مؤثرترین راه برای اصلاحات

دومین دوره جایزه «استاد دکتر محمد قریب» در حالی روز جمعه [۲۹ دی] با حضور فرهیختگان، استادان دانشگاه، دانشمندان، دانشجویان و پژوهشگران با قدردانی از سرآمدان اخلاق در علوم و فناوری برگزار می‌شود که اساساً برگزاری آن، سه راهبرد اصلی تقویت و اعتلای اخلاق، کمک به ترویج فرهنگ عمومی و اخلاق اجتماعی و حرکت در جهت شکل‌گیری یک نهضت اخلاقی در جامعه را دنبال می‌کند.

در این جایزه، استاد قریب با جامعیت شخصیتی خویش به عنوان الگویی برای دانشجویان و دانشمندان جوان ایرانی مطرح می‌شود. در واقع، مؤثرترین راه اصلاح و ارتقای فرهنگ یک جامعه، با معرفی الگوهای موفق و تاثیرگذار علمی و اخلاقیِ خدمتگذار به جامعه و وطن‌پرستی امکان‌پذیر است. بازشناسی و سرمشق قرار دادن زندگی استاد قریب یکی از اولویت‌های راهبردی انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری با هدف ارتقای اخلاق در جامعه علمی ایران و فرهنگ عمومی است. استاد دکتر محمد قریب را می‌توان از شاخص‌ترین چهره‌های علمی و دانشگاهی ایران در دوره معاصر دانست. تصدی اولین کرسی استادی طب کودکان ایران در دانشگاه تهران از سال ۱۳۱۸ و برخورداری از شاخص‌هایی چون اخلاق آکادمیک و مسئولیت اجتماعی، دکتر قریب را در جایگاه یک سرمایه علمی و نمادین قرار داده است. علاوه بر مرتبه والای علمی به‌عنوان پدر طب مدرن کودکان در ایران و خصائل اخلاقی و اجتماعی و آزادی‌خواهی، او همچنین در جهت دفاع از حقوق ملت با امضای نامه اعتراضی به قرارداد استعماری کنسرسیوم نفت، به مدت شش ماه از تدریس و خدمت در دانشگاه منفصل گردید. دکتر قریب در عین حمایت از دولت ملی دکتر محمد مصدق، از دیکتاتوری شاه و فساد رژیم حاکم و فقر و تبعیض دامنگیر ملت انتقاد می‌کرد.

این در حالی است که امروزه شخصیت‌های علمی یا دانشگاهی ما بیشتر در یک زمینه خاص تخصصی خود حائز برجستگی هستند، درصورتی‌که علم و اخلاق و مسئولیت اجتماعی یک نوع هم‌پیوندی سرشتی و ذاتی دارند. بنابراین دانشمندان راستین با پایبندی نسبت به نهاد علم به‌عنوان یک خیر عمومی و جهانی، نسبت به ترویج و عمومی‌سازی آن، انتقال دستاوردهای پژوهشی به سیاستگذاران و تصمیم‌گیران جامعه، روشنگری نسبت به منافع علم یا سوءاستفاده از آن و بروز شبه‌علم، و نیز کمک به رشد آگاهی افراد جامعه نسبت به حقوق شهروندی‌شان و مطالبه آن از حاکمیت و به‌طور کلی دفاع از حقوق بشر خود را متعهد می‌دانند. متاسفانه چنین رابطه تنگاتنگ و مسئولانه‌ای بین استادان و دانشگاهیان و نخبگان علمی ما با مسائل و مشکلات جامعه در ایران امروز وجود ندارد.

با این حال، دومین جایزه استاد دکتر محمد قریب، امسال با یادبود دکتر علی‌اکبر سیاسی با موضوع محوری استقلال دانشگاه و آزادی علمی برگزار می‌شود. استقلال یا خودگردانی دانشگاه و آزادی آکادمیک، از سنت‌های دانشگاهی جهان است که سابقه‌ای طولانی دارد ولی در ایران به جز در دوره‌‌هایی کوتاه، وجود نداشته است. در دهه ۱۳۲۰ تا مقطع کودتای۲۸ مرداد ۱۳۳۲، به اهتمام زنده‌یاد دکتر علی‌اکبر سیاسی، دانشگاه تهران به استقلال نسبی دست یافت و انتخاب رئیس دانشگاه و دانشکده‌ها و گروه‌های آموزشی به آرای استادان دانشگاه واگذار گردید. همچنین در سال‌های ۱۳۸۲-۱۳۸۱ در دولت اصلاحات با بخشنامه وزیر علوم وقت، استادان در ۱۶ دانشگاه‌ و نیز مراکز پژوهشی توانستند در انتخاب رؤسا و مدیران دانشگاه‌هایشان مشارکت کنند. در این چارچوب، به‌خاطر اهمیتی که استقلال دانشگاه در پاسداری از امنیت و آزادی علمی این نهاد علمی و پاسخگویی و تاثیرگذاری آن در رشد جامعه و پیشرفت کشور دارد، یک میزگرد علمی با عنوان «استقلال، آزادی علمی و مسئولیت اجتماعی دانشگاه» در دومین مراسم اعطای جایزه استاد قریب به یادبود دکتر علی‌اکبر سیاسی خواهیم داشت.

آگاهی بیشتر دانشگاهیان نسبت به حقوق دانشگاهی خود و مطالبه آن از مسئولان و ضرورت دستیابی به دانشگاهی مستقل با فضای علمی امن و آزاد و برکنار از دخالت عناصر غیرمسئول سیاسی-امنیتی، شرط اصلی تحقق این سنت دانشگاهی در مراکز علمی ایران خواهد بود. در دومین مراسم اعطای جایزه استاد دکتر محمد قریب، ۱۲ تن از استادان و پیشکسوتان مبرز و فرهیختگان دانشگاهی معرفی می‌شوند و از ایشان تجلیل خواهد گردید.