چالش‌ها و فرصت‌های پزشکیان

حالا او رئیس‌جمهوری شده و به‌عنوان اولین رئیس‌جمهور که از سال ۲۰۰۵، رسماً به جناح اصلاح‌طلب تعلق دارد، قدرت را به دست گرفته است. اگرچه دولت میانه‌رو حسن روحانی نیز از حمایت رهبران اصلاح‌طلب برخوردار بود اما خود روحانی هرگز خود را چهره‌ای اصلاح‌طلب قلمداد نکرد. اگر پزشکیان با چالش‌ها و محدودیت‌های زیادی روبه‌رو است اما انتخاب او فرصتی را در اختیار ایران قرار داده تا قدم‌هایی هرچند کوچک به سمت مسیری متفاوت بردارد و امید را در دل مردمی که به دنبال تغییرند، زنده کند.

پزشکیان در انتخاباتی پیروز شد که رکورد کاهش مشارکت را ثبت کرد. رخدادهای اعتراضی سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ و محدود شدن فضای سیاسی در سه سال گذشته از دلایل این کاهش مشارکت بود.جدای از حمایتی که پزشکیان از سوی سران اصلاح‌طلب دریافت کرد، حمایت محمدجواد ظریف‌، وزیر خارجه سابق ایران در کنار حمایت محمدجواد آذری‌جهرمی وزیر ارتباطات دولت روحانی از پزشکیان در پیروزی او بسیار مؤثر بود.

این دو چهره، یک کمپین گسترده انتخاباتی برای پزشکیان به راه انداختند و از مردم دعوت کردند پای صندوق‌های رای بروند. حضور ظریف به‌طور خاص، اهمیت سمبولیک داشت و به افکار عمومی ایران این پیام را مخابره کرد که در دولت پزشکیان قرار است چرخشی اساسی در سیاست خارجی رخ دهد و ایران مواضع متعادل‌تری را در پیش بگیرد. علاوه بر این، ارتباط مستقیمی که پزشکیان با مردم برقرار کرد و شیوه ارتباط برقرار کردن او و صداقتش در مناظره‌ها نیز توانست توجه قشر روستایی و طبقات محروم را جلب کند.

پیروزی پزشکیان هم واجد فرصت‌هایی است و هم چالش‌هایی در پیش خواهد داشت. رئیس‌جمهوری در ایران قدرت محدودی در تعیین سیاست‌های استراتژیک کشور دارد. این سیاست‌ها معمولاً توسط رهبری ایران تعیین می‌شود. رئیس‌جمهوری به عنوان رئیس قوه مجریه می‌تواند در سیاست‌های پائین‌دستی تغییرات و بهبود‌هایی صورت دهد. این حیطه قدرت در حوزه‌هایی نظیر سیاست‌های اجتماعی، نظیر حجاب و محدودیت‌های اینترنتی و همچنین سیاست‌های اقتصادی کارکرد دارد. رئیس‌جمهوری ایران همچنین رئیس شورای عالی امنیت ملی است که معنایش این است که او می‌تواند در سیاست‌خارجی و روندهای شکل‌گیری سیاست‌های امنیتی، نقش‌آفرین باشد.

اما فارغ از محدودیت‌ها، تعامل با مجلسی که مملو از نیروهای رقیب است یکی دیگر از چالش‌های مسعود پزشکیان است. انتظار می‌رود که پزشکیان در این خصوص مسیر سختی را در پیش داشته باشد. روابط پزشکیان با سپاه پاسداران نیز برای موفقیت طرح‌هایش بسیار اهمیت دارد. ایجاد تعادل بین طرح‌های اصلاحی او با منافع سپاه پاسداران موجب خواهد شد که طرح‌های پزشکیان بهتر عملیاتی شود. پزشکیان برای موفقیت در این مسیر باید رویکردی عملگرایانه در قبال سپاه در پیش بگیرد. عملکرد پزشکیان در عرصه سیاست خارجی نیز زیر نظر است.

رویکرد سیاست خارجی پزشکیان که توسط تیم سیاست خارجی دولت روحانی حمایت می‌شود، هدفش تعامل دیپلماتیک با غرب است. البته چالش‌هایی نظیر پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران، حمایتش از روسیه در جنگ با اوکراین و رویارویی‌اش با اسرائیل این تعامل را با دشواری‌هایی روبه‌رو خواهد کرد. پزشکیان مجبور خواهد بود این رویکرد را با دقت در پیش بگیرد و بین نیاز به تعامل با غرب و واقعیت‌های داینامیک‌های سیاست داخلی، تعادل برقرار کند.

در خصوص سیاست‌های منطقه‌ای، به نظر می‌رسد که همین روند فعلی ادامه داشته باشد. سیاست منطقه‌ای ایران به خصوص حمایت ایران از بازیگران غیردولتی مسلح در منطقه به طور کلی در حیطه اختیار سپاه پاسداران است. فراتر از این، به نظر می‌رسد که یک اجماع همه‌جانبه در تهران وجود دارد که می‌گوید بهبود روابط با کشورهای عرب همسایه ایران، در راستای منافع ایران است. رهبران کشورهای عربی نیز به سرعت پیروزی پزشکیان در انتخابات را تبریک گفتند و از تمایل‌شان برای روابط باثبات با ایران سخن به میان آوردند.

در نهایت موفقیت پزشکیان در سیاست داخلی و سیاست خارجی به رویکرد عملگرایانه او در برقراری تعادل بین اهداف اصلاحی و منافع جریانات محافظه‌کار و نظامی در ایران بستگی دارد.