راهنمای بهزیستی روانی/کتاب روانشناسی مشاوره و روان درمانی اثری عمیق است که دانش نظری را با بینش‌های مبتنی بر تجربه واقعی پیوند می‌زند
در جهان امروز کسی نیست که انکار کند دغدغه‌های ذهنی، تنش‌های روانی و چالش‌های عاطفی، بخشی جدانشدنی از زندگی ما انسان‌ها هستند و به همین میزان هم سلامت روان به اولویت‌‌مان تبدیل شده است.
در جهان امروز کسی نیست که انکار کند دغدغه‌های ذهنی، تنش‌های روانی و چالش‌های عاطفی، بخشی جدانشدنی از زندگی ما انسان‌ها هستند و به همین میزان هم سلامت روان به اولویت‌‌مان تبدیل شده است. ما امروزه آگاه‌تر از گذشته هستیم و فهم و درک‌مان درباره مسائلی چون اضطراب، افسردگی و تروما رو به افزایش است. هم‌زمان نیز اغلب‌مان می‌خواهیم دسترسی آسان و مؤثری به خدمات مشاوره و روان‌درمانی داشته باشیم.
با چنین پیش‌فرضی، انتشارات معتبر «راتلج» دو سال پیش مجموعه‌ای با عنوان «روانشناسی همه‌چیز» منتشر کرد که یکی از آثار شاخص آن کتاب «روانشناسی مشاوره و روان‌درمانی» نوشته ماری پرسیوال است؛ کتابی با حجمی کم اما محتوایی غنی که سال گذشته با ترجمه نازی اکبری به‌همت انتشارات ققنوس به بازار آمد.
کتاب تلاش می‌کند مفاهیم نظری روانشناسی را به زبان ساده و قابل‌فهم برای عموم ارائه دهد و درعین‌حال، پیوندی مؤثر میان دانش آکادمیک و زندگی واقعی برقرار کند. پرسیوال با نگاهی کاربردی و روایتی روشن، فرآیند مشاوره را از پیچیدگی‌های فنی رها کرده و آن را در دسترس خواننده‌ای قرار داده که می‌خواهد با مبانی نظری، مسیر درمان و ابزارهای عملی روانشناسی مشاوره آشنا شود.
برخلاف بسیاری از کتاب‌های تخصصی که تنها برای دانشجویان یا متخصصان نگاشته شده‌اند، این اثر با ساختاری موجز و زبانی روان، راه را برای ورود علاقه‌مندان به حوزه سلامت روان هموار می‌کند و پلی می‌سازد میان مفاهیم دانشگاهی و نیازهای عینی و ملموس زندگی روزمره.
محتوای کتاب
کتاب روانشناسی مشاوره حول چندین موضوع کلیدی و در هشت فصل ساختار یافته که خود این موضوع تنوع و پیچیدگی عمل روانشناسی مشاوره و روان‌درمانی را منعکس می‌کند. در فصل اول کتاب ضمن ردیابی تاریخچه تکامل مشاوره، آن را در زمینه و بستر دوران کنونی بررسی می‌کند و در عین حال به جهت‌گیری‌های آینده نیز توجه دارد. در فصل دوم کتاب، پرسیوال مبانی روان‌کاوی را بررسی می‌کند و به مشارکت‌های زیگموند فروید و ارتباط آنها با مشاوره مدرن می‌پردازد. این فصل گرچه روش‌های سنتی روان‌کاوی را نقد می‌کند، اما تاثیر آنها بر تکنیک‌های درمانی مانند تداعی آزاد و تحلیل رویا را مهم و حیاتی جلوه می‌دهد.
فصل سوم بر روانشناسی انسان‌گرا تمرکز دارد و به درمان فردمحور که ایده و سبک «کارل راجرز» بوده، می‌پردازد. مفاهیم اصلی این فصل، پذیرش بی‌قیدوشرط، همدلی و خودشکوفایی مراجع است که در شیوه‌های مشاوره مدرن جایگاه محوری دارند. در یکی از فصل‌‌های کتاب به «رفتار درمان‌شناختی» (CBT) که یکی از پرکاربردترین مباحث و رویکردهای درمانی امروزی است، پرداخته است. نویسنده در این فصل توضیح می‌دهد که چگونه CBT به افکار و رفتارهای ناسازگار می‌پردازد، کاربردهای مبتنی بر شواهد آن و اثربخشی‌اش برای شرایطی مانند اضطراب و افسردگی را بررسی می‌کند. فصل پنجم کتاب با عنوان «وعده روانشناسی مثبت» به تغییر جهت به سوی روانشناسی مثبت‌گرا می‌پردازد.
حوزه‌ای که به‌جای درمان صرف بر نقاط قوت، انعطاف‌پذیری و بهزیستی تمرکز دارد. این فصل از جهتی نیز بازتاب‌دهنده روند گسترده‌تری در مشاوره است که رویکردهای کل‌نگر و متمرکز بر بهزیستی افراد را در اولویت قرار داده است. پرسیوال در فصل ششم کتاب به بررسی ماهیت در حال تحول فضاهای درمانی می‌پردازد و به نوآوری‌هایی مانند درمان از راه دور، ملاحظات فرهنگی و ترکیب فناوری در مشاوره به‌ویژه پس از کووید ۱۹ اشاراتی می‌کند. فصل هفتم کتاب درباره پژوهش در مشاوره و روان‌درمانی است و نویسنده در آن روش‌های پژوهشی و نقش‌شان در تأیید مداخلات درمانی را بررسی می‌کند.
پرسیوال همچنین در این فصل به چالش‌های انجام پژوهش در مشاوره، مانند ملاحظات اخلاقی و تنوع مراجعان نیز نگاهی موشکافانه افکنده است. موضوع فصل پایانی کتاب، مسائل حرفه‌ای کلیدی مشاوره و روان‌درمانی ازجمله اخلاق، نظارت و وظیفه مراقبت از مراجعان را بررسی می‌کند. این موضوع به‌ویژه برای آموزش متخصصانی که باید با معضلات اخلاقی پیچیده در عمل مواجه شوند، اهمیت دارد.
مجموعه این موضوعات و مباحث که حول سه محور نظریه، کاربردهای عملی و ملاحظات حرفه‌ای تبیین شده‌اند، کتاب روانشناسی مشاوره و روان‌درمانی را به منبعی ارزشمند برای درک ماهیت چندوجهی روانشناسی مشاوره تبدیل می‌کنند.
مختصر و خواننده‌پسند
رویکرد روانشناسی مشاوره و روان‌درمانی با دسترسی‌پذیری، وضوح و جهت‌گیری عملی آن مشخص می‌شود. کتاب به‌گونه‌ای تدوین شده که مختصر و خواننده‌پسند باشد و از سبک سنگین اصطلاحات تخصصی متون دانشگاهی سنتی اجتناب کند. پرسیوال رویکردی یکپارچه اتخاذ می‌کند و روش‌های درمانی مختل را ترکیب می‌کند تا درک کل‌نگری از مشاوره ارائه دهد. این یکپارچگی و انسجام رویکردی به‌نوعی بازتاب‌دهنده واقعیت عمل درمانی مدرن هم است؛ جایی که متخصصان اغلب از نظریه‌های متعددی برای تطبیق مداخلات با نیازهای مراجعان استفاده می‌کنند.
ویژگی دیگر کتاب این است که مراجع‌محور است و فرآیند درمانی را از منظر مراجعان و درمانگران بررسی می‌کند و به سؤالاتی اساسی مانند «مشاوره چیست و چگونه می‌تواند کمک کند؟» و «مشاوره چگونه با صحبت با خانواده و دوستان متفاوت است؟» پاسخ می‌دهد. پرسیوال با بررسی آنچه مشاوره نمی‌تواند انجام دهد، انتظارات واقع‌بینانه‌ای ایجاد می‌کند که برای تقویت اعتماد به فرآیند درمانی افرادی که به‌تازگی وارد فضای روانشناسی و روان‌درمانی شده‌اند، حیاتی است.
علاوه بر این، نویسنده در کتاب خود عینکی امروزی بر چشم می‌زند و روندهای فعلی در سلامت روان، مانند حرکت از مدل‌های مبتنی بر بیماری به رویکردهای مبتنی بر نقاط قوت مانند روانشناسی مثبت را به بحث می‌گذارد و از آن‌سو نیز به چشم‌انداز‌های دور و درازتر این حوزه مانند تأثیرات فرهنگی و فناوری توجه دارد. گنجاندن مسائل حرفه‌ای‌تر مشاوره نظیر اخلاق و نظارت، به خوانندگان رویکرد عملی کتاب را اثبات و آنها را به مهارت‌های لازم برای مواجهه با چالش‌های دنیای واقعی در عمل مشاوره مجهز می‌کند.
ترکیب دانش نظری و تجربه واقعی
ماری پرسیوال؛ استاد دانشگاه، درمانگر و پژوهشگری است که ۱۵ سال تجربه در حوزه روانشناسی و درمان‌های روان‌شناختی دارد. او روانشناسی و مشاوره را به دانشجویان کارشناسی و کارشناسی‌ارشد در مؤسسات آموزش عالی درس داده و به‌عنوان درمانگر با مراجعان متعددی نیز کار کرده است. این نقش دوگانه به عنوان مربی و درمانگر، به نویسنده این توانایی و جسارت را داده که با اقتدار درباره روانشناسی مشاوره بنویسد و بدین‌ترتیب کتاب او به اثری با ترکیبی برابر از دانش دانشگاهی و بینش‌های عملی برگرفته‌شده از تجربه واقعی تبدیل می‌شود. نقش پرسیوال به عنوان پژوهشگر نشان می‌دهد که او با شواهد علمی پشتیبان رویکردهای درمانی مختلف آشنایی دارد و این نکته در جای‌جای کتاب و مباحث آن به‌روشنی مشخص است.
کتاب روانشناسی مشاوره و روان‌درمانی را می‌توان اثری به‌موقع و ارزشمند در حوزه روانشناسی مشاوره توصیف کرد که مقدمه‌ای قابل‌فهم، یکپارچه و عملی به فرآیند درمانی ارائه می‌دهد. اهمیت کتاب در قابلیت آموزشی آن برای طیفی از مخاطبان و گستره موضوعی مباحث، رویکردها و ملاحظات اخلاقی مشاوره است. همه ما می‌دانیم که در چشم‌انداز معاصر ادبیات سلامت روان، ارزشی انکارناپذیر دارد و باتوجه به محبوبیت روزافزون و جهانی بهزیستی روان‌شناختی، به نظر می‌رسد کتاب روانشناسی مشاوره را باید اثری مفید و درخور ارزیابی کرد.
