استراتژی نامشخص روسیه در قبال ایران

خوانندگان بدون هیچ‌شکی متوجه شده‌اند که بیشتر نوشته‌های من در دوسال‌ونیم گذشته بر روسیه متمرکز بوده‌اند. بخشی از دلایل آن مشخص است: روسیه یک قدرت نظامی جهانی است. یک قدرت اقتصادی بزرگ نیست اما ظرفیت آن را دارد در کنار آمریکا رخدادهای بسیاری از قاره‌ها را شکل دهد و کنترل کند. من عمداً چین را از این تحلیل جدا کرده‌ام و آن را در مقاله بعدی‌ام توضیح می‌دهم. دیگر قدرت‌ها کمتر معلوم‌اند اما اهمیت کمتری ندارند. ایران در مرکز آنچه بحران شمالی نام‌گذاری کرده‌ام، قرار دارد.

دولت آن مزیت ژئوپلیتیکی برای حفاظت از مرزهایش دارد و این وظیفه را همانند خیلی از کشورها با اعزام نیروهای مسلح و تسلیحات (یا گاهی ظاهراً استقرار نیروها) نشان می‌دهد. این فعالیت‌ها تهدیدی بالقوه برای کشورهای هم‌مرز در شرق کشور است؛ پاکستان، افغانستان و ترکمنستان و همچنین برای ترکیه در شمالغرب. نکته مهم برای من این است که می‌تواند روسیه را هم تهدید کند. اهداف و توانایی‌های ایران اغلب نامشخص است و اما در دنیای استراتژی پیچیده باید برای بدترین شرایط آماده باشد و در این منطقه بدترین همیشه در حال وقوع است. 

در میان همسایگان ایران، روسیه به‌تنهایی در جایگاه ژئوپلیتیکی قرار دارد که در سراسر منطقه عمل کند. ایران این موضوع را می‌داند و بنابراین مجبور است علیه روسیه اقدام کند. آنها اندکی روابط بهتری نسبت به قبل دارند و به‌نظر نمی‌رسد همکاری قوی‌تری داشته باشند. البته روسیه اعلام کرده است با هرگونه حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران مقابله خواهد کرد؛ تلاشی واضح برای نزدیک شدن به ایران و ترساندن غرب.

در این میان، روسیه به‌طور مرتب پهپادهایی را به ازبکستان، قرقیزستان و قزاقستان می‌فروشد، مناطق شمالی ایران را به سلاح‌هایی مجهز می‌کنند که می‌توانند به تاسیسات هسته‌ای ایران ضربه بزنند. روسیه همچنین در جلساتی با دولت‌های منطقه از جمله ترکمنستان، ازبکستان و ایران شرکت می‌کند و خود را به‌آنها نزدیک‌تر می‌کند. 

این سیاست به‌نظر متناقض است. مجموعه‌ای از تصمیم‌گیری‌هایی که به‌ندرت می‌توان آنها را استراتژی توصیف کرد. با این حال، نگاه نزدیک‌تر نشان می‌دهد که روسیه هم‌زمان در حال ساخت نیروی قابل‌توجهی است و در عین حال تظاهر می‌کند بی‌ضرر و سردرگم است. تعامل با آسیای مرکزی سال‌هاست که برای استراتژی منطقه‌ای روسیه مهم بوده است و حالا در تجهیز دولت‌های منطقه به سلاح، اهداف روسیه در قبال ایران ناشناخته ا‌ست. در کنار تضمین‌ها برای دفاع از ایران در برابر غرب، این موضوع یک استراتژی را به‌وجود می‌آورد که برای دشمنان روسیه خطرناک است. بخش بزرگی از دلیل آن عدم آگاهی از اقدامات آن است. 

این موضوع همچنین نشان می‌دهد آنچه روسیه ممکن است خود را برای آینده‌ای فرضی با ایران آماده کند، به‌وضوح در حال ایجاد مرز دفاعی در آسیای مرکزی است. ایران یکی از قدرتمندرین نیروها در منطقه جنوب روسیه است اما هر حمله‌ای از سوی یک قدرت بزرگ، اگر موفقیت‌آمیز باشد، ایران را به‌سمت شمال و مرز روسیه می‌کشاند. روسیه منافع بسیار کمی با ایران دارد که به مرز دفاعی خود عقب‌نشینی کند. اما نمی‌خواهد به ایران هم حمله کند. ظاهراً هدف واقعی روسیه مهار ایران است. 

اگر چنین باشد، نگرانی‌های من درباره روسیه نابجا بوده است. نکته اینجاست که نمی‌دانم چه‌چیزی درست است چون استراتژی روسیه در قبال ایران عمدتاً ناواضح است، مثل اهدافش برای مرز دفاعی در مرکز آسیا که ایران را نگران می‌کند یا حداقل در مرحله عدم اطمینان قرار می‌دهد.