ساختارهای هوشمند و وحدت‌آفرینی
سیستم‌های بیولوژیک شامل میکروب‌ها، آمیب‌ها و... در سطح خرد، تا حیوانات و انسان‌ها اولاً به‌صورت هوشمند، قانونمند و یکپارچه عمل می‌کنند و با همه تنوعی که دارند، هر نوعی (میکروب‌ها تا موش‌ها و...)، رفتارهای مشابهی از خود بروز می‌دهند که آن‌ها را قابل دسته‌بندی کرده است.
احمد تابنده پژوهشگر
سیستم‌های بیولوژیک شامل میکروب‌ها، آمیب‌ها و... در سطح خرد، تا حیوانات و انسان‌ها اولاً به‌صورت هوشمند، قانونمند و یکپارچه عمل می‌کنند و با همه تنوعی که دارند، هر نوعی (میکروب‌ها تا موش‌ها و...)، رفتارهای مشابهی از خود بروز می‌دهند که آن‌ها را قابل دسته‌بندی کرده است. در سطح کلان نیز رفتارهای جمعی ویژه‌ای از خود بروز می‌دهند که نشانگر هوشمندی گروهی آن‌هاست. در بین رفتارهای جوامع مختلف نیز، هرچند از لحاظ جغرافیایی از هم دور باشند، رفتارهای هوشمندانه مشاهی بروز می‌دهند.
سیستم‌های بیولوژیک به‌خاطر هوشمندی، در مواجهه با خطر، ابتدا از خطر می‌گریزند، خصوصاً اگر احساس ضعف از لحاظ جثه و توان دفاع داشته باشند. اما بعداً با هم جمع می‌شوند و به‌صورت دستهجمعی حمله یا دفاع می‌کنند. مثلاً گاوهای وحشی در مواجهه با شیرها یا سگ‌ها و توره‌ها چنین رفتارهایی از خود بروز می‌دهند. سایر حیوانات، برحسب سطح هوشمندی رفتارهای پیچیده‌ای از مقابله با خطرات به‌صورت دستهجمعی بروز می‌دهند. دراین‌زمینه می‌توان رفتارهای جمعی و وحدت‌گرا را در میان جوامع انسانی که با خطرات ناگهانی روبه‌رو می‌شوند، مشاهده کرد. همه این‌ها نشانگر ویژگی کلان زیر است:
چسبندگی (هژمونی) ذاتی یا خصیصه‌ی وحدت‌بخشی سیستم‌های پویای هوشمند بیولوژیک در سطح کولونی، جامعه، همسایگی، فرهنگ، کشور، منطقه و جهان است. حالا هرچه سیستم از لحاظ هوشمندی پیچیده‌تر باشد، برای خودش امکانات پیچیده‌تر، متنوع‌تر و بیشتری را برای دفاع در برابر موقعیت‌های مخاطره‌آمیز طراحی و ایجاد می‌کند.
در جریان جنگ 12روزه اسرائیل علیه ایران، به‌خاطر برخی هشدارهای اسرائیل درباره زدن مناطق اعلام‌شده‌ای از تهران، مردم با هوشمندی، مرحله اول خروج از تهران را به‌طور خودجوش ـ باتوجه به اینکه هیچ هشداری از درون داده نشده بود، پناهگاهی تعیین و آماده‌سازی نشده و حتی آژیر خطر و اطلاع‌رسانی از زمان احتمالی یا تقریبی برخورد پرتابه‌ها یا حضور هواپیماهای دشمن در فضای تهران داده نمی‌شد ـ باسرعت انجام دادند.
در مرحله دوم، که مرحله‌ی به‌خود آمدن و شروع انسجام بود، سیستم خودانگیزاننده‌ی هوشمند اجتماعی به‌سرعت به‌کار افتاد و برای بسیاری از مردم ـ از اینکه احتمال انگ ترسویی از سوی وجدان خودشان، وجدان اجتماعی و نرم‌های اجتماعی به آن‌ها بخورد، یا نگرانی از نابودی دستاوردهای مادی و معنوی ـ جریان بازگشت کلید خورد. بسیاری، همسر و فرزندان‌شان را در مکان‌های امنی اسکان دادند و خود به تهران یا مراکز زندگی تحت تهاجم بازگشتند.
عده دیگری هم باتوجه به مکانیسم ذاتی وحدت‌آفرین که درباره سیستم‌های بیولوژیک هوشمند عنوان شد، ناخودآگاه (اما سامان‌یافته‌ی ذهنی) برای دفاع از موجودیت خود (که ممکن است نام‌های متفاوتی که فقط یک‌نام است، مثل عرق ملی، عرق مذهبی، صیانت از وطن، خودیکسان‌پنداری با سایر شهروندان و حمایت از آنان، بسیج اجتماعی، بسیج در برابر دشمن و... ) یا جداً قصد بازگشت کردند یا واقعاً بازگشتند.
رفتار بازگشتی، گرچه امری ذاتی برای سیستم‌های پیچیده‌ی بیولوژیک انسانی است که با بروز بحران‌ها بارز و آشکار می‌شود، ولی دارای تسهیل‌کننده‌‌ها یا تهدید‌کننده‌هایی است. در این بخش به‌برخی از آن عوامل می‌پردازیم:
هرچه یک موجود، آمادگی رویارویی بیشتری با چنین رویدادهایی داشته باشد (از طریق آگاه‌سازی، تمرین و...)، رویکرد اندیشیده‌تر، پخته‌تر و مفید‌تری داشته باشد، با همبستگی بیشتر، سریع‌تر و کارآمد‌تری به مکانیسم وحدت، واکنش نشان می‌دهد.
آزادی فرد و عدم‌سرکوب او در جریان زندگی توسط جامعه و نظام حاکم بر آن، و وجود انتخاب‌های بالاتر و سنجیده‌تر در تعیین شیوه زندگی و ارزش‌های آن، فرد را برای عمل جمعی، خلاق‌تر، موفق‌تر و مستعدتر می‌کند.
هرچه افراد به‌صورت آزادانه، در مجموعه‌های اجتماعی بیشتری ادغام یا فعال شده باشند، به‌مراتب احساس تعلق و مسئولیت بیشتری درباره دفاع جمعی از نظام اجتماعی خود می‌کنند.
بنابراین نظام‌های حاکمیتی با درنظرگرفتن و یادگیری ویژگی‌های فوق می‌توانند سیستم‌های تحت مدیریت خود را هوشمندانه‌تر و کارآمدتر طراحی و مدیریت کنند تا هم آن سیستم‌‌ها حفاظت و امنیت بیشتری یافته و هم وحدت، اتحاد، همبستگی و دلبستگی آن‌ها بیشتر و فداکارانه‌تر و گسستگی، بی‌تفاوتی، بریدگی یا فرار فیزیکی و ذهنی آن‌ها کمتر شود.
