آسیب جدی به اعتماد متقابل تهران و اسلام‌آباد
محمدحسین بنی‌اسدی
سرکنسول پیشین ایران در لاهور پاکستان
در روابط ایران و پاکستان بی‌اعتمادی ریشه‌داری وجود دارد که متاسفانه هیچ‌کس تلاش نمی‌کند این بی‌اعتمادی را به رسمیت بشناسد و برای آن راه علاج پیدا کند. مشکل دیگر این است که بسیاری از تصمیم‌سازان و سیاست‌گذاران شناخت کاملی نسبت به کشورهای همسایه ندارند و متاسفانه تصمیم‌گیران از تجربه کسانی که در این زمینه استخوان خرد کرده و تجربه کسب کرده‌اند، استفاده نمی‌کنند. نتیجه تصمیم‌هایی که بدون توجه به نظر کارشناسان گرفته‌می‌شود، این است که اقدام‌های ما نتایج منفی به بار می‌آورد و تازه بعد از بروز کردن تبعات منفی است که تصمیم‌گیران به یاد می‌آورند باید از تجربه افراد صاحب‌نظر استفاده کنند. نزدیک به چند دهه است که از طریق خاک پاکستان فعالیت‌هایی علیه جمهوری اسلامی ایران انجام می‌شود. در برابر هم، گاهی از خاک ما علیه پاکستان اقدام‌هایی انجام می‌شود. سابقه دارد که دولت پاکستان مستند به دیپلمات‌های ایرانی مراجعه می‌کنند که چنین تهدیدهایی علیه پاکستان در خاک ایران وجود دارد. این نخستین بار نیست که ایران به‌صورت مستقیم در خاک پاکستان عملیات انجام می‌دهد. تاکنون چندین بار جمهوری اسلامی ایران به صورت مستقیم در خاک پاکستان اقدام‌هایی انجام داده‌است، ایران در کراچی و کویته عملیات‌هایی را به صورت پنهانی انجام داده‌بود و یا به صورت حملات خمپاره‌ای در کنار مرز انجام شده‌بود. در پی چنین اقدام‌هایی معمولاً وزارت امور خارجه پاکستان یادداشت‌های اعتراضی به سفارت ایران در اسلام‌آباد می‌داد و نسبت به چنین اقدام‌هایی اعتراض می‌کرد. اما اقدام اخیر ایران از چند جهت با اقدام‌های پیشین متفاوت بود. نخستین تفاوت نوع تجهیزات استفاده‌شده و به کارگیری موشک در حمله به خاک پاکستان بود. تفاوت دوم همزمانی این حملات با حملات به عراق و سوریه بود و از همه مهم‌تر این بود که ایران به‌صورت علنی و آشکار عملیات خود را در خاک پاکستان اعلام کرد. عملیاتی با این سه ویژگی نخستین بار است که انجام می‌شود. پاکستان در شرایطی قرار دارد که نمی‌تواند پاسخ ندهد. پاکستان در مرزهای شرقی خود بیش از ۷ دهه است که با هند خصومت دارد و اکثر نیروهای نظامی خود را در مرزهای شرقی مستقر کرده‌است. در شمال هم پاکستان با افغانستان مشکل دارد. اسلام‌آباد تصور می‌کرد که بعد از به قدرت رسیدن طالبان، کابل به عمق استراتژیک پاکستان تبدیل می‌شود ولی تحولات خلاف پیش‌بینی آنها پیش رفت و با طالبان به مشکل خوردند. اسلام‌آباد البته با چین رابطه استراتژیک دارد. مرزهای غربی پاکستان با ایران، مرزهای امن برای اسلام‌آباد محسوب می‌شد. تا پیش از این خیال اسلام‌آباد از مرزهای غربی راحت بود و ترجیح می‌داد نیروی کمتری در غرب داشته‌باشد و بخش عمده نیروهای خود را به مرزهای شرقی ببرد. با عملیات اخیر پهپادی و موشکی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در خاک پاکستان، میخ تازه‌ای بر تابوت اعتماد متقابل ایران و پاکستان کوبیده‌شد. پاکستان از این به بعد تمرکز بیشتری بر مرزهای شرق خواهد داشت.
من معتقدم که ارزیابی و موقعیت‌سنجی مناسبی در مورد این اقدام انجام نشده‌بود. درست در روزی که وزیر خارجه هند در تهران حضور داشت، ایران به پاکستان حمله کرد. این مسئله برای اسلام‌آباد بسیار اهمیت دارد و حضور وزیر خارجه هند در تهران، همزمان با این عملیات را به‌عنوان یک نشانه تلقی می‌کند. این نشان می‌دهد که بررسی عمیق و باشناخت کافی برای ارزیابی این عملیات انجام نشده‌بود. من معتقدم که اگر این عملیات با سفر وزیر خارجه هند و به فاصله کوتاهی از حمله به عراق و سوریه انجام نشده‌بود، شاید پاکستان نسبت به این واقعه چشم‌پوشی می‌کرد. در نظر نگرفتن این جزئیات نشان می‌دهد که کسانی که برای انجام این عملیات تصمیم‌گیری کرده‌اند، به شدت در حوزه مسائل منطقه ناوارد و بی‌تجربه هستند. این واقعه ضرر بسیار بزرگی به روابط دوجانبه ایران و پاکستان زد که به اعتقاد من به این زودی‌ها ترمیم نمی‌شود.
