردید قرار دادهام و البته این صرفاً یک بحث علمی است که احتمال خطا در آن وجود دارد. اما آنچه مسلم است این است که ما با سخنان و اعمال خود به نام آن بانوی بزرگوار، دل حضرت ایشان را بهدرد آوریم. آنچه عزیزان با احساسات پاک، و البته نپخته و نسنجیده، به زبان میآورند، نه برای بنده ضرر دارد و نه حتی ناراحتم میکند. اما از این جهت غمگین میشوم که به نام زهرا(س) و آرمان او لطمه میزند! من اکنون از هیچ انسانی چه در این دنیا و چه در پیشگاه خداوند مهربان هیچ گله و شکایتی ندارم و از هیچکس آزرده نشدهام که بخواهم کسی را ببخشم.»
اظهارات سخیفی مطرح شد
حزب مردمسالاری نیز در مخالفت با اظهارات اردستانی اینگونه بیانیه داد: «ضمن اعلام مخالفت با اظهارات سخیف آقای سلیمانیاردستانی که خلاف صریح مبانی و اعتقادات تشیع است؛ با هرگونه توهین، اقدام خشن، حمله به منزل، تکفیر یا انتقامجویی نسبت به شخص ایشان مخالفیم و چنین اقداماتی را خلاف سیره ائمه اطهار علیهمالسلام و منافی آزادی بیان و عقیده میدانیم.»
