چین و روسیه، پیشتازان جدید مسابقه انرژی هستهای/تا اواسط قرن، تولید انرژی اتمی در چین سه برابر و در اقتصادهای نوظهور دو برابر میشود
جهان شاهد نوع جدیدی از مسابقه جهانی است، نه برای اقتدار در فضا، بلکه برای کنترل بازار جهانی انرژی هستهای. انرژی هستهای مدتها به دلیل حوادث بزرگ و افزایش بودجه لازم برای آن، پرخطر تلقی میشد و مانع از پذیرش گسترده آن میشد.

جهان شاهد نوع جدیدی از مسابقه جهانی است، نه برای اقتدار در فضا، بلکه برای کنترل بازار جهانی انرژی هستهای. انرژی هستهای مدتها به دلیل حوادث بزرگ و افزایش بودجه لازم برای آن، پرخطر تلقی میشد و مانع از پذیرش گسترده آن میشد. اما در دهه گذشته، انرژی هستهای به لطف توسعه راکتورهای کوچک مدولار، دوباره رواج یافته است.
چین و روسیه در حال به دست گرفتن رهبری جهانی در تولید انرژی هستهای هستند، ظرفیتهای داخلی خود را گسترش میدهند و نیز فناوری هستهای را صادر میکنند و نیروگاههای هستهای را در تمام اقتصادهای نوظهور مختلف میسازند. از طرفی کشورهای در حال توسعه مانند هند، آرژانتین، مصر و پاکستان در حال بررسی افزودن انرژی هستهای به ترکیب انرژی خود برای افزایش سریع دسترسی به انرژی داخلی هستند.
اما تاریخ انرژی هستهای همیشه چنین سرراست نبوده است. مثلاً آنگلا مرکل، رهبر آلمان، به خاطر اقدامات بینالمللی طولانیمدتش در زمینه کاهش انتشار گازهای گلخانهای، لقب «صدراعظم اقلیم» را گرفت. با این حال، در پایان رهبری ۱۶ سالهاش در آلمان در زمستان ۲۰۲۱، بسیاری میراث اقلیمی او را چندان با ارزش نمیدانند. ناظران بینالمللی رهبری استوار او در مذاکرات با دیگر سران کشورها و دولتها را ستودهاند، درحالیکه منتقدان از «دهه از دست رفته برای اقدامات اقلیمی» در داخل کشور صحبت میکنند. چرا؟
پس از زلزله و سونامی سال 2011 در فوکوشیما، آنگلا مرکل از قصد خود برای کنار گذاشتن فناوری هستهای خبر داد و لایحه مربوطه برای تعطیلی تمام نیروگاههای هستهای تا سال ۲۰۲۲ را با اکثریت آرا در پارلمان به تصویب رساند. مرکل آن زمان در پارلمان گفته بود: «فوکوشیما نگرش من را نسبت به انرژی هستهای تغییر داد.» اما به باور بسیاری از کارشناسان همین تصمیم مرکل باعث وابستگی بیشتر آلمان به انرژی وارداتی از خارج از کشور بهویژه بعد از حمله روسیه به اوکراین شده است. تنها آلمان نبود که به فکر کنار گذاشتن انرژی هستهای بود.
پس از همهپرسی در مورد انرژی هستهای تمام نیروگاههای هستهای ایتالیا تا سال ۱۹۹۰ تعطیل شدند. حادثه هستهای فوکوشیما هم باعث شد در یک همهپرسی جدید ۹۴ درصد از رأیدهندگان به ممنوعیت ساخت این نیروگاهها رای دهند. چنین تفکری در چند کشور دیگر اروپایی نیز وجود داشت. امروزه کشورهای بسیاری به این باور رسیدهاند که برای دستیابی به اهداف اقلیمی و نیز کاهش وابستگی به انرژی وارداتی، برق هستهای میتواند یکی از گزینهها باشد. در سال 2023 طبق نتایج یک نظرسنجی درصد مخالفت با انرژی هستهای از ۲۶ درصد به ۱۵ درصد کاهش یافت.
طرحهای کنار گذاشتن تدریجی انرژی هستهای از سال ۱۹۹۹ معرفی شدند، اما از آن زمان تاکنون تاریخها و مهلتها دائماً در حال تغییر بودهاند. در سال ۲۰۰۹، دولت بلژیک تصمیم گرفت طول عمر سه نیروگاه هستهای قدیمی خود را تا سال ۲۰۲۵ تمدید کند. اما بحران انرژی ناشی از جنگ در اوکراین باعث شد این تاریخ ۱۰ سال دیگر به تعویق بیفتد. بحران در اوکراین امروزه تقریباً تمام کشورهایی را که قصد کنار گذاشتن انرژی هستهای را داشتند قانع کرده که فعلاً به آن نیاز دارند. اما طبق گزارش کمیسیون اروپا، از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۲۰ مخالفت با انرژی هستهای باعث کاهش ۲۵ درصدی کلی برق تولیدشده در ۲۷ کشور اتحادیه اروپا شده است.
روزگار خوش انرژی هستهای
آژانس بینالمللی انرژی اتمی سالنامه «رآکتورهای انرژی هستهای در جهان» را منتشر میکند که آخرین دادههای رآکتورهای انرژی هستهای کشورهای عضو آژانس بینالمللی انرژی اتمی را فراهم میسازد. آخرین نسخه از این نشریه، یعنی شماره چهل و پنجم که مروری دقیق دارد بر آمار این حوزه تا ۳۱ دسامبر ۲۰۲۴ اخیراً منتشر شده است و تمامی آمار موجود در آن مربوط به سال 2024 است. این نشریه حاوی جداول و ارقام اطلاعاتی است در مورد:
آمار کلی در مورد رآکتورهای هستهای در کشورهای عضو آژانس بینالمللی انرژی اتمی،
دادههای فنی در مورد رآکتورهای خاص که یا ساخت آنها برنامهریزی شده، یا در دست ساخت هستند، یا عملیاتی شدهاند، تعطیل یا از رده خارج شدهاند،
دادههای عملکرد در مورد رآکتورهای فعال در کشورهای عضو آژانس بینالمللی انرژی اتمی.
بر اساس اطلاعات این سالنامه، تا پایان دسامبر ۲۰۲۴، ظرفیت عملیاتی انرژی هستهای جهان ۳۷۷ گیگاوات ساعت بود و ۴۱۷ راکتور در ۳۱ کشور عضو این میزان برق را تامین کردند. همزمان فعالیت ۲۳ راکتور دارای مجوز بهرهبرداری، با ظرفیت کلی 19/7 گیگاوات ساعت، به حالت تعلیق درآمد. از این تعداد راکتور تعلیق شده، چهار راکتور در هند بود با ظرفیت خالص ترکیبی ۶۳۹ مگاوات ساعت و ۱۹ راکتور در ژاپن با ظرفیت خالص ترکیبی ۱۹۰۴۸ مگاوات ساعت. در سال 2024 کل تولید برق هستهای 2617/3 تراوات ساعت گزارش شد؛ این رقم افزایشی 2/6 درصدی نسبت به سال ۲۰۲۳ را نشان میدهد. سه تولیدکننده برتر برق هستهای در سال ۲۰۲۴ ایالات متحده، چین و فرانسه بودند.
ایالات متحده که بزرگترین ناوگان هستهای جهان را دارد، ۳۰درصد معادل با 781/9 تراوات ساعت از کل تولید گزارششده برق هستهای را به خود اختصاص داده است. چین ۱۶درصد (417/5 تراوات ساعت) و فرانسه، که با 67/3 درصد بالاترین سهم انرژی هستهای را در سبد برق خود در جهان دارد، ۱۴ درصد (364/4 تراوات ساعت) از کل تولید گزارششده برق هستهای را از آن خود کرد. درحالیکه ظرفیت عملیاتی هستهای جهانی در طول دهه گذشته ثابت مانده است، تولید برق هستهای به طور کلی افزایش یافته و این رقم در دو سال گذشته با افزایش 5/3 درصدی از 2486/6 تراوات ساعت در سال ۲۰۲۲ به 2617/3 تراوات ساعت در سال ۲۰۲۴ رسیده است.
از طرفی در طول دهه گذشته، 72/5 گیگاوات (۷۲ راکتور) ظرفیت خالص به شبکه متصل شدهاند و از این مقدار ۷۶ درصد یعنی 54/3 گیگاوات برابر با ۵۱ راکتور آن از آسیا بوده است. چین با 39/0 گیگاوات (۳۸ راکتور) از ظرفیت جدید متصل به شبکه از ابتدای سال ۲۰۱۴، سرآمد منطقه بوده است.
در سال ۲۰۲۴، ۴۶ راکتور هستهای در ۱۰ کشور عضو، 2644/1 گیگاوات ساعت معادل الکتریکی گرما برای کاربردهای غیربرقی تامین کردند. گرمایش الکتریکی به هر فرآیندی گفته میشود که در آن انرژی الکتریکی به گرما تبدیل شود. از کاربردهای رایج گرمایش الکتریکی میتوان به گرمایش مکان، آشپزی، گرمایش آب و فرآیندهای صنعتی اشاره کرد. بیشتر این گرما یعنی ۹۴ درصد، برای گرمایش ناحیهای استفاده شد.
گرمایش ناحیهای یا همان شبکههای گرمایی یا دورگرمایش، سامانهای است برای توزیع گرمای تولیدشده در یک مکان متمرکزشده از طریق تجهیزاتی متشکل از لولههای عایق تا بتواند نیازهای گرمایش مسکونی و تجاری مانند گرمایش فضا و گرمایش آب را تامین کند. این نوع استفاده از انرژی هستهای در مجموع 2487/4 گیگاوات ساعت برق در بلغارستان، چین، جمهوری چک، مجارستان، رومانی، روسیه، اسلواکی و سوئیس مصرف کرده است.
گرمایش صنعتی در هند و سوئیس 107/4 گیگاوات ساعت (۴ درصد) معادل الکتریکی گرما مصرف کرد، و 49/3 گیگاوات ساعت (۲ درصد) هم برای نمکزدایی از آب در هند و ژاپن استفاده شد. حدود ۶۷ درصد از ظرفیت راکتورهای عملیاتی در دنیا (264/3 گیگاوات برابر با ۲۹۸ راکتور) بیش از ۳۰ سال عمر دارند و ۳۵ درصد (136/4 گیگاوات، ۱۶۸ راکتور) از کل ظرفیت نصبشده هم بیش از ۴۰ سال است که در حال بهرهبرداری است.
به این ترتیب بخش بزرگی از ظرفیت برق هستهای دنیا، از ناوگان فرسوده تامین میشود. در مباحث نیروگاهی اصطلاحی وجود دارد با عنوان ضریب بار یا ضریب ظرفیت که عبارت است از خروجی انرژی واقعی یک راکتور تقسیم بر خروجی انرژی که در صورت کارکرد با توان واحد مرجع خود برای کل سال تولید میشود. ضریب بار بالا نشاندهنده عملکرد عملیاتی خوب است.
در سال 2024، میانگین ضریب بار جهانی 86/4 درصد بود، در حالی که بهترین چارک، که نشاندهنده 25 درصد برتر راکتورها با بالاترین عملکرد است، بهطور متوسط 93/7 درصد ضریب بار به دست آورد. راکتورهای آب جوش (BWR) و راکتورهای آب تحت فشار (PWR) در طول دهه گذشته به ترتیب با میانگین ضریب بار 90/4 درصد و 83/7 درصد بهترین عملکرد راکتورها را داشتهاند.
در سال ۲۰۲۴، ژاپن دو راکتور را که از سال ۲۰۱۱ و زلزله و سونامی پیآیند آن به حالت تعلیق درآمده بودند، دوباره راهاندازی کرد: راکتورهای اوناگاوا-۲ در ۱۵ نوامبر و شیمانه-۲ در ۱۲ دسامبر به شبکه برق متصل شدند. علاوه بر این، پنج رآکتور آب سنگین تحت فشار (PHWR) با ظرفیت کلی 6/8 گیگاوات ساعت در پنج کشور عضو آژانس بینالمللی انرژی اتمی به شبکه برق متصل شدند.
در همان سال امارات متحده عربی ساخت یک نیروگاه هستهای (NPP) را به پایان رساند، واحد ۴ نیروگاه براکه (۱۳۱۰ مگاوات) در ۲۳ مارس ۲۰۲۴ به شبکه برق متصل شد و عملیات تجاری آن در ۵ سپتامبر ۲۰۲۴ آغاز شد.
در ۹ آوریل ۲۰۲۴ در چین، فانگچنگ-۴، راکتور ۱۰۰۰ مگاواتی HPR1000، به شبکه برق متصل شد و عملیات تجاری آن در ۲۵ مه ۲۰۲۴ آغاز شد. یک راکتور دیگر HPR1000، ژانگژو-۱ (۱۱۲۶ مگاوات) در ۲۸ نوامبر به شبکه برق متصل شد و عملیات تجاری آن در ۱ ژانویه ۲۰۲۵ آغاز شد. در هند، واحد ۴ نیروگاه کاکراپار، یک راکتور ۶۳۰ مگاواتی با فناوری PHWR داخلی مبتنی بر طرحهای CANDU، در ۲۰ فوریه ۲۰۲۴ به شبکه برق متصل شد و عملیات تجاری آن در ۳۱ مارس ۲۰۲۴ آغاز شد.
در ایالات متحده آمریکا، راکتور Vogtle-4 AP1000 (با ظرفیت ۱۱۱۷ مگاوات) در ۶ مارس ۲۰۲۴ به شبکه برق متصل شد و عملیات تجاری آن در ۲۹ آوریل ۲۰۲۴ آغاز شد.
و در فرانسه، واحد ۳ نیروگاه هستهای فلامانویل (با ظرفیت ۱۶۲۰ مگاوات) در ۲۱ دسامبر ۲۰۲۴ به شبکه برق متصل شد.
نشانههای دوران جدید برق هستهای
چرا تولید انرژی هستهای مهم است؟ چون یک راکتور هستهای ۹۰۰ مگاواتی میتواند با مساحت بسیار کمتر همان برقی را تولید کند که 8/5 میلیون پنل خورشیدی یا ۸۰۰ توربین بادی تولید کند و برخلاف انرژی برق آبی و زمین گرمایی، انرژی هستهای از نظر جغرافیایی محدودیت بسیار کمتری دارد و این امر امکان استقرار آن را در بسیاری از مکانها امکانپذیر میکند.
هرچند در حال حاضر اکثر بانکهای توسعه چندجانبه (MDB) پروژههای انرژی هستهای را تأمین مالی نمیکنند: بانک توسعه آسیا (ADB) به دلیل مسائلی مانند مدیریت پسماند و هزینههای بالای سرمایهگذاری، از تأمین مالی پروژههای انرژی هستهای خودداری میکند؛ بانک بازسازی و توسعه اروپا (EBRD) استراتژی انرژی خود را برای «افزایش انرژیهای تجدیدپذیر» در اولویت قرار داده و از پروژههای هستهای صرفاً در زمینههای ایمنی مانند از رده خارج کردن، بدون دخالت در ساخت و ساز، حمایت میکند و اعلام کرده است که نه موافق انرژی هستهای است و نه مخالف آن بلکه صرفاً در چارچوب وظایف تعیینشده توسط سهامداران خود عمل میکند؛ و هرچند بانک جهانی، بزرگترین و مسلما تأثیرگذارترین بانک توسعهای چندجانبه، فقدان تخصص را دلیل عدم تامین مالی پروژههای انرژی هستهای عنوان میکند، اما قرار نیست سرمایهگذاران فرصتهای جدید را از دست بدهند.
تحلیلگران شورای آتلانتیک در گزارشی از این روند در وبسایت این شورا نوشتهاند که امتناع MDB از تامین مالی پروژههای انرژی هستهای، شکاف ژئوپلیتیکی بین اقتصادهای در حال توسعه و کشورهای توسعهیافته را تشدید میکند. این امر منجر به از دست رفتن فرصتها برای گسترش دسترسی به انرژی در کشورهای فقیرتر بر اساس تعصبات کشورهای ثروتمندتر میشود.
تصمیمات سفت و سخت بانکهای توسعه چندجانبه (MDBs) در تأمین مالی پروژههای هستهای، فرصتها را در اختیار سایر وامدهندگان میگذارد. بانکهایی چون گلدمن ساکس و بارکلیز، اخیراً حمایت خود را از توسعه انرژی هستهای اعلام کردند، اما با توجه به ماهیت ریسکگریز وامدهندگان خصوصی، این تعهد بلندمدت جای سوال دارد. زمانبندی طولانی ساخت و ساز و هزینههای بالای سرمایه برای پروژههای انرژی هستهای در کشورهایی مانند ایالات متحده، در نهایت ممکن است بانکهای تجاری را از ادامه حمایت خود از این فناوری بازدارد.
با این حال آژانس بینالمللی انرژی در آخرین گزارش خود از بازار انرژی هستهای میگوید بازار، فناوری و پایههای سیاستی برای دوران جدیدی از رشد انرژی هستهای در دهههای آینده آماده شدهاند و یک ابتکار جدید چندکشوری با هدف سه برابر کردن ظرفیت هستهای جهانی تا سال ۲۰۵۰ آغاز شده است که نقش انرژی هستهای را در دستیابی به اهداف امنیت انرژی و اقلیم به رسمیت میشناسد.
به باور این نهاد، تقاضا برای برق به سرعت در حال افزایش است و این تقاضا نهتنها برای مصارف مرسوم مانند صنایع سبک یا تهویه مطبوع، بلکه در حوزههای جدیدی مانند خودروهای برقی، مراکز داده و هوش مصنوعی مشاهده میشود. در دهه گذشته مصرف برق با دو برابر نرخ کل تقاضای انرژی افزایش یافته است و قرار است با ورود جهان به عصر جدید برق، این برتری را افزایش دهد.
بر همین اساس انرژی هستهای مزایای امنیتی اثباتشدهای برای بازارهای برق داشته و نیز کاهش انتشار گازهای گلخانهای یکی از مهمترین مزیتهای آن است. آمارهای آژانس بینالمللی انرژی نشان میدهد علاقه به انرژی هستهای از زمان بحرانهای نفتی در دهه 1970 در بالاترین سطح خود قرار دارد. علاوه بر این، نوآوری در حال تغییر چشمانداز فناوری هستهای است و قرار است اولین پروژههای راکتورهای مدولار کوچک (SMR) تجاری حدود سال 2030 شروع به کار کنند.
بر اساس گزارش آژانس، حتی با وجود اینکه چند کشور انرژی هستهای را به تدریج کنار میگذارند یا نیروگاهها را زودتر از موعد بازنشسته میکنند، تولید جهانی از نیروگاههای هستهای با شروع مجدد تولید در ژاپن، تکمیل کارهای تعمیر و نگهداری در فرانسه و آغاز عملیات تجاری راکتورهای جدید در بازارهای مختلف، از جمله چین، هند، کره و اروپا، در حال افزایش است. انرژی هستهای کمی کمتر از ۱۰ درصد از تولید جهانی برق را در اختیار دارد و امروزه پس از انرژی برق آبی، دومین منبع بزرگ برق با انتشار کم گازهای گلخانهای است.
آمارهای آژانس بینالمللی انرژی تخمین میزند که در حال حاضر حدود ۶۳ راکتور هستهای در دست ساخت هستند. علاوه بر این، در طول پنج سال گذشته، تصمیماتی برای افزایش طول عمر عملیاتی بیش از ۶۰ راکتور در سراسر جهان گرفته شده است که تقریباً ۱۵ درصد از کل ناوگان هستهای را پوشش میدهد. سرمایهگذاری سالانه در انرژی هستهای، شامل نیروگاههای جدید و افزایش طول عمر نیروگاههای موجود، در سه سال متوالی از سال ۲۰۲۰ تقریباً ۵۰ درصد افزایش یافته و از ۶۰ میلیارد دلار آمریکا فراتر رفته است.
پیشتازی فناوریهای چینی و روسی
تحلیلگران بر این باورند که اگر غرب تأمین مالی هستهای را به دیگران واگذار کند، روسیه و چین میتوانند این شکاف را پر کنند. روسیه با حدود ۶۰ درصد صادرات راکتور، رهبری ساخت نیروگاههای هستهای جهان را بر عهده دارد و پروژههایی در کشورهایی مانند ترکیه، بنگلادش و مصر توسط روسیه در حال انجام است.
به همین ترتیب، چین به سرعت در حال افزایش ظرفیت هستهای داخلی خود است، این کشور ساخت بیش از ۱۰۰ راکتور جدید تا سال ۲۰۳۵ را هدف قرار داده است و از این فناوری به عنوان ابزاری ژئوپلیتیکی تحت ابتکار کمربند و جاده خود استفاده میکند و پروژههایی را در کشورهایی مانند پاکستان و آرژانتین ایجاد میکند.
عدم حضور MDB در تامین مالی هستهای کاملاً در تضاد با وامهای سخاوتمندانه ارائه شده توسط روسیه و چین است.
روسیه با استفاده از بودجه دولتی، شرایط بسیار جذابی را برای متقاضیان راکتورهای هستهای ارائه میدهد که تا ۸۵ درصد از کل هزینههای پروژه را پوشش میدهد، این شیوه در وامی که برای نیروگاه مصر داده شد مشاهده میشود، وامهایی با نرخ بهره پایینتر و دورههای بازپرداخت طولانیتر از آنچه سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) برای اعضای خود الزامی کرده است، البته روسیه و چین عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی نیستند.
روسیه در حال گسترش سهام خود در پروژههای هستهای بینالمللی، مانند نیروگاه هستهای آکویو ترکیه است که در آن اکثریت سهام را در اختیار دارد، بنابراین روابط ژئوپلیتیکی نزدیکتری را تقویت کرده و بر زیرساختهای حیاتی انرژی اعمال نفوذ میکند.
به همین ترتیب، چین حمایت مالی قابل توجهی را برای مشتریان هستهای خود ارائه میدهد و ۸۵ درصد از هزینههای ساخت راکتور چاسما-5 پاکستان را تقبل کرده ۱۰۰ میلیون دلار تخفیف در کل هزینه پروژه برای پاکستان در نظر گرفته است. چین پیشنهاد داده است که ۸۵ درصد از هزینههای راکتور آتوچا ۳ آرژانتین را به صورت وام پرداخت کند. این روندها باعث شده تحلیلگران از عدم تعادل ژئوپلیتیکی در حوزه انرژی هستهای سخن بگویند.
از طرفی آمارهای جهانی هم نشان میدهند در حال حاضر، شتاب تازهای که در پس پشت تولید انرژی هستهای وجود دارد، به شدت به فناوریهای چینی و روسی وابسته است. از ۵۲ راکتوری که از سال ۲۰۱۷ ساخت آنها در سراسر جهان آغاز شده است، ۲۵ مورد از آنها طراحی چینی و ۲۳ مورد از آنها طراحی روسی دارند.
از این رو کارشناسان تاکید دارند بازارهای بسیار متمرکز برای فناوریهای هستهای و نیز برای تولید و غنیسازی اورانیوم، یک عامل خطر برای آینده هستند و در نتیجه زنجیرههای تأمین این صنعت باید گستردهتر شوند. تغییر در رهبری بازار از هماکنون خود را نشان داده است: نیمی از پروژههایی که امروز در دست ساخت هستند مربوط به کشور چین هستند که در مسیر پیشی گرفتن از ایالات متحده و اتحادیه اروپا در ظرفیت نصب شده انرژی هستهای تا سال ۲۰۳۰ قرار دارند.
اقتصادهای پیشرفته هنوز هم میزبان بیشتر ناوگان هستهای جهان هستند، اما این راکتورها نسبتاً قدیمی هستند؛ میانگین سن آنها بیش از ۳۶ سال است یعنی دو برابر میانگین سنی ناوگان هستهای سایر نقاط جهان. جوانسازی این ناوگانها آسان نبوده است: صنعت هستهای در کشورهایی چون ایالات متحده و فرانسه که رهبران دیرینه این بازار هستند، در سالهای اخیر با تاخیر در پروژهها و افزایش هزینهها برای همه راکتورهای جدید در مقیاس بزرگ دست و پنجه نرم کرده است.
بر اساس گزارش آژانس بینالمللی انرژی، در اقتصادهای پیشرفته، افزایش SMR و ساخت راکتورهای بزرگ جدید تنها اثرات ناوگان فرسوده را جبران میکند، به این معنی که ظرفیت برق هستهای در سال ۲۰۵۰ کمی بیشتر از امروز است. در اتحادیه اروپا، سهم انرژی هستهای در ترکیب برق در دهه ۱۹۹۰ به ۳۴ درصد رسید، اما امروز به ۲۳ درصد کاهش یافته است و در این سناریو همچنان به طور پیوسته در حال کاهش است. در مقابل، در چین، ظرفیت نصب شده تا اواسط قرن بیش از سه برابر میشود و در سایر اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه نیز این رقم دو برابر میشود.