جزئیاتی از بودجه ۱۴۰۵: ۱۲۷ هزار میلیارد تومان؛ بودجه فرهنگی چطور تقسیم میشود؟
بررسی ردیفهای ذکرشده در جداول گوناگون لایحه بودجه ۱۴۰۵ براساس متن منتشرشده این لایحه، حاکی از آن است که مجموع ارقامی که میتوان از آنها به عنوان بودجههای فرهنگی کشور یاد کرد، در سال آینده به رقم ۱۲۷ هزار و ۴۲۹ میلیارد و ۲۹۱ میلیون تومان میرسد که از این مقدار، ۴۶ هزار و ۳۵۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان صرفاً مربوط به بودجه سازمان صدا و سیما است که این رقم، ۳۶.۴ درصد از کل بودجههای فرهنگی کشور را تشکیل میدهد.
به گزارش هممیهن آنلاین و به نقل از دیدهبان ایران، هفته گذشته لایحه بودجه ۱۴۰۵ منتشر شد که البته قرار است روز سهشنبه ۹ دی، کلیات آن در صحن علنی مجلس شورای اسلامی به رأی گذاشته شود. با این حال، بررسی اعداد و ارقام موجود در همین لایحه که حتی اگر کلیات آن مورد تأیید مجلس قرار گیرد، بازهم نسخه نهاییاش در جزئیات تفاوتهایی با لایحه کنونی خواهد داشت، مورد توجه مردم و رسانهها قرار گرفته است. از جمله مواردی که همواره پس از انتشار لایحه بودجه برای افکار عمومی جلب توجه کرده، بودجههای فرهنگی است. بخشی از بودجههای فرهنگی کشور شامل بودجه دستگاههای فرهنگی، مذهبی، رسانهای و نهادهای فعال در حوزه ترویج علوم انسانی، علوم دینی و .... است و بخش دیگر آن مربوط به بودجههای فرهنگی است که به دستگاههای دولتی، نهادهای نظامی و سایر دستگاههایی عمومی اختصاص مییابد؛ دستگاههایی که ذاتاً یک نهاد با رسالت فرهنگی محسوب نمیشوند، ولی ردیفهایی برای امور فرهنگی در لایحه بودجه برای آنها پیشبینی میشود.
در این گزارش ضمن بررسی کامل جداول شماره ۷، ۷ – ب، ۷ – ۱، ۷ – ج، ۹ و ۱۲ لایحه بودجه ۱۴۰۵، تلاش کردهایم که تمام ردیفهای بودجه فرهنگی کشور را بررسی و مجموع ارقام آن را محاسبه کنیم و در پایان نیز تمام این ارقام را در یک جدول جداگانه درج کردهایم. همچنین در گزارش حاضر، برای مقایسه میان بودجههای فرهنگی با برخی بودجههای دیگر اعم از بودجه سازمان حفاظت محیطزیست، بودجه سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، بودجههای مرتبط با اورژانس کشور، بودجههای مربوط به حمایت از افراد مبتلا به بیماریهای خاص و بودجه طرح تغذیه رایگان دانشآموزان در مدارس ابتدایی دولتی (توزیع شیر در مدارس)، اعداد و ارقام مربوط به این بودجهها را نیز بررسی کردهایم.
لازم به ذکر است با وجود این که دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۵، تمام ارقام را براساس ریال جدید یعنی با حذف چهار صفر از پول ملی قید کرده است، در گزارش حاضر و جدول ضمیمهشده به آن، تمام اعداد را به ریال فعلی یعنی همان پول رایج مورد استفاده عموم مردم تبدیل کردهایم. همچنین باید توجه داشت که آنچه در نهایت به عنوان «قانون بودجه ۱۴۰۵» به تصویب مجلس و تأیید شورای نگهبان خواهد رسید، با آنچه امروز به عنوان «لایحه بودجه ۱۴۰۵» منتشر شده، متفاوت است، بنابراین بعید نیست که در نسخه نهایی بودجه سال آینده، تمام این اعداد و ارقام تا حدودی تغییر پیدا کنند.
در این گزارش، بودجههای فرهنگی کشور را براساس سرفصلهای گوناگونی دستهبندی کردهایم تا بتوان بین ردیفهای مختلف بودجه مربوط به هر سرفصل، تفکیک قائل شد. این سرفصلها و ارقام مربوط به بودجههای آنها را در ادامه میخوانید:
بودجه مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)
یکی از مهمترین بودجههای فرهنگی که همهساله مورد توجه افکار عمومی قرار دارد، بودجه مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) است که در لایحه بودجه ۱۴۰۵ با عنوان «مؤسسه نشر آثار حضرت امام قدس سره» از آن یاد شده است. در جدول ۷ – ب ذیل بودجه سازمان برنامه و بودجه کشور برای این مؤسسه ۵۹۸ میلیارد و ۵۵۰ میلیون تومان بودجه در نظر گرفته شده است. البته این رقم باید با اعتبارات پیشبینیشده برای پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی و آستان مقدس حضرت امام خمینی (ره) که در جدول ۷ – ج آمده و مجموعاً رقم ۲۶۰ میلیارد و ۵۰ میلیون تومان برای این نهادهای وابسته به مؤسسه نشر آثار امام خمینی (ره) بودجه در نظر گرفته شده است، جمع شود.
بنابراین مجموع اعتبارات پیشبینیشده در بودجه سال آینده برای مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) که زیر نظر سید حسن خمینی فعالیت میکند، ۸۵۸ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان است.
بودجه نهادهای فرهنگی نیروهای مسلح و دستگاههای وابسته
بنابر گزارش دیده بان ایران؛ بخشی از بودجه نهادهای فرهنگی نیروهای مسلح و دستگاههای وابسته مربوط به سازمانهای عقیدتی – سیاسی زیرمجموعه این نیروها است و بخشی دیگر به دستگاههای فرهنگی وابسته به نیروگاههای مسلح مرتبط است که با رسالتهای فرهنگی – مذهبی فعالیت میکنند. براساس لایحه بودجه ۱۴۰۵، بودجه سازمان عقیدتی – سیاسی فراجا که در جدول ۷ – ب ذیل بودجه فرماندهی کل انتظامی جمهوری اسلامی ایران آمده، ۲۸۷ میلیارد و ۳۶۰ میلیون تومان و بودجه عقیدتی - سیاسی وزارت دفاع که در جدول ۷ – ب ذیل بودجه وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح آمده، ۸۴ میلیارد و ۶۴۰ میلیون تومان است.
علاوه بر این، بودجه سازمان عقیدتی – سیاسی ارتش که در جدول ۷ – ب ذیل بودجه ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران قید شده، ۲۴۱ میلیارد و ۹۷۵ میلیون تومان است. بودجه نهاد نمایندگی ولی فقیه در سپاه پاسداران نیز که مشابه همان سازمان عقیدتی – سیاسی در سایر نیروهای مسلح است، براساس آنچه در جدول ۷ – ب ذیل بودجه ستاد مشترک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی آمده، ۶۹۹ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان است.
همچنین بودجه دفتر عقیدتی – سیاسی فرماندهی کل قوا در ستاد کل نیروهای مسلح که در جدول ۷ – ب ذیل بودجه ستاد فرماندهی کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران درج شده، ۱۵ میلیارد و ۱۱۲ میلیون تومان است. البته ستاد کل نیروهای مسلح، بودجههای فرهنگی دیگری هم دارد که شامل بودجه پروژه شهید آوینی به میزان ۲۰۰ میلیون تومان که در جدول ۷ – ب ذیل بودجه ستاد فرماندهی کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران قید شده و بودجه پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس به میزان ۲۷ میلیارد و ۵۶۲ میلیون تومان است که آن هم در جدول ۷ – ب ذیل بودجه ستاد کل آمده است.
ضمن این که باید به این ارقام، بودجه قرارگاه فرهنگی جهادی قرب بقیه الله (عج) به مدیریت سرلشکر محمدعلی جعفری را نیز اضافه کرد که زیرمجموعه سپاه پاسداران فعالیت میکند و بودجه آن براساس جدول ۷ – ب لایحه بودجه سال آینده، ۲ هزار و ۱۷۸ میلیارد و ۲۶۴ میلیون تومان است. همچنین بودجه بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس و مقاومت که زیر نظر ستاد کل نیروهای مسلح فعالیت میکند نیز جزو بودجه نهادهای فرهنگی نیروهای مسلح و دستگاههای وابسته محسوب میشود. بودجه این بنیاد مبلغ ۸۰۲ میلیارد تومان (شامل ۷۲۴ میلیارد تومان بودجه خود بنیاد در جدول ۷ – ب و ۷۸ میلیارد تومان بودجه ستاد مرکزی راهیان نور در جدول ۷ – ج) است.
بر این اساس، مجموع بودجه نهادهای فرهنگی نیروهای مسلح و دستگاههای وابسته در سال آینده، ۴ هزار و ۳۳۶ میلیارد و ۳۱۳ میلیون تومان پیشبینی شده است.
بودجه نهادهای فرهنگی زیرمجموعه وزارت علوم
در بخش بودجه نهادهای فرهنگی زیرمجموعه وزارت علوم، بودجه نهادها، مؤسسات، سازمانها، پژوهشگاهها و دانشگاههای زیرمجموعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری کشور را که به طور مشخص در زمینه ترویج مسائل فرهنگی و مذهبی فعالیت میکنند، مورد بررسی قرار دادهایم.
بر این اساس طبق متن لایحه بودجه ۱۴۰۵ و براساس آنچه در جدول ۷ – ب ذیل بودجه وزارت علوم آمده است، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی مبلغ ۳۹۵ میلیارد و ۲۶۶ میلیون تومان، سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی در علوم انسانی و اسلامی مبلغ ۲۰۳ میلیارد و ۸۹۶ میلیون تومان، مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی مبلغ ۶۵ میلیارد و ۳۸۶ میلیون تومان، مؤسسه پژوهشی حکمت و فسلفه ایران مبلغ ۵۶ میلیارد و ۱۷۰ میلیون، دانشگاه معارف اسلامی مبلغ ۱۰۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان، دانشگاه اهل بیت (ع) مبلغ ۱۵۶ میلیارد و ۷۵۵ میلیون تومان، دانشگاه الزهرا (س) مبلغ یک هزار و ۱۷۷ میلیارد و ۵۹۵ میلیون تومان، دانشگاه حضرت معصومه (س) مبلغ ۱۶۵ میلیارد و ۳۸۱ میلیون تومان و دانشگاه تهران – پردیس فارابی قم مبلغ ۴۴۳ میلیارد و ۶۹۴ میلیون تومان بودجه میگیرند. همچنین در جدول ۹ لایحه بودجه سال آینده که مربوط به ردیفهای متفرقه است، مبلغ ۳۷ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان بودجه برای شورای تحول و ارتقای علوم انسانی در نظر گرفته شده است که زیرمجموعه وزارت علوم فعالیت میکند.
علاوه بر اینها، بودجه نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاهها مجموعاً یک هزار و ۱۵۵ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان است که از این مقدار، یک هزار و ۶۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان در جدول ۷ – ب ذیل بودجه وزارت علوم آمده و در جدول ۷ – ج هم تحت عنوان پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی و کمک به ستاد عمره و عتبات دانشگاهیان مبلغ ۹۱ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان بودجه برای این نهاد در نظر گرفته شده است. ضمن این که در جدول ۷ – ۱ نیز برای گروه پژوهشی حکمرانی اندیشه و عمل زیرمحموعه وزارت علوم ۱۰ میلیارد تومان بودجه پیشبینی شده که این ردیف هم جزو اعتبارات فرهنگی این وزارتخانه است. همچنین در جدول ۷ – ج، برای چهار دانشگاه شامل دانشگاه شهید مطهری، دانشگاه امام صادق (ع)، دانشگاه اصول دین و دانشگاه مذاهب اسلامی مجموعاً ۳۸۶ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان بودجه تعیین شده است. لازم به ذکر است که بودجه این چهار دانشگاه به صورت مجموع و نه تفکیکشده، در یک ردیف آمده است.
بنابراین مجموع بودجه نهادهای فرهنگی زیرمجموعه وزارت علوم در لایحه بودجه سال آینده، ۴ هزار و ۳۵۹ میلیارد و ۴۳ میلیون تومان است.
بودجه وزارت ارشاد و دستگاهها و ردیفهای وابسته
در بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دستگاهها و ردیفهای وابسته، ابتدا بودجه خود این وزارتخانه و دستگاههای وابسته به آن را بررسی کردهایم و بعد هم ردیفهایی را که در جداول متفرقه به عنوان بودجه وزارت ارشاد و نهادهای زیرمجموعه آن تعریف شدهاند، مورد بررسی قرار دادهایم.
بر این اساس طبق جدول ۷ – ب لایحه بودجه ۱۴۰۵ براساس آنچه ذیل بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آمده، بودجه خود این وزارتخانه مبلغ ۹۳۳ میلیارد و ۹۵۰ میلیون تومان، بودجه سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران مبلغ یک هزار و ۶۰ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان، بودجه نهاد کتابخانههای عمومی کشور مبلغ یک هزار و ۴۳۰ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان، بودجه سازمان حج و زیارت مبلغ ۳۱۳ میلیارد تومان، بودجه بنیاد سعدی (زیر نظر غلامعلی حداد عادل) مبلغ ۱۱۵ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان، بودجه مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی مبلغ ۱۵۰ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان و بودجه سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) نیز مبلغ ۵۰۶ میلیارد تومان تعیین شده است.
همچنین بودجه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی مجموعاً ۲۲۰ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان است (شامل ۲۱۵ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان در جدول ۷ – ب ذیل بودجه وزارت ارشاد به عنوان بودجه خود این سازمان و ۵ میلیارد تومان در جدول ۷ – ۱ تحت عنوان رایزنی فرهنگی آفریقای جنوبی ۵ میلیارد تومان). بودجه مجمع جهانی اهل بیت (ع) نیز ۲۶۳ میلیارد و ۹۹ میلیون تومان است (شامل ۲۵۹ میلیارد و ۹۹ میلیون تومان در جدول ۷ – ب ذیل بودجه وزارت ارشاد به عنوان بودجه خود این مجمع و ۴ میلیارد تومان در جدول ۷ – ۱ تحت عنوان مرکز اسلامی آفریقای جنوبی). در جدول ۷ – ج نیز ۷۹۰ میلیارد تومان بودجه برای سازمان امور سینمایی و سمعی و بصری تعیین شده است که این دستگاه نیز مانند سایر دستگاههای ذکرشده در این سرفصل، به عنوان زیرمجموعه وزارت ارشاد فعالیت میکند.
علاوه بر اینها، ردیفهای دیگری نیز در سایر جداول لایحه بودجه برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیشبینی شده است که همه آنها توسط ستاد این وزارتخانه مدیریت میشود. این ردیفها شامل سهم وزارت ارشاد از اعتبارات موضوع تبصره ۶ ماده ۱۲ قانون اصلاح قانون معادن مبلغ ۵۶ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان در جدول ۷ – ۱، اعتبارات حمایت از نشر، کتاب و مطبوعات و کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی مبلغ ۹۲۶ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان در جدول ۷ – ج و بودجه کمک به مؤسسه هنرمندان پیشکسوت مبلغ ۴۰ میلیارد تومان در جدول ۹ هستند.
طبق این ارقام، مجموع بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دستگاهها و ردیفهای وابسته در لایحه بودجه سال آینده، ۶ هزار و ۸۰۷ میلیارد و ۱۴۹ میلیون تومان است.
بودجه حوزههای علمیه و نهادهای وابسته
در جداول گوناگون لایحه بودجه ۱۴۰۵، ردیفهای مختلفی به عنوان اعتبارات حوزههای علمیه و دستگاههای وابسته آمده است. منظور از نهادهای وابسته به حوزههای علمیه، مؤسسات پژوهشی – مذهبی است که به طور مستقیم یا غیرمستقیم زیر نظر شورای عالی حوزههای علمیه فعالیت میکنند. همچنین ردیف بودجهای با عنوان «حق بیمه کارفرمایی طلاب» به میزان ۴ هزار و ۵۷۸ میلیارد تومان در جدول ۹ لایحه بودجه سال آینده درج شده که آن را نیز به سرفصل مربوط به بودجه حوزههای علمیه و نهادهای وابسته اضافه کردهایم.
علاوه بر این رقم، مطابق آنچه در جدول ۷ – ب لایحه بودجه سال ۱۴۰۵ آمده، بودجه شورای عالی حوزههای علمیه مبلغ ۷ هزار و ۴۵۰ میلیارد تومان (شامل ۵ هزار و ۹۵۰ میلیارد تومان برای خود شورای عالی حوزههای علمیه و یک هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان برای شورای سیاستگذاری حوزههای علمیه خواهران) است. ضمن این که بودجه دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم مبلغ ۹۹۶ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان، بودجه شورای برنامهریزی مدیریت حوزههای علمیه خراسان که زیر نظر حجتالاسلام سید احمد علمالهدی فعالیت میکند، مبلغ ۹۲۹ میلیارد تومان، بودجه مرکز خدمات حوزههای علمیه مبلغ ۱۶ هزار و ۴۲۰ میلیارد تومان، بودجه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) که توسط آیتالله محمدتقی مصباح یزدی تأسیس شده است و همچنان توسط شاگردان او اداره میشود، مبلغ ۴۴۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان و بودجه جامعه المصطفی العالمیه که به تربیت طلاب غیرایرانی میپردازد، مبلغ یک هزار و ۸۶۳ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان است.
همچنین در جدول ۹ لایحه بودجه سال آینده که مربوط به اعتبارات ردیفهای متفرقه است، برای مجمع عالی حکمت اسلامی که زیر نظر شورای عالی حوزههای علمیه فعالیت میکند، مبلغ ۱۵ میلیارد تومان، برای مؤسسه علم و تمدن و عرفان که در شهر قم مشغول فعالیت است، مبلغ ۱۲۰ میلیارد تومان و برای مؤسسه فرهنگ علوم اسلامی قم نیز مبلغ ۱۹ میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شده است.
بر این اساس، بودجه حوزههای علمیه و نهادهای وابسته در سال ۱۴۰۵ مجموعاً ۳۲ هزار و ۸۳۲ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان پیشبینی شده است.
بودجه سازمان تبلیغات اسلامی و دستگاههای وابسته
یکی دیگر از بودجههای فرهنگی که هرساله مورد توجه افکار عمومی قرار دارد، بودجه سازمان تبلیغات اسلامی و دستگاههای وابسته است. در جداول گوناگون لایحههای بودجه ۱۴۰۵، ردیفهای مختلفی به عنوان بودجه این سازمان و نهادهای زیرمجموعه آن در نظر گرفته شده است که البته با توجه به این که در جدول ۷ – ج، بعضی ردیفهای بودجه به صورت جمعی نوشته شده است، یعنی بودجه چند دستگاه متفاوت با یکدیگر جمع شده و در یک ردیف قید شده و بودجه دستگاههای گوناگون مربوط به این ردیف از یکدیگر تفکیک نشده است (مانند آنچه در بخش بودجه نهادهای فرهنگی زیرمجموعه وزارت علوم درباره بودجه دانشگاههای شهید مطهری، امام صادق (ع)، اصول دین و مذاهب اسلامی مشاهده کردیم)، ناچاراً باید بودجه ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر را جزو بودجههای زیرمجموعه سازمان تبلیغات اسلامی در نظر گرفت؛ زیرا اگرچه این ستاد مستقل از سازمان تبلیغات فعالیت میکند، اما در لایحه بودجه سال آینده، اعتبارات آن همراه با دانشگاه سوره و شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی که مستقیماً زیر نظر سازمان تبلیغات فعالیت میکنند، در یک ردیف آمده است.
بر این اساس طبق جدول ۷ – ب لایحه بودجه سال آینده، بودجه خود سازمان تبلیغات اسلامی ۳ هزار و ۷۰۹ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان است که البته باید به این رقم، ردیف بودجه «کمک به مؤسسات فرهنگی و هنری» مبلغ ۳۵۰ میلیارد تومان در جدول ۷ – ۱، ردیف بودجه «حمایت از حلقههای میانی توانمندسازی و توسعه عدالت اجتماعی» مبلغ ۱۲۵ میلیارد تومان در جدول ۷ – ۱، بودجه «طرح بلاغ» مبلغ ۲۳۰ میلیارد تومان در جدول ۹، بودجه «دبیرخانه شورای توسعه قرآنی کشور» مبلغ ۴۷ میلیارد تومان در جدول ۹، بودجه «هیأت رزمندگان اسلام» مبلغ ۱۵ میلیارد تومان در جدول ۹ و ردیف بودجه «کمک به اقلیتهای دینی» مبلغ ۸۵ میلیارد تومان در جدول ۹ نیز اضافه شود؛ زیرا این اعتبارات هم توسط ستاد سازمان تبلیغات اسلامی مدیریت میشود.
درباره اعتبارات مربوط به دستگاههای زیرمجموعه سازمان تبلیغات اسلامی نیز باید توجه داشت که بودجه حوزه هنری مبلغ یک هزار و ۳۵۰ میلیارد تومان در جدول ۷ – ب، بودجه مؤسسه پژوهشی و فرهنگی انقلاب اسلامی مبلغ ۳۵۰ میلیارد تومان در جدول ۷ – ب، بودجه بنیاد دایره المعارف اسلامی مبلغ ۱۳۸ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان در جدول ۷ – ب، بودجه مؤسسه دایره المعارف فقه اسلامی مبلغ ۳۲ میلیارد تومان در جدول ۷ – ب، بودجه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی مبلغ ۱۴۴ میلیارد و ۹۵۲ میلیون تومان در جدول ۷ – ب، بودجه شورای سیاستگذاری ائمه جمعه مبلغ ۴۹۶ میلیارد تومان در جدول ۷ – ب، بودجه مرکز رسیدگی به امور مساجد مبلغ ۱۵۰ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان در جدول ۷ – ب، بودجه مرکز رسیدگی به امور مساجد و امور مساجد خراسان بزرگ مجموعاً مبلغ ۲۰۲ میلیارد تومان در جدول ۷ – ج، بودجه ستاد اقامه نماز که زیر نظر حجتالاسلام محسن قرائتی فعالیت میکند، مبلغ ۱۳۹ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان در جدول ۷ – ب، بودجه مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی مبلغ ۱۹۱ میلیارد تومان در جدول ۷ – ب، بودجه مرکز الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت مبلغ ۴۶ میلیارد و ۶۱۸ میلیون تومان در جدول ۷ – ب و بودجه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت مبلغ ۲۵ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان در جدول ۷ – ب است.
در پایان نیز باید رقم ۶۲۸ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان در جدول ۷ – ج را نیز به عنوان بودجه ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر، دانشگاه سوره و شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، جزو بودجههای مرتبط با سازمان تبلیغات و دستگاههای وابسته به آن محاسبه کرد که همانطور که گفته شد، اعتبارات این سه نهاد در متن لایحه بودجه با یکدیگر جمع شده و به صورت تفکیکشده نیامده است.
براساس این ارقام، مجموع بودجه سازمان تبلیغات اسلامی و دستگاههای وابسته در سال آینده، ۸ هزار و ۴۵۵ میلیارد و ۷۷۰ میلیون تومان است.
بودجه سازمان صدا و سیما
در جداول گوناگون لایحه بودجه ۱۴۰۵، ردیفهای مختلفی به عنوان بودجه سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران تعیین شده که شامل ردیف اصلی بودجه این سازمان، ردیفهای متفرقه مربوط به این سازمان و ردیفهای مرتبط با نهادهای وابسته به این سازمان است. بر این اساس طبق آنچه در لایحه بودجه سال آینده آمده، ردیف بودجه اصلی سازمان صدا و سیما مبلغ ۳۳ هزار و ۵۱۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان در جدول ۷ – ب، ردیف بودجه «توسعه کمی و کیفی برنامههای تولیدی، پویانمایی، مستند، فیلم و سریال» مبلغ ۹ هزار و ۱۰ میلیارد تومان در جدول ۷ – ۱، ردیف بودجه «کمک به تولید آثار فرهنگی و افزایش آگاهی عمومی» مبلغ یک هزار و ۹۶۰ میلیارد تومان در جدول ۹، ردیف بودجه «تقویت تولیدات و مرجعیت رسانه ملی در حوزههای تولیدی و تخصصی مختلف» مبلغ یک هزار و ۵۰ میلیارد تومان در جدول ۱۲ و ردیف بودجه «حق پخش تلویزیونی مسابقات ورزشی داخلی» مبلغ ۴۷۰ میلیارد تومان در جدول ۹ است. همچنین باید بودجه دانشگاه صدا و سیما به میزان ۲۷۷ میلیارد تومان در جدول ۷ – ج و بودجه شرکت تکتا (مالک تلوبیون) به میزان ۷۳ میلیارد تومان در جدول ۹ را نیز به اعتبارات مربوط به سازمان صدا و سیما اضافه کرد.
بنابراین مجموع بودجههای مربوط به سازمان صدا و سیما در لایحه بودجه ۱۴۰۵، ۴۶ هزار و ۳۵۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان است.
بودجه شورای عالی انقلاب فرهنگی و نهادهای وابسته
برخلاف بسیاری از دستگاهها که ردیفهای بودجه آنها در جداول گوناگون لایحه بودجه ۱۴۰۵ درج شده، بودجه شورای عالی انقلاب فرهنگی و نهادهای وابسته به این شورا، صرفاً در جدول ۷ – ب آمده است. طبق آنچه در این جدول نوشته شده، بودجه دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی (زیر نظر حجتالاسلام عبدالحسین خسروپناه) مبلغ ۲۷۹ میلیارد و ۷۶۰ میلیون تومان، بودجه فرهنگستان علوم ایران (زیر نظر محمدرضا مخبر دزفولی) مبلغ ۲۱۳ میلیارد و ۷۵۹ میلیون تومان، بودجه فرهنگستان زبان و ادب فارسی (زیر نظر غلامعلی حداد عادل) مبلغ ۲۳۷ میلیارد و ۶۲۰ میلیون تومان، بودجه فرهنگستان علوم پزشکی ایران (زیر نظر سید علیرضا مرندی) مبلغ ۲۱۵ میلیارد و ۲۹۵ میلیون تومان، بودجه بنیاد ایرانشناسی (زیر نظر سید علیاکبر صالحی) مبلغ ۱۳۲ میلیارد و ۴۶۱ میلیون تومان و بودجه فرهنگستان هنر (زیر نظر مجید شاهحسینی) مبلغ ۱۴۹ میلیارد و ۹۸۶ میلیون تومان است.
بر این اساس، بودجه شورای عالی انقلاب فرهنگی و نهادهای وابسته در لایحه بودجه ۱۴۰۵، یک هزار و ۲۲۸ میلیارد و ۸۸۱ میلیون تومان است.
بودجه اماکن مذهبی و سفرهای زیارتی
در این گزارش، اعتبارات پیشبینیشده در لایحه بودجه ۱۴۰۵ برای کمک به اماکن مذهبی اعم از آستانهای مقدس و بقاع متبرکه در ایران و عراق و همچنین اعتبارات مربوط به سفرهای زیارتی اعم از سفرهای زیارتی داخلی و سفر اربعین را به عنوان بودجه اماکن مذهبی و سفرهای زیارتی در نظر گرفتهایم.
بر این اساس، طبق آنچه در جدول ۹ لایحه بودجه سال آینده در بخش اعتبارات ردیفهای متفرقه آمده، بودجه آستان قدس رضوی (ع) ۷۰۸ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان، بودجه کمک به ستاد بازسازی عتبات عالیات ۸۰۵ میلیارد تومان، بودجه کمک به آستانهای مقدس و بقاع متبرکه ۳۰۰ میلیارد تومان، بودجه کمک به احداث مصلی بزرگ امام خمینی (ره) ۵۰۰ میلیارد تومان، بودجه کمک به تأمین زیرساختها و هزینههای پشتیبانی از سفرهای زیارتی اربعین یک هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان و بودجه کارگروه ملی زیارت (توسعه فرهنگ و خدمات زیارتی با محوریت شهرهای مشهد، قم، شیراز و شهرری) ۱۲۰ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان است. همچنین وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز ردیف بودجهای با عنوان «توسعه و ترویج فرهنگ زیارت» به مبلغ ۱۲۵ میلیارد تومان در جدول ۱۲ دارد.
بنابراین مجموع بودجه اماکن مذهبی و سفرهای زیارتی در لایحه بودجه سال آینده، ۴ هزار و ۵۹ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان است.
بودجه سازمان اوقاف
بودجه سازمان اوقاف و امور خیریه شامل بودجه اصلی سازمان و بودجههای فرعی است که در ردیفهای مختلف جداول لایحه بودجه ۱۴۰۵ برای این سازمان در نظر گرفته شده است. بر این اساس، بودجه خود سازمان اوقاف و امور خیریه مبلغ ۳۹۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان در جدول ۷ – ب، بودجه حمایت از مدارس علوم دینی اهل سنت و کمک به معیشت روحانیون که زیر نظر سازمان اوقاف پرداخت میشود، مبلغ یک هزار و ۱۸۳ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان در جدول ۷ – ب و بودجه دانشگاه علوم و معارف قرآنی که زیر نظر سازمان اوقاف فعالیت میکند، مبلغ ۲۳۴ میلیارد تومان در جدول ۷ – ج است.
بنابراین مجموع بودجههای مرتبط با سازمان اوقاف و امور خیریه در لایحه بودجه ۱۴۰۵، یک هزار و ۸۱۳ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان است.
سایر ردیفهای بودجه فرهنگی
بخشی از بودجههای فرهنگی کشور مربوط به قسمتی از بودجه نهادهایی است که یا ذاتاً فعالیت فرهنگی نمیکنند، اما بخشهای فرهنگی و مذهبی در ذیل خود دارند، یا ردیفهای بودجه متفرقهای است که جزو بودجههای فرهنگی محسوب میشوند که در این بخش از گزارش به آنها پرداختهایم.
در این میان در لایحه بودجه سال آینده، بودجه مرکز ملی فضای مجازی کشور مبلغ ۷۱۴ میلیارد تومان در جدول ۷، بودجه نهاد نمایندگی ولی فقیه در وزارت جهاد کشاورزی مبلغ ۱۰ میلیارد و ۳۷۹ میلیون تومان ذیل بودجه این وزارتخانه در جدول ۷ – ب، بودجه کمک به خبرگزاری ایسنا مبلغ ۱۷۴ میلیارد و ۹۵۵ میلیون تومان ذیل بودجه جهاد دانشگاهی در جدول ۷ – ب و بودجه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی مبلغ ۲۹ میلیارد و ۷۷ میلیون تومان ذیل بودجه جهاد دانشگاهی در جدول ۷ – ب، ذکر شده است.
همچنین در جدول ۹ یا همان جدول اعتبارات متفرقه لایحه بودجه ۱۴۰۵، مبلغ ۲۰۰ میلیارد تومان بودجه برای شورای اطلاعرسانی دولت، مبلغ ۳ میلیارد تومان بودجه برای بنیاد چهارم خرداد (۴ خرداد روز آزادسازی دزفول است که به نام «روز ملی مقاومت» نامگذاری شده) و مبلغ ۳۲ میلیارد تومان تحت عنوان «حمایت از طرحهای پیشروی فرهنگی و توسعه علوم انسانی و بزرگداشت مفاخر ذیربط»، آمده است.
بر این اساس، مجموع ارقامی که در این گزارش در بخش سایر ردیفهای بودجه فرهنگی به آنها پرداختهایم، مبلغ یک هزار و ۱۶۳ میلیارد و ۴۱۱ میلیون تومان است.
ردیفهای فرهنگی سایر دستگاهها
علاوه بر تمام آنچه در سطور بالا به عنوان بودجه نهادهای فرهنگی و سایر ردیفهای بودجه فرهنگی کشور ذکر شد، برخی دستگاههای اجرایی دیگر نیز طبق مواد مختلف قانون برنامه هفتم پیشرفت، تحت عناوینی که در جدول ۱۲ با عنوان «برنامه همافزایی و ارتقای فعالیتها و تولیدات فرهنگی از محل یک درصد هزینههای شرکتهای دولتی» آمده است، بودجه فرهنگی میگیرند. این ردیفهای بودجه عمدتاً در جدول ۷ به تفکیک دستگاههای دریافتکننده مشخص شدهاند و بعضاً نیز مربوط به ردیفهای بودجه فرهنگی است که به دستگاههای گوناگون تعلیق میگیرد و در جدول ۱۲ درج شده است.
بر این اساس، سازمان برنامه و بودجه تحت عنوان «اعتلای سبک زندگی ایرانی – اسلامی و ارتقای فرهنگ و هنر» مبلغ ۱۹۶ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان در جدول ۷ و تحت عنوان «گفتمانسازی، تبیین و تبلیغ معارف دینی» مبلغ ۱۰ هزار و ۴۴۳ میلیارد و ۵۲۰ میلیون تومان در جدول ۷ بودجه میگیرد. وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز تحت عنوان «اعتلای سبک زندگی ایرانی – اسلامی و ارتقای فرهنگ و هنر» مبلغ ۳۲۰ میلیارد تومان در جدول ۷ بودجه میگیرد. وزارت آموزش و پرورش نیز تحت عنوان «اعتلای سبک زندگی ایرانی – اسلامی و ارتقای فرهنگ و هنر» مبلغ ۳ هزار و ۷۲۰ میلیارد و ۵۵۰ میلیون تومان در جدول ۷ و تحت عنوان «گفتمانسازی، تبیین و تبلیغ معارف دینی» مبلغ ۲۷ میلیارد و ۳۵۰ میلیون تومان در جدول ۷ بودجه میگیرد.
وزارت ورزش و جوانان نیز تحت عنوان «اعتلای سبک زندگی ایرانی – اسلامی و ارتقای فرهنگ و هنر» مبلغ ۳۰ میلیارد و ۱۹۴ میلیون تومان در جدول ۷ بودجه میگیرد. وزارت راه و شهرسازی نیز تحت عنوان «اعتلای سبک زندگی ایرانی – اسلامی و ارتقای فرهنگ و هنر» مبلغ ۴۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان در جدول ۷ بودجه میگیرد. وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز تحت عنوان «راهبری و ارتقای دیپلماسی فرهنگی» مبلغ ۴۰ میلیارد و ۱۱۰ میلیون تومان در جدول ۷ بودجه میگیرد.
همچنین در جدول ۱۲، ردیف بودجهای با عنوان «ترویج فرهنگ عفاف و حجاب و شکوفایی استعدادهای بانوان» به مبلغ ۱۹۰ میلیارد تومان قید شده است که این ردیف به دستگاههای مختلف تعلق میگیرد. ضمن این که در جدول ۱۲، ردیف بودجهای با عنوان «تربیت مربی سواد فضای مجازی» به مبلغ ۱۵۰ میلیارد تومان آمده است که این ردیف هم به دستگاههای گوناگونی اختصاص مییابد.
بنابراین مجموع ارقامی که در این گزارش با عنوان «ردیفهای فرهنگی سایر دستگاهها» به آن پرداختهایم، ۱۵ هزار و ۱۶۲ میلیارد و ۷۲۴ میلیون تومان است.
مقایسه با بودجه محیطزیست، منابع طبیعی، اورژانس، بیماریهای خاص و شیر مدارس
در این بخش از گزارش، به مقایسه برخی بودجههای فرهنگی کشور با بودجه نهادهای متولی حفاظت از طبیعت ایران یعنی سازمان حفاظت محیطزیست و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، بودجههای مرتبط با اورژانس کشور، بودجههای مربوط به حمایت از افراد مبتلا به بیماریهای خاص و بودجه طرح تغذیه رایگان دانشآموزان در مدارس ابتدایی دولتی (توزیع شیر در مدارس) پرداختهایم. البته ابتدا به بررسی بودجههای مذکور میپردازیم و سپس آنها را با بودجههای فرهنگی کشور مقایسه میکنیم.
در جدول ۹ لایحه بودجه ۱۴۰۵، مبلغ ۱۰ هزار میلیارد تومان بودجه برای طرح تغذیه رایگان دانشآموزان در مدارس ابتدایی دولتی که همان توزیع شیر در مدارس است، در نظر گرفته شده است. اما بودجههای مرتبط با اورژانس کشور در ردیفها و جداول گوناگونی قید شده است؛ به نحوی که بودجه سازمان اورژانس کشور مبلغ ۴۳۴ میلیارد و ۶۰۵ میلیون تومان در جدول ۷ – ب و بودجه اورژانس استان تهران مبلغ ۲۷۶ میلیارد و ۱۳۶ میلیون تومان در جدول ۷ – ب ذکر شده است، ولی در جدول ۷ – ۱ نیز اعتبارات دیگری به اورژانس کشور تعلق میگیرد که شامل مبلغ ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان سهم اورژانس کشور از اعتبارات ماده ۶۹ قانون برنامه هفتم پیشرفت، به علاوه مبلغ ۴۱۰ میلیارد تومان سهم اورژانس کشور از حق بیمه شخص ثالث شرکتهای بیمهای و مبلغ ۲۰۰ میلیارد تومان به عنوان «سهم اورژانس از جبران و کاهش اثرات سوء ناشی از استفاده از کالاهای آسیبرسان» است. بر این اساس مجموع بودجه اورژانس کشور در سال ۱۴۰۵، رقم ۳ هزار و ۸۲۰ میلیارد و ۷۴۱ میلیون تومان است.
در لایحه بودجه سال آینده، ردیفهای مختلفی برای کمک به افراد دارای بیماریهای خاص درج شده است. این ردیفها شامل مبلغ ۱۴۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان برای کمک به بنیاد امور بیماریهای خاص (تحت مدیریت فاطمه هاشمی رفسنجانی) در جدول ۷ – ب، مبلغ ۱۷۸ میلیارد و ۶۷۰ میلیون تومان برای صندوق درمان بیماران خاص و کمک به مجمع خیرین سلامت، مؤسسه زنجیره امید، مؤسسه محک، شبکه ملی سرطان، مؤسسه خیرین جامعه پزشکی و ... در جدول ۷ – ب، مبلغ یک هزار میلیارد تومان برای کمک بلاعوض به بیماران نیازمند در جدول ۷ – ۱، مبلغ ۱۰۰ میلیارد تومان برای کمک به احداث مرکز جامع اتیسم ایران در جدول ۹ و مبلغ ۱۷ میلیارد تومان برای کمک هیأت امنای صرفهجویی ارزی در معالجه بیماران به خرید تجهیزات و داروهای مورد نیاز بیماران خاص در جدول ۷ – ۱ است. بنابراین بودجه پیشبینیشده برای کمک به افراد دارای بیماریهای خاص توسط دولت، مبلغ یک هزار و ۴۴۰ میلیارد و ۲۷۰ میلیون تومان است.
همچنین در جداول گوناگون لایحه بودجه ۱۴۰۵، بودجه سازمان حفاظت محیطزیست در ردیفهای مختلفی درج شده است که شامل بودجه سازمان حفاظت محیطزیست مبلغ ۹ هزار و ۳۱۴ میلیارد و ۷۴۰ میلیون تومان در جدول ۷ – ب، بودجه پژوهشکده محیطزیست و توسعه پایدار مبلغ ۶۵ میلیارد و ۵۶ میلیون تومان در جدول ۷ – ب، اعتبارات موضوع ماده ۳۰ قانون شکار و صید مبلغ یک میلیارد و ۳۱۶ میلیون تومان در جدول ۷ – ۱، کمک به صندوق ملی محیطزیست موضوع ماده ۱۲ آییننامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها مبلغ ۴۹۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان در جدول ۷ – ۱، اعتبارات ماده ۱۷ قانون اصلاح قانون معادن مبلغ ۵۰ میلیارد تومان در جدول ۷ – ۱، اعتبارات جرایم و خسارات زیستمحیطی ذیل اعتبارات موضوع ماده ۱۷ قانون برنامه هفتم پیشرفت مبلغ ۷ میلیارد و ۳۴۳ میلیون تومان در جدول ۷ – ۱، اعتبارات جرایم و خسارات مربوط به آلودگی خاک ذیل اعتبارات موضوع ماده ۱۷ قانون برنامه هفتم پیشرفت مبلغ ۳ میلیارد و ۷۶۰ میلیون تومان در جدول ۷ – ۱، اعتبارات اجرای قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالابهای کشور ذیل اعتبارات موضوع ماده ۱۷ قانون برنامه هفتم پیشرفت مبلغ ۷ میلیارد و ۵۲۰ میلیون تومان در جدول ۷ – ۱، تقویت تشکلها و سازمانهای مردمنهاد محیطزیستی مبلغ یک میلیارد تومان در جدول ۷ – ۱، حفاظت از مناطق تحت مدیریت و حمایت از دیه و خسارات محیطبانان مبلغ ۱۵۰ میلیارد تومان در جدول ۷ – ۱ و مهار کانونهای گرد و غبار و مقابله با اثرات مخرب آن (بودجه ستاد ملی گرد و غبار) مبلغ ۵۰۰ میلیارد تومان در جدول ۹ است. بر این اساس، مجموع بودجه سازمان حفاظت محیطزیست در لایحه بودجه سال آینده، رقم ۱۰ هزار و ۵۹۴ میلیارد و ۲۳۵ میلیون تومان است.
ضمن این که در جداول مختلف لایحه بودجه ۱۴۰۵، بودجه سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در ردیفهای مختلفی آمده است که شامل بودجه سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور مبلغ ۹ هزار و ۶۸۷ میلیارد و ۱۹۶ میلیون تومان در جدول ۷ – ب، اعتبارات ماده ۱۳ قانون افزایش بهرهوری بخش کشاورزی و منابع طبیعی مبلغ ۷۰۰ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان در جدول ۷ –۱، اعتبارات ماده ۱۷ قانون اصلاح قانون معادن مبلغ ۹۵۹ میلیارد و ۹۰۰ میلیارد تومان در جدول ۷ – ۱، اعتبارات موضوع خدمات الکترونیک به اشخاص بابت تطبیق نقشهها و اعلام وضعیت اراضی مبلغ ۴۳۲ میلیون تومان در جدول ۷ – ۱، اعتبارات بند پ ماده ۳۸ قانون برنامه هفتم پیشرفت مبلغ ۲۲ میلیارد تومان در جدول ۷ – ۱ و هزینههای اطفای حریق جنگلها و مراتع مبلغ ۶۰ میلیارد تومان در جدول ۷ – ۱ است. بنابراین مجموع بودجه سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در لایحه بودجه ۱۴۰۵، رقم ۱۱ هزار و ۴۳۰ میلیارد و ۳۲۸ میلیون تومان است.
بر همین اساس، با چند تقسیم ساده میتوان متوجه شد که بودجه سازمان صدا و سیما یعنی رقم ۴۶ هزار و ۳۵۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان، معادل ۴.۱ برابر برابر بودجه سازمان منابع طبیعی، ۴.۴ برابر بودجه سازمان محیطزیست، ۴.۶ برابر بودجه توزیع شیر در مدارس، ۱۲.۱ برابر بودجه اورژانس کشور و ۳۲.۲ برابر بودجه کمک به افراد دارای بیماریهای خاص است. ضمن این که بودجه حوزههای علمیه و نهادهای وابسته یعنی رقم ۳۲ هزار و ۸۳۲ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان، معادل ۲.۹ برابر بودجه سازمان منابع طبیعی، ۳.۱ برابر بودجه سازمان محیطزیست، ۳.۳ برابر بودجه شیر مدارس، ۸.۶ برابر بودجه اورژانس کشور و ۲۲.۸ برابر بودجه کمک به بیماران خاص است. همچنین مجموع کل بودجههای فرهنگی کشور یعنی رقم ۱۲۷ هزار و ۴۲۹ میلیارد و ۲۹۱ میلیون تومان، معادل ۱۱.۱ برابر بودجه سازمان منابع طبیعی، ۱۲ برابر بودجه سازمان محیطزیست، ۱۲.۷ برابر بودجه توزیع شیر در مدارس، ۳۳.۴ برابر بودجه اورژانس کشور و ۸۸.۵ برابر بودجه کمک به افراد مبتلا به بیماریهای خاص است.
البته درباره بودجه کمک به افراد دارای بیماریهای خاص توجه به این نکته ضروری است که دستگاههای امدادی مانند کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی، به همراه وزارت بهداشت از طریق نهادهای خیریه زیرمجموعه خود، مؤسسات خیریه بخش خصوصی و همچنین عموم شهروندان، همواره ارقام گوناگونی را برای این موضوع کمک میکنند، اما در این گزارش، ردیفهایی را که در بودجه سالیانه دولت به عنوان کمک به بیماران خاص ذکر شده است، مد نظر قرار دادهایم.
