سیاست یک تیر و دونشان/بررسی اهداف اصلی استراتژی آمریکا در کارائیب برای توقیف نفتکشها
ظاهراً ایالات متحده معتقد است که حفظ امنیت نیمکره غربی فقط با تسلط نظامی حاصل نمیشود بلکه باید این منطقه را از دولتهای ضدآمریکایی پاک کرد.
ظاهراً ایالات متحده معتقد است که حفظ امنیت نیمکره غربی فقط با تسلط نظامی حاصل نمیشود بلکه باید این منطقه را از دولتهای ضدآمریکایی پاک کرد.
همه شواهد نشان میدهد که واشنگتن معتقد است با حذف این دولتها، ممکن است بهتر بتواند دشمنان فرامنطقهایاش را از فرصت ایجاد جای پایی در نیمکره غربی محروم کند. هدف این استراتژی بهطور خاص دولتهای ونزوئلا، کوبا و نیکاراگوئه هستند چراکه همگی این کشورها روابط سیاسی و اقتصادی بسیار نزدیکی با روسیه و چین دارند.
توقیف سه نفتکش حامل نفت ونزوئلا در هفتههای گذشته، نشانهای از عزم جدی آمریکا برای اجرای این استراتژی است. از آنجایی که کوبا و دولت ونزوئلا، بهویژه در حوزههای انرژی و اطلاعاتی، بسیار نزدیک هستند، فشار بیشتر بر کاراکاس، بهطور اتوماتیک فشار زیادی بر دولت کوبا وارد میکند.
مقامات آمریکایی اعلام کردهاند که این کشتیها را به دلیل حمل نفت تحریمشده از مقصد ونزوئلا هدف قرار دادند. با فرض صحت این ادعا باید گفت که اینها اولین محمولهها از این نوع از زمان اجرای تحریمهای ونزوئلا در سال 2019 هستند که توقیف میشوند. گزارشهایی مبنی بر اینکه این کشتیها موقعیتشان را پنهان میکردند و یا موقعیتشان را به اشتباه گزارش میکردند سوءظن آمریکا در این خصوص که این کشتیها مربوط به ناوگان سایه هستند را تقویت کرده است.
آمریکا اعلام کرده که به توقیف نفتکشها ادامه خواهد داد. از این جهت است که ترافیک نفتکشهای ورودی و خروجی به ونزوئلا کاهش یافته است. البته به نظر میرسد نفتکشهای تحت مدیریت شرکت نفتی آمریکایی شورون استثنا هستند.
اگرچه این شرکت قیمت نفت خام ونزوئلا را کاهش داده است، اما سخنگویش در گفتوگو با خبرنگاران گفته که عملیات تولید نفتش را بدون وقفه ادامه میدهد. کاملاً بدیهی است که کاهش ترافیک نفتکشها، دسترسی دولت مادورو به درآمدهای نفتی و تواناییاش در دسترسی به دلار آمریکا را کاهش خواهد داد.
این کاهش دسترسی به دلار آمریکا بهطور طبیعی موجب خواهد شد دولت مادورو نتواند کالاهای ضروری را از جمله مواد غذایی وارد کند. بنابراین در هفتههای آینده باید شاهد بازار سیاه مواد غذایی و یا افزایش قیمت بیش از اندازه مواد غذایی در این کشور باشیم؛ این یعنی به خطر افتادن امنیت غذایی در ونزوئلا و کمبود غذا، یک محرک اساسی برای شورشهای خیابانی و افزایش جرم و جنایت است.
این استراتژی آمریکا برای کوبا نیز مشکلات اقتصادی ایجاد میکند. مقصد نفتی که توسط حداقل یکی از این کشتیهای توقیفشده حمل میشد، بندر ماتانزاس کوبا بود. اما این کشتی هرگز به مقصد نرسید. نفتی که این نفتکش حمل میکرد حدود 50 هزار بشکه بود. آنطور که گزارشها میگویند، قرار بود این کشتی عازم بنادر شمالی کوبا باشد اما کاپیتان کشتی، کشتی را به سمت شرق هدایت کرد و کشتی توسط نیروهای آمریکایی توقیف شد.
وزارت امور خارجه کوبا به سرعت اعلام کرد که توقیف این کشتی «سیاست فشار حداکثری و خفقان اقتصادی ایالات متحده را تشدید میکند.» کوبا برای تأمین نیازهای مصرفی خود به واردات انرژی از خارج متکی است. ونزوئلا در کنار روسیه و مکزیک، دهههاست که تأمینکننده اصلی نفت کوبا بوده است. در سال ۲۰۰۰، فیدل کاسترو، رهبر سابق کوبا، با هوگو چاوز، رئیسجمهور وقت ونزوئلا، قراردادی امضا کرد که براساس آن ونزوئلا متعهد شد حدود ۱۰۰۰۰۰ بشکه فرآوردههای نفتی به صورت روزانه به کوبا ارسال کند.
این فرآوردهها با قیمتهای ترجیحی فروخته میشدند و پرداخت بخشی از آن از طریق خدمات کوباییهایی که در ونزوئلا کار میکردند (یعنی پزشکان) انجام میشد. این خدمات نیز بیشتر توسط پزشکان کوبایی که در ونزوئلا مشغول به کار بودند ارائه میشد. پنج سال بعد، کوبا به یکی از اعضای اصلی «پتروکاریب» تبدیل شد. پتروکاریب یک برنامه تأمین نفت بود که توسط ونزوئلا آغاز شد. این برنامه به کشورهای حوزه کارائیب که درآمد اندکی داشتند و به شدت به انرژی نیاز داشتند، اجازه میداد نفت ونزوئلا را با تخفیف خریداری کنند.
دولت ونزوئلا در خصوص پرداخت وجه محموله نفتی به این کشورها یک دوره تنفس میداد و بازپرداخت را در قسطهای طولانیمدت با نرخ بهره بسیار پائین تنظیم میکرد اما از زمانی که تولید نفت ونزوئلا کاهش یافت و قیمت نفت نیز افول کرد، این برنامه سخاوتمندانه فروش نفت متوقف شد و صرفاً و اختصاصاً فقط برای کوبا ادامه یافت.
البته دولت کوبا هم تلاش کرده تا تولید انرژی داخلی خود را بیشتر کند. در واقع، چندین مخزن نفتی در سواحل کوبا وجود دارند که سازمان زمینشناسی ایالات متحده معتقد است ممکن است در مجموع 4/6 میلیارد بشکه نفت و 9/8 تریلیون فوت مکعب گاز طبیعی داشته باشند. با این حال، کوبا برای توسعه و استخراج از این مخازن با چالشهای زیادی روبهرو است.
دولت کوبا کنترل تمام ذخایر هیدروکربن را در اختیار دارد چراکه همه معادن و منابع طبیعی در کوبا ملی است و تحت کنترل دولت است و هیچ شرکت خصوصیای وجود خارجی ندارد. علاوه بر این تحریمهای ایالات متحده علیه کوبا، شرکتهای خارجی را از سرمایهگذاری در توسعه صنعت نفت کوبا منع میکند. اما کوبا برای بهروز کردن تولید، به دسترسی به فناوریهای اکتشاف و استخراج و همچنین ارتقاء ظرفیت بنادر و پالایشگاههایش به سرمایه نیاز دارد.
بنابراین زمانی که هیچ سرمایهای وجود نداشته باشد کوبا نیز همچنان به محمولههای نفتی ارسالی از ونزوئلا، نیاز حیاتی خواهد داشت. طبق اعلام وزارت انرژی و معادن دولت آمریکا، کوبا تنها میتواند یکسوم نفت خام مصرفی خودش که معادل ۴۰ هزار بشکه در روز هست را تولید کند.
آمارهای اخیری که شبکه بلومبرگ اعلام کرده نشان میدهد کوبا در حال حاضر به صورت روزانه بین 24 تا 52 هزار بشکه نفت از ونزوئلا وارد میکند. مکزیک هم صرفاً روزانه حدود 5 هزار بشکه نفت خام مورد نیاز کوبا را تأمین میکند.
برآوردهای بلومبرگ نشان میدهد کوبا در ۱۰ ماه اول سال جاری میلادی در مقایسه با سال ۲۰۲۴، ۳۳درصد کمتر نفت خام و سوخت وارد کرده است. کاهش واردات انرژی، بحران انرژی در کوبا را تشدید میکند بنابراین نیروگاهها، شبکه حمل و نقل زمینی و صنعت کشاورزی کوبا فلج خواهد شد.
اخیراً، نیکولاس مادورو، رئیسجمهور ونزوئلا، پیشنهاد ایجاد یک «برنامه بینالمللی انرژی و برق» را برای حمایت از کوبا در مبارزه با محاصره ایالات متحده و رفع چالشهایش در حوزه انرژی ارائه داده است. البته مادورو جزئیاتی از نحوه ارائه این کمکها ارائه نکرد.
ایالات متحده به خوبی میداند که اختلال در واردات انرژی میتواند به بروز بیثباتی اجتماعی در کوبا دامن بزند. اعتراضات در سراسر کوبا در حال ظهور است، زیرا مردم کوبا فشار خاموشیهای مکرر را تحمل میکنند.
برخی از نوبتهای خاموشی در کوبا تا 20 ساعت طول میکشد. اقدامات قبلی دولت آمریکا علیه کوبا، نظیر اعمال محدودیت در ورود گردشگر به کوبا و جلوگیری از سرمایهگذاری خارجی در این کشور، اقتصاد کوبا را تحت فشار قرار داده است. این مسئله موجب شده جامعه کوبا مستعد اعتراضات گسترده باشد.
دولت کوبا به وضعیت بد اقتصادش معترف است اما تقصیر را به گردن آلخاندرو گیل، وزیر اقتصاد انداخته و او را بازداشت و محاکمه کرده و به اتهام ارتکاب فساد و اقدام علیه امنیت اقتصادی کوبا، به حبس ابد محکوم کرده است. اما بدیهی است که این بگیر و ببندها، مشکل کوبا را حل نخواهد کرد.
تا امروز، کوبا موفق شده از بروز هر اعتراضی که قادر به به چالش کشیدن دولت مرکزی باشد، جلوگیری کند. اما هر چه زمان به این شکل میگذرد و هر چه ساختار اقتصادی کوبا بیشتر تحت فشار قرار میگیرد، ماندن در قدرت برای دولت فعلی کوبا، سختتر و سختتر خواهد شد.منابع انرژی کوبا به شدت در معرض خطر هستند. بنابراین شریان حیاتی کوبا برای بهبود وضعیت اقتصادی در حال قطع شدن است.
شاید بپرسید که چین و روسیه که اینقدر به کوبا نزدیک هستند برای نجاتش چه کردهاند؟ مسلماً چین و روسیه به سرپا نگه داشتن دولت کوبا کمک کردهاند، اما سرمایه مالی و سیاسی آنها برای تامین همه نیازهای کوبا کفایت نمیکند. ضمن اینکه بعید است چین روسیه بر سر کوبا، به رویارویی با ایالات متحدهی دونالد ترامپ برخیزند.
این رویارویی، میدان نبردی است که آنها به محض ورود به آن، خیلی چیزها را در حوزههای دیگر از دست خواهند داد و فشار مضاعفی را از سوی واشنگتن متحمل خواهند شد. به موازات همه این فشارها بر ونزوئلا و کوبا، دولت آمریکا به شدت تلاش میکند دسترسی مردم کوبا به اینترنت پرسرعت و بدون فیلتر را بیشتر کند. ترامپ در دولت نخستش نیز دست به این کار زده بود.
بنابراین توقیف نفتکشهای ونزوئلا نهتنها با هدف فشار بر دولت مادورو و تغییر دولت در این کشور، بلکه با هدف فلجکردن اقتصاد کوبا و تغییر دولت در این کشور، انجام میشود. در واقع این استراتژی به قول ما ایرانیها یک تیر دو نشان است. البته بعید نیست که در آینده به استراتژی یک تیر سه نشان نیز تبدیل شود. باید منتظر ماند و دید که هدف سوم کدام کشور منطقه کارائیب است.
