فراتر از هر تخلفی

اگر یک هواپیما سقوط کند یا یک ساختمان آتش بگیرد یا چند میلیارد دلار اختلاس شود، سروصدای همه در می‌آید که چه عاملی سبب این خسارت شده است؟ سروصدایی که بحق هم هست، ولی هنگامی که یک گزارش رسمی را می‌بینیم که در آن نوشته است، خالص حساب سرمایه کشور در ساال 1401، بیش از منفی 15 میلیارد دلار بود و در 6 ماه اول سال 1402 نیز مجدداً بیش از منفی 15 میلیارد دلار شده، هیچ واکنشی نشان نمی‌دهیم. چرا؟ این رقم برای سال 1401 بیش از 4 برابر فساد چای دبش است و در سال جاری نیز فقط برای 6 ماه اول سال حدود 4/3برابر آن فساد است و تا پایان سال احتمالاً این رقم به 30 میلیارد دلار برسد که قطعاً یک رکورد بسیار منفی در تاریخ اقتصادی‌ ما است. معنای این عدد چیست؟ این یعنی مردم سرمایه و پول خود را تبدیل به ارز نموده و از کشور خارج کرده‌اند. گرچه نمی‌توان گفت که تمامی این پول از طریق فرار سرمایه بوده بلکه بخشی نیز ناشی از عدم حصول درآمدهای صادراتی است ولی هنگامی که برای چند سال تداوم یابد، همان فرار سرمایه است. حالا متوجه می‌شوید که چرا تورم بالاست؟ چرا قیمت ارز به‌شدت رو به افزایش است؟ چرا به‌رغم وجود رشد اقتصادی حدود 5 درصد دستمزد کارگران و حقوق کارمندان به قیمت ثابت در حال کاهش است؟ این پول‌ها از کجا می‌آید و به کجا می‌رود؟ طبیعی است اغلب آنها درآمدهای رانتی یا ترس از ناامنی اقتصادی است که به شیوه‌های گوناگون خارج می‌شود. بخش مهمی از آن از طریق تفاوت قیمت ارز رسمی و بازار خارج می‌شود. بخشی را از داخل می‌خرند و به خارج می‌فرستند، این یعنی فرار سرمایه از کشور؛ کشوری که به‌شدت نیازمند سرمایه است، حتی قادر به حفظ سرمایه‌های خود نیز نیست. هنگامی که تقاضا برای ارز بالا رفت، گران می‌شود و از این طریق تورم ایجاد می‌شود و این تورم به زیان مردم است. بانک مرکزی برای جلوگیری از فرار سرمایه و ممانعت از افزایش قیمت ارز سود بانکی را در جا از ۲۳ به ۳۰ درصد رساند. غافل از اینکه چنین افزایشی اثرات کوتاه‌مدت دارد و کافی بود دو هفته بگذرد و ارز دوباره سیر صعودی خود را آغاز کند. این سرمایه‌های خارج شده، همان تولیدی است که افزایش یافته ولی به‌جای ماندن در داخل کشور و تبدیل شدن به سرمایه‌گذاری مولد، از کشور فرار می‌کند و دولت هم فشارش را به مردم می‌آ‌ورد تا دستمزد کمتری به آنان پرداخت شود.

پرسش این است که اگر خراب شدن یک پل، یا آتش گرفتن یک ساختمان یا فساد چای دبش را دادستانی پیگیری می‌کند، چگونه نسبت به چرایی و علل فرار سرمایه و منفی شدن سرمایه سکوت می‌شود؟ این که خسارت بیشتری به کشور وارد می‌کند. مهمتر این است که روند فرار سرمایه افزایشی بوده است و در سال 1402، نسبت به 1401، به احتمال فراوان دو برابر بیشتر می‌شود. 30 میلیارد دلار فرار سرمایه، فقط چیزی می‌شنوید. این رقم بسیار بالا و وحشتناک است. گزارش امروز هم‌میهن درباره فرار سرمایه به‌خوبی نشان می‌دهد که فرار سرمایه نسبت به سال 1398 بیش از 45 برابر شده است و این ویژگی مهم دولت جدید است که توجه چندانی به آن نمی‌شود.