بررسی بازار بلیط پس از آزادسازی تعرفه های بلیط پروازهای داخلی

ما در این مطلب ضمن پاسخ به سوالات ذکر شده، در مورد چالش‌ها و فرصت‌هایی که از طریق آزادسازی نرخ بلیط ایجاد می‌شود، صحبت می‌کنیم. در ادامه، تجربه کشورهای توسعه‌یافته و پیشرفته‌ای مانند آمریکا و اروپا را در این خصوص بررسی می‌کنیم دیدی باز نسبت به این موضوع پیدا کنید.

آزادسازی نرخ بلیت هواپیما؛ فرصتی نو یا چالشی جدید؟

آزاد‌سازی نرخ بلیط هواپیما به این معنی است که دولت دخالت مستقیم یا غیر‌مستقیمی در تعیین قیمت بلیط‌ پروازهای مختلف مانند بلیط هواپیما کرمان تهران نداشته باشد و قیمت بلیط هر پرواز وابسته به عواملی مانند میزان عرضه و تقاضا توسط شرکت هواپیمایی تعیین شود. با درک مفهوم آزاد‌سازی نرخ بلیط، این سوال به وجود می‌آید که اتفاق نام‌برده نوعی فرصت به حساب می‌آید یا می‌تواند با معایبی همراه باشد؟

به طور کلی، آزادسازی نرخ بلیت هواپیما به دلیل ایجاد فضای رقابتی میان شرکت‌های مختلف و برآورد دقیق هزینه‌های پرواز، مزیت‌هایی به همراه دارد‌. اما در مقابل، می‌تواند موجب نوسان قیمتی در شرایط مختلف شود که هزینه رزرو بلیط را افزایش می‌دهد. در ادامه به بررسی جزئی این مزایا و معایب می‌پردازیم:

مزایای آزادسازی نرخ بلیط هواپیما

• رقابتی شدن فضا میان شرکت‌های هواپیمایی که می‌تواند قیمت‌گذاری منصفانه، افزایش امکانات و خدمات‌رسانی مطلوب‌تر را به همراه داشته باشد.
• بهبود کارایی شرکت‌های هواپیمایی به دلیل سودآوری و جذب مخاطب بیش‌تر که می‌تواند کیفیت خدمات پرواز را تا حد قابل توجهی ارتقا دهد.
• قیمت‌گذاری منعطف که وابسته به میزان عرضه و تقاضا است. این موضوع موجب کاهش قیمت بلیط در زمان‌های غیرپیک می‌شود.
• استفاده حداکثری از ظرفیت‌ها؛ آزادسازی نرخ بلیت باعث می‌شود تا متناسب با تقاضای کاربران، از پتانسیل‌های موجود نهایت استفاده را ببریم. به طور مثال، در شرایط پیک برای سفرهایی که تقاضای بیش‌تر دارند، برنامه‌ریزی کافی داشته باشیم.
• تشویق به سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه‌های جدید که علاوه بر توسعه خطوط هوایی و بهبود زیر ساخت‌ها، موجب افزایش سودآوری می‌شود.

معایب آزاد‌سازی نرخ بلیط هواپیما

• تعیین قیمت متناسب با میزان عرضه و تقاضا می‌تواند موجب افزایش ناگهانی قیمت در شرایط پیک و ایام تعطیلات شود که تجربه منفی برای کاربران می‌سازد.
• کاهش خدمات در مسیر‌های کم تقاضا، یکی دیگر از معایبی است که آزادسازی نرخ بلیط پرواز به همراه دارد. در این شرایط، شرکت هواپیمایی برای کسب سود، تمرکز خود را روی مسیرهای پر‌تقاضا می‌گذارد. به همین دلیل، در مسیرهای دیگر شاهد کمبود بلیط خواهیم بود.
• احتمال سو‌استفاده برخی از شرکت‌های هواپیمایی در ایام پر‌تردد هوایی که می‌تواند با افزایش قیمت ناگهانی همراه باشد و به رفاه مردم در روند تهیه بلیط آسیب وارد کند.

بررسی وضعیت بازار بلیط قبل از آزادسازی

قبل از تعیین مصوبه آزاد‌سازی نرخ بلیط، قیمت بلیط هواپیما توسط دولت تعیین می‌شد. به همین دلیل، شرکت‌های هواپیمایی موظف بودند تا به تمام موارد اعلامی توسط دولت پایبند باشند. شاید این موضوع در نگاه اول مزایایی مانند مدیریت هزینه‌ها و جلوگیری از افزایش قیمت را به همراه داشته باشد؛ اما این صنعت را با محدودیت‌هایی رو‌به‌رو می‌کند که در ادامه توضیح می‌دهیم:

• قیمت‌گذاری دستوری

تعیین قیمت بلیط پرواز توسط دولت، کاملا دستوری است و متناسب با میزان عرضه و تقاضا تعیین نمی‌شود. این عدم انعطاف‌پذیری در قیمت‌گذاری می‌‌تواند مشکلات مختلفی مانند بالا بودن قیمت در شرایط غیر‌پیک و عدم تمایل به جذب سرمایه‌گذاران جدید را به همراه داشته باشد.

• کمبود عرضه بلیط

حتما برایتان پیش آمده است که در مواقع ضروری به دنبال بلیط باشید اما هیچ پروازی ظرفیت خالی نداشته باشد. عدم جذب سرمایه در شرکت‌های هواپیمایی قبل از آزاد‌سازی نرخ بلیط، از توسعه زیر‌ساخت‌ها و بهبود ناوگان‌های فرسوده جلوگیری می‌کند. این موضوع می‌تواند باعث کاهش پرواز در مسیر‌های پرتردد و نبود بلیط کافی شود.

• ایجاد بازار سیاه

با وجود قیمت‌گذاری دستوری، بازار آزاد می‌تواند بلیط پرواز را با قیمت‌های بسیار گزافی به فروش برساند. این موضوع ضمن عدم شفافیت در خصوص قیمت هر بلیط مشخص، برای شرکت‌های هواپیمایی خسارت مالی ایجاد می‌کند.

• کاهش کیفیت خدمات

عدم جذب سرمایه جدید و فروش بلیط با قیمت تعیین شده از سوی دولت، تمایل شرکت‌های هواپیمایی را برای افزایش کیفیت خدمات و ارائه امکانات جدید از بین می‌برد. از طرفی، می‌تواند با تاخیر و کاهش تعداد پرواز، موجب نارضایتی مسافران شود.

تأثیرات‌ آزادسازی بر بازار بلیط

وجود محدودیت‌های متعدد در قیمت تعیین‌شده بلیط توسط دولت و افزایش نارضایتی مسافران به دلیل کاهش کیفیت خدمات، بستری برای تعیین مصوبه آزادسازی نرخ بلیط هواپیما فراهم کرد. طبق این قانون، دولت دخالت مستقیم یا غیر‌مستقیمی در قیمت‌گذاری بلیط پرواز ندارد. بنابراین، بستری رقابتی و کارآمد برای پیشرفت شرکت‌های هواپیمایی فراهم می‌شود.

یکی از مهم‌ترین این تاثیرات، افزایش کیفیت خدمات ارائه‌شده در هر پرواز است که به دلیل جذب مسافران جدید و رضایت آنان انجام می‌شود. در واقع وجود بستر رقابتی مثبت باعث می‌شود تا هر شرکت، خدمات حین پرواز و دیگر موارد ارائه شده را تقویت کند و مسافران بتوانند از خدمات بهتری استفاده کنند.

از طرفی، آزادسازی قیمت‌ها باعث شناخت بهتر بازار و نیاز مسافران می‌شود. این موضوع تعداد پرواز مسیر‌های پر‌تردد را افزایش می‌دهد و مشکل همیشگی کمبود بلیط را تا حد مطلوبی کاهش می‌دهد. ضمنا، این موضوع با جذب سرمایه‌گذار همراه است که بهبود و توسعه زیر‌ساخت‌ها را به همراه دارد‌.

چالش‌ها و فرصت‌ها

در نظر داشته باشید که قیمت‌گذاری بلیط توسط شرکت‌های هواپیمایی مانند تعیین قیمت توسط دولت، با وجود تمام مزایایی که دارد با معایبی همراه است. اما در مجموع، فرصت‌های بیش‌تری را برای گسترش خدمات در اختیار شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد‌.

همانطور که گفتیم با وجود آزادسازی نرخ بلیت هواپیما فرصت‌هایی مانند افزایش رقابت، ارائه قیمت‌های رقابتی و مناسب، فروش بلیط متناسب با میزان تقاضا، توسعه ناوگان هوایی، بهبود کیفیت خدمات و هم‌گام سازی صنعت هوایی با استانداردهای روز دنیا، به وجود می‌آید که هم به نفع مسافران و هم به نفع صنعت هواپیمایی است.

اما مواردی مانند امکان سو‌استفاده، ایجاد تبعیض قیمتی، انحصار طلبی و افزایش قیمت در صورت افزایش تقاضا، چالش‌هایی هستند که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. به طور مثال، در صورت عدم نظارت کافی، شرکت‌های هواپیمایی بزرگ که سهم بیش‌تری از بازار را دارند، می‌توانند اهرم قیمت‌گذاری را در دست بگیرند و محدودیت‌هایی برای دیگر شرکت‌ها و مسافران ایجاد کنند. یا اینکه ممکن است شرکت‌های هواپیمایی برای جذب مسافر بیش‌تر، خدمات ویژه‌ای مانند تخفیف ویژه برای مشاغلی مانند پرستار، دانشجو و دیگر موارد ارائه دهند که موجب تبعیض قیمت در میان مسافران می‌شود و نارضایتی گروه‌های مختلف را به همراه دارد.

البته توجه داشته باشید که چالش‌های در نظر گرفته‌شده برای آزادسازی نرخ بلیط‌های هوایی با وجود نظارت کافی، حمایت از شرکت‌های کوچک و تصویب قوانین مرتبط با حد زیادی قابل پیشگیری است.

تجربه سایر کشورها

خوب است در کنار بررسی مزایا و معایب آزادسازی نرخ بلیط هواپیما، تجربه دیگر کشورها را در مورد این موضوع مورد بررسی قرار دهیم. جالب است بدانید که آزادسازی بلیط پرواز در بسیاری از کشورهای بزرگ به عنوان عاملی برای تنظیم قیمت بازار شناخته می‌شود که کاهش قیمت و بهبود کیفیت خدمات را در پی دارد. در ادامه به برخی از مثال‌های موجود می‌پردازیم:

• ایالت متحده آمریکا

قانون آزادسازی نرخ بلیط هواپیما در آمریکا در سال ۱۹۷۸ میلادی تصویب شد‌. این موضوع کاهش قیمت بلیط، افزایش تنوع پرواز در مسیر‌های مشترک و بهبود خدمات شرکت‌های هواپیمایی برای بقا در صنعت هوایی را به همراه داشته است.

• اروپا

آزادسازی نرخ بلیط هواپیما در اروپا، چند دهه زمان برد. اما در نهایت موجب کاهش چشم‌گیر قیمت پرواز‌ها و توسعه خطوط پروازی شد. این موضوع تا امروز روی تعداد و تنوع پروازها میان کشورهای مختلف تاثیر به‌سزایی گذاشته است.

• استرالیا

استرالیا پس از آزادسازی نرخ بلیط‌های هوایی علاوه بر کاهش قیمت و توسعه خدمات، توانست با جذب سرمایه، فرودگاه‌های منطقه‌ای را توسعه دهد. این موضوع موجب افزایش تنوع مسیر‌های هوایی و دسترسی راحت به نقاط دور افتاده شد.

آینده صنعت هوانوردی ایران پس از آزادسازی

به طور کلی، قوانین مرتبط با آزادسازی نرخ بلیط هواپیما با هدف پیشرفت صنعت هوایی، تصویب شده است. به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود که با وجود سیاست‌گذاری‌های صحیح و نظارت کافی، صنعت هوانوردی ایران بتواند ضمن قیمت گذاری منطقی و جلب رضایت مسافران، سرمایه کافی برای توسعه خطوط هوایی و نوسازی ناوگان‌های قدیمی را به دست آورد.

کلام آخر

تعیین قیمت بلیط توسط شرکت‌های هواپیمایی بدون دخالت دولت می‌تواند مزایای متعددی مانند بهینه‌سازی قیمت و خدمات را به همراه داشته باشد. اما باید در نظر گرفت که آغاز این مسیر با چالش‌هایی مانند نوسانات قیمتی همراه است. برای مدیریت این قبیل چالش‌ها، نظارت و کنترل صنعت هوایی از اهمیت بالایی برخوردار است.