میراث جهانی بایدن
جو بایدن، رئیسجمهوری آمریکا روز سهشنبه سخنرانی خداحافظی خود را در نشست عمومی سازمان ملل انجام داد. زمانی که درباره نیم قرن خدمت به عموم و شوخی قدیمی سناش را مطرح کرد، خندههای ملایم حضار را بهصدا درآورد.
او سپس از چالشهای پیشروی جهان، دفاع از اوکراین و پایان جنگ در خاورمیانه گفت و صدای تشویق پراکنده و کم نمایندگان سازمان ملل شنیده شد. زمانی که از خروج آمریکا از افغانستان دفاع کرد سکوت عمیقی فضا را فرا گرفت. بهیادماندنیترین بخش سخنان بایدن در آخر اتفاق افتاد، زمانی که از تصمیم خود برای کنارهگیری از رقابت در انتخابات در ۸۱ سالگی صحبت کرد. او گفت، بیایید هیچوقت فراموش نکنیم بعضی مسائل مهمتر از ماندن در قدرت است.
بایدن تشویق طولانیای را برای این جمله دریافت کرد که عجیب است چون بسیاری از کشورهایی که نمایندگانش حضور داشتند توسط رهبران اقتدارگرایی هدایت میشوند که فارغ از هزینهها تلاش میکنند در قدرت باقی بمانند. اما سپس همانطور که رئیسجمهور آمریکا از روی صحن پایین میرفت، چه از تریبون سازمان ملل و چه از صحن جهانی، موضوع دیگر مشخص شد: سیستم شکستخورده جهانی که بایدن امیدوار بود بهعنوان رئیسجمهور احیا کند عمدتاً بهثمر نرسید.
علاوه بر آن، با اینکه ۴ ماه از ریاستجمهوری او باقی مانده، بایدن شانس کمی برای حل درگیریهای مرگبار کنونی دارد که یکی از آنها هر روز شدیدتر میشود؛ حملات اسرائیل به حزبالله در لبنان؛ در حالیکه دیپلماتهای آمریکایی هیچکاری برای مهار آن نتوانستهاند انجام دهند. والتر راسل مید در والاستریت ژورنال مینویسد: «بایدن ممکن است عاشق دیپلماسی باشد اما دیپلماسی عاشق او نیست.»
سازمان ملل هم بهخودی خود و هر آنچه که نمایندگی میکرد بهسرعت از اساس آن که لیگ ملتها بود، فاصله گرفته است. آمریکا در یک طرف و روسیه و چین در طرف دیگر، بهزبان دیگر سه کشور از پنج کشور عضو دارای حق وتو در شورای امنیت، سازمان ملل بار دیگر به فوتبالی بین قدرتهای بزرگ، پلتفرمی برای رویارویی و بنبستهای بیپایان تبدیل شده است.
این شرایط یادآور اوج جنگ سرد و زمانی است که اتحاد جماهیر شوروی بهسادگی تقریباً هرچه در دید بود (به جز چند استئناء مثل طرح مارشال و قطعنامه جنگ کره که در هر دو مورد نمایندگان شوروی غایب بودند) را وتو میکرد. مجمع عمومی که زمانی بسیار مورد تکریم قرار میگرفت حالا بیش از هر زمان دیگری تحت تاثیر سیاستهای منطقهای، سخنوری و دوستانهتر شدن کماهمیت کشورهای کوچکتر و اغلب اظهارات ضداسرائیلی قرار گرفته است. روز سهشنبه هم اظهارات مشابهی از سوی رهبران جهان که پس از بایدن پشت تریبون آمدند مطرح شد. رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه، بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل و شبکه قتلهای گستردهاش را با آدولف هیتلر مقایسه کرد.
اردوغان همچنین از شورای امنیت و ۵ عضو دائم آن انتقاد کرد و گفت جهان بزرگتر از ۵ است. بایدن در سخنرانیاش بهدنبال مقایسه شرایط متزلزل جهانی امروز با زمانی که اولین بار در ۲۹ سالگی بهعنوان سناتور آمریکا انتخاب شد، بود و جنگ ویتنام و جنگ سرد در جریان بودند. بایدن گفت، آمریکا و جهان آن دوران را پشتسر گذاشتند. بدون عقبنشینیهای قابلتوجه آسان و راحت نبود. اما ما به کاهش تهدید تسلیحات هستهای ادامه میدهیم، چه از طریق کنترل تسلیحات و چه از طریق بهپایان رساندن جنگ سرد. بایدن میگوید: «اسرائیل و مصر وارد جنگ شدند اما صلحی تاریخی را رقم زدند. ما هم جنگ در ویتنام را بهپایان رساندیم.»
بایدن گفت: «من حرکت قابلتوجه تاریخ را دیدهام.» که خدمت به عموم را بههمان اندازه که هنگام ورود خوشبین بود، ترک میکند. استیون اشلسینگر، نویسنده کتابی درباره پیدایش سازمان ملل میگوید، بایدن در پایان سخنرانیاش هیچ سیاست جدیدی را ارائه نداد. او ایدههای جدید درباره برقراری صلح چه در اوکراین و چه در غزه را مطرح نکرد. او همچنین سازمان ملل را بهدلیل عدم توانایی در این بحرانها سرزنش نکرد.
والتر راسل مید اشاره میکند، تلاشهای بایدن برای تغییر هژمونی نظامی به دیپلماسی اکثر جبههها بیشتر از همه در خاورمیانه شکست خورد. هیچ دولتی در تاریخ آمریکا بهاندازه دولت بایدن با دیپلماسی خاورمیانه درگیر نبوده است. برخی منابع میگویند یک حس قوی در خاورمیانه وجود دارد که نتانیاهو دیگر به حرفهای بایدن و اعضای تیماش گوش نمیدهد. در عوض به جنگ خود ادامه میدهد تا رئیسجمهور بعدی آمریکا انتخاب شود. به گفته یکی از دیپلماتها، برای اسرائیلیها و اعراب «برای تقدیم هرگونه پیروزی به بایدن هیچ دستاورد سیاسی وجود ندارد.»