خدشه‌دار شدن استقلال دانشگاه با نگاه امنیتی – نظامی
سیدمحمد خاتمى در جمع مشاوران خود، در گرامیداشت روز دانشجو در مقایسه تاریخى میان وضعیت امروز دانشگاه‌ها، حکمرانی جامعه با شرایط بعد از کودتای ۱۳۳۲ گفت: «واقعه 16 آذر سال ١٣٣٢ که با ورود نیروهاى نظامى به دانشگاه تهران رخ داد و منجر به شهادت سه تن از دانشجویان و جراحت و بازداشت جمعى دیگر شد، با واکنش جدی مدیریت دانشگاه و استادان مواجه گردید. شخصیت‌های برجسته‌ای مثل مرحوم دکتر سیاسی، رئیس وقت دانشگاه، حتی در هیئت دولت کودتا با این اقدام به شدت مخالفت کرد و در دفاع از هویت و استقلال دانشگاه کنار دانشگاهیان و دانشجویان قرار گرفت. حال آنکه ما امروز چنین رفتارى را از مدیریت دانشگاه‌ها نمى‌بینیم و آن‌ها نه‌تنها از هویت و استقلال دانشگاه دفاع نمى‌کنند بلکه حتى سعى مى‌شود ذیل سیاست‌هاى امنیتى-نظامى در دانشگاه‌ها عمل کنند. نتیجه اعمال این سیاست‌ها، ایجاد محدودیت‌هایى چون اخراج و یا ممنوع‌التدریسى استادان دانشگاه‌ها و تعلیق و یا ممنوع‌التحصیلى دانشجویان و برخوردهاى دیگرى مثل بازداشت و محرومیت از حقوق دانشجویی شده است.» خاتمی ادامه داد: «16 آذر ٣٢، در موقعیت فوق‌العاده حساس تاریخى که داشت سرنوشت ایران تغییر مى‌‌کرد و ذهنیت و منافع مردم در تقابل با رژیم حاکم شکل مى‌گرفت، رخ داد. اینکه چند ماه بعد از کودتاى آمریکایى-انگلیسى علیه دولت ملى مصدق، ریچارد نیکسون، معاون رئیس‌جمهور آمریکا به ایران آمد، درسطح جامعه و در واقع نزد افکار عمومى آن زمان چنین تلقى شده که این سفر براى دست‌مریزاد گفتن به عوامل کودتا و اعلام پیروزى آمریکا است. وجدان ملتى که به‌تازگى با دخالت آمریکا، دولت ملى خود را از دست داده و به‌جاى آن یک دیکتاتورى وابسته به بیگانه شکل گرفته بود، معترض بود. این وجدان بیدار جامعه در دانشگاه تجلى پیدا کرد و دانشجویان در روز 16 آذر ٣٢ اعتراض کردند و بابت این اعتراض خود هزینه زیادى هم دادند. به هر حال 16 آذر در یک پیچ مهم تاریخى جامعه ما اتفاق افتاد که در فرایند مبارزات تاریخی ملت در نهایت به انقلاب اسلامى منجر شد.» او با تأکید بر اینکه ماهیت ضداستبدادی و ضداستعمارى انقلاب اسلامى انکارناپذیر است، گفت: «دراین انقلاب قرار بود به‌جاى استبداد وابسته به بیگانه یک نظام مردمى به نام جمهورى اسلامى مستقر شود. لذا این خواست در جامعه دینى و حتى بخش قابل‌توجهى از روشنفکران ما امید ایجاد کرد و البته دستاوردهایى هم داشت. اما آن‌چه که تحقق پیدا کرد غیر از آن چیزى بود که مردم انتظار داشتند و با کمال تأسف در نظام جمهورى اسلامى انحراف ایجاد شد و به‌جای جمهوریت، مسئله‌ای به نام ناجمهوریت شکل گرفت.»
خاتمى افزود: «حکمرانى ما امروز ویژگی ضداستکبارى و ضداستعمارى بودن را در رویارویى با آمریکا و غرب مى‌بیند و در همین جهت اقداماتى هم کرده است و همین بهانه به دست کسانى داده که مى‌گویند جمهورى اسلامى در منطقه چالش ایجاد مى‌کند.»او با بیان اینکه مى‌توان ضداستکبار و ضداستعمار بود، اما هویت خود را در ستیز با غرب تعریف نکرد، افزود: «اکنون هویت ملى ما به‌گونه‌اى شکل گرفته که حکمرانان ما نمى‌خواهند. اگر در آن دوره تاریخى که 16 آذر رخ داد، مردم ما با آمریکا مخالف بودند و منشأ استبداد داخلى را آمریکا مى‌دانستند، اما امروز در موقعیتى قرار گرفته‌ایم که اگر نگوییم اکثریت مردم خواستار تنش‌زدایی در روابط با آمریکا هستند، لااقل مى‌توان گفت که از سیاست‌هاى خارجى موجود و غرب‌ستیزى هزینه‌زای حکومت ناراضى هستند، همچنان که از سیاست‌هاى داخلى نیز ناراضى هستند. به‌خاطر این رویکرد در حوزه سیاست خارجى، حکومت از بزرگترین رسالت و رویکرد اصلى خود که جلب رضایت مردم باید باشد، بازمانده است؛ مردم هم از توسعه انسانى، علمى، اقتصادى و سیاسی در جامعه محروم شده‌اند. این وضعیت است که گسست‌ها و شکاف‌های میان ملت و حکومت و در نتیجه میزان نارضایتی و اعتراض را در گروه‌های مختلف جامعه از جمله دانشجویان و دانشگاهیان زیاد کرده است.» خاتمی در پایان افزود: «متأسفانه امروز حرمت دانشگاه رعایت نمی‌شود و به علت غلبه نگاه امنیتی-نظامی، استقلال این نهاد و نقش دانشگاهیان در توسعه‌ی همه‌جانبه کشور خدشه‌دار شده است. این نوع رویکرد و سیاست‌گذاری امنیتی و این نحوه اداره دانشگاه، نتیجه‌ای جز ایجاد و گسترش ناامیدی در میان دانشجویان و استادان و طبیعتاً افزایش فرار مغزها ندارد. این وضعیت کشور را با مسائل متعدد دیگری روبه‌رو می‌کند.»
