بررسی کلیدواژههای وفاقساز و در مقابله با دوقطبی‌سازی در گفتمان رهبری
دوقطبی‌سازی و دلزدگی جامعه
گروه سیاست: «دولت باید مظهر وفاق باشد. بعضی از این تغایرهای موهومی را که در بین مردم وجود دارد، بایستی با نگاه وفاق‌آمیز و نگاه ملاطفت به عموم مردم این توهمات را تضعیف کرد. حالا ممکن است این نگاه‌ها، این اختلاف‌نظرها به‌کلی از بین نرود لکن بایستی از تأثیرگذاری آنها در حرکت جامعه جلوگیری کرد.»
اینها بخشی از سخنان رهبری در مراسم تنفیذ حکم ابراهیم رئیسی، به‌عنوان رئیس دولت سیزدهم است که در آن بر تشکیل «دولت وفاق» تصریح شدهاست. «وفاق ملی» و «همدلی» از آن شعارهایی است که به دل همه می‌نشیند اما محقق کردنش پر است از دشواری و حاشیه. در همین مدت کوتاهی که مسعود پزشکیان دولت خود را بر مبنای وحدت و وفاق ملی خوانده است، برخی به او انتقاد کردند؛ چه در مسیری که او پیش گرفته و چه در مهرههایی که برای تحقق وعدهاش معرفی کرده است.
با این وجود پزشکیان بدون توجه به ایرادات مطرح‌شده و آنطور که خودش می‌گوید جهت کاهش اختلافات، دولت چهاردهم را «دولت وفاق ملی» نامید و سعی کرد از تمام طیف‌ها و جریانات سیاسی، قومی و مذهبی در کابینه و ساختار مدیران خود استفاده کند. او در اکثر سخنرانی‌های خود، در جلسات تحلیف و رای اعتماد به کابینه دولت چهاردهم و... بر این موضوع تاکید کردهاست.
همین موضوع هم واکنش‌هایی در فضای سیاسی کشور به وجود آورد تا جایی که حتی درباره نحوه استفاده از این اصطلاح هم بحثها شکل گرفته و با وجود آنکه دولت چهاردهم ترکیبی از چهرههای جریان‌های مختلف منطبق با ادعای پزشکیان از تشکیل «دولت وفاق ملی» بود، اما دوقطبی‌سازی و موضع‌گیری نسبت به آن رخ داد و عملاً برخی نه از زاویه سیاسی بلکه از زاویه دفاع از وفاق ملی به اظهارنظر پرداختند؛ آخرین نمونه آن شاید اختلافات پیش‌آمده میان علیرضا پناهیان و روزنامه کیهان باشد که پناهیان در بخشی از سخنرانی خود خواستار بسته شدن رسانه‌های دولتی شد که به دوقطبی‌سازی رسانه‌ای اقدام می‌کنند.
او گفته است: «من واقعاً از ریاست محترم مجلس شورای اسلامی تقاضا می‌کنم برای دوقطبی‌سازی در فضای رسانه‌ای مقرراتی در مجلس وضع شود. روزنامههایی که از خرج دولت ساخته و پرداخته‌شده از کیهان گرفته تا اطلاعات، از جمهوری اسلامی تا هر جمهوری غیراسلامی که روزنامه‌ای بخواهد مدعی‌اش باشد (اینها که حالا نیست)؛ اینها حق ندارند دوقطبی‌سازی بکنند؛ چون از جناح مخالف است من فقط انتقاد می‌کنم. درِ این روزنامه را ببندند. چون از این جناح است یا از آن جناح است. به خدا این روش‌های پلیدی است که باید اصلاح شود.»
در پی این بحثها که در فضای اصولگرایی به میان آمده به این اشاره شده که مسئله ضرورت جلوگیری از دوقطبی‌سازی در کشور از سخنان موکد رهبری است و ایشان همیشه بر وفاق و وحدت جامعه تاکید داشتهاند. بر همین اساس در ادامه به بخشهایی از سخنان رهبری که در حوزه مقابله با دوقطبی‌سازی و تاکید بر وفاق و وحدت اشاره داشتهاند، میپردازیم.
وحدت و انسجام
وفاق ملی از آن موضوعاتی است که رهبری از دیرباز، بر آن تاکید کرده و حتی سال 1394 را «دولت و ملت، همدلی و هم‌زبانی» نامگذاری کرد و در بزنگاه‌ها بر وفاق ملی تاکید داشته است:
دیدار نمایندگان مجلس:
مجلس شوراى اسلامى در مقایسه با مجالس امروز دنیا با فاصله‌اى بسیار زیاد یک مجلس نمونه است و در شرایط امروز کشور که عده‌اى حیات خود را در ایجاد تضاد و تشنج در جامعه مى‌دانند، مجلس شوراى اسلامى مى‌تواند مظهر وحدت، التیام، هماهنگى، صداقت، وفاق و برادرى و مظهر همکارى با قوه‌مجریه و دولت باشد و این ویژگی‌ها را به عنوان الگو در پیش چشم مردم نگه‌دارد.
دیدار هزاران نفر از روحانیان و مبلغان:
هر کس به‌گونه‌اى عمل کند که اختلافات عمیق جناحى را در جامعه ترویج و القاء کند، به دشمن خدمت کرده است و مبلغان دینى باید با تبیین وحدت و وفاق موجود در میان مسئولان و مردم، مهر و محبت و همدلى را بیش از پیش در جامعه جارى سازند. مسئولان کشور، رئیس‌جمهور مؤمن و محترم، دولت، مجلس شوراى اسلامى، قوه قضائیه و همه مسئولان با جدیت و همدلى تلاش مى‌کنند وظایف خود را انجام دهند و مشکلات موجود را حل کنند و هیچ‌کس نباید به خود حق دهد به رئیس‌جمهور، مجلس، قوه‌قضائیه و نهادهاى قانونى کشور اهانت کند و آگاهانه یا ناآگاهانه خواست دشمن را پیگیرى کند.
در اجتماع مردم قائن:
هیچ‌کس نباید خود را بالاتر از دیگران فرض کند که من بالاترم، من با ایمان‌ترم؛ ابداً. در اسلام، وحدت یکپارچگی و همدلی است و بحمدالله انقلاب این هدیه بزرگ را به ملت ایران داد و ملت ایران از این هدیه بزرگ - هدیه وحدت و وفاق ملی - تا امروز بیشترین بهره را برده است. شما اگر این اتحاد را نداشتید، اگر این ملت اتحاد بر اساس ایمان و بر محور نظام جمهوری اسلامی نداشت، دشمنان گردن‌کلفت و قلدری که در دنیا هستند، زندگی را بر این ملت، تنگ می‌کردند.
اما شما ملت ایران به برکت ایمان‌تان، به برکت پایبندی خود به احکام اسلامی، به برکت وحدت و ایمان اسلامی، به برکت آگاهی و قدرت تفکر و تعقلی که در شماست و مسائل را می‌سنجید و فکر می‌کنید، تا امروز توانسته‌اید چه در جنگ، چه در میدان سیاست و چه در میدان اقتصاد، بر دشمنان بزرگ جهانی فائق آیید. از این به بعد هم به برکت ایمان، به برکت اتحاد، پیروی از خط امام و پایبندی به مبانی اسلام و انقلاب و به برکت دست‌های مستحکمی که در هم گره کرده باشید، خواهید توانست بر همه قدرت‌های زورگو، بر همه سلطه‌گران و چپاولگران عالم و بر همه کسانی‌که می‌خواهند بر ملت‌ها تسلط پیدا کنند، فائق آیید و توطئه‌های آنان را نقش بر آب کنید.
دیدار جمعى از رؤسا، اساتید، هیئت‌هاى علمى و تشکل‌هاى اسلامى دانشگاه‌هاى تبریز:
تفاهم، وفاق جمعى و وحدت و یکپارچگى ضرورت دارد. طى سال‌هاى گذشته بنده بیشترین تأکید را بر اهمیت سیاسى شدن دانشگاه‌ها و فهم سیاسى دانشجویان کرده‌ام. فهم سیاسى غیر از سیاسى‌کارى، سیاست‌بازى و دستخوش جریان‌هاى سیاسى شدن است. فهم سیاسى مانع از آن مى‌شود که انسان بازیچه جریان‌ها و گروه‌هاى سیاسى شود. من خواستار آن هستم که دانشجو به مرتبه‌اى از رشد سیاسى برسد که بتواند حقیقت را از میان شعارهاى این و آن تشخیص دهد، فریب نخورد و به وسیله‌اى در خدمت کسانى که فقط به دنبال قدرت هستند، تبدیل نشود و این مهم جز با سیاسى شدن دانشجو و دانشگاه ممکن نخواهد شد.
خطبه‌هاى نماز جمعه تهران:
تا امروز هم بحمدالله رئیس‌جمهور، رئیس مجلس، رئیس قوه قضائیه و مسئولان کشور، موضع انقلاب، موضع امام، موضع اسلام و پایبندی به ارزش‌های اسلامی را هر روز تکرار می‌کنند. این مایه افتخار است؛ این خودش یکی از وسایل وحدت‌بخش است. یکی از عواملی که می‌تواند در سطح کشور دلها را به هم نزدیک کند، همین است. این است که بنده مکرر عرض می‌کنم دلها باید با هم انس پیدا کند، وفاق پیدا شود و جریان‌ها به هم نزدیک شوند.
نمازجمعه تاسوعای حسینی:
من از همه گروه‌ها، از همه جمعیت‌ها، از همه آحاد مردم، از عموم ملت ایران و جوانان - که البته خدا از ملت ایران و از جوانان راضى باشد؛ حقیقتاً بهترین نقش را شما همیشه در همه احوال نشان دادید - خواهش مى‌کنم که مراقب فریب دشمن باشند. الان هم هیچ گله و شکوه‌اى از مردم نیست؛ شکوه از کسانى است که بایستى افکار مردم را جهت بدهند؛ اما گاهى به وظایف‌شان عمل نمى‌کنند و یا آشنا نیستند.
وحدت مردم، اتحاد قلبى مردم، اتحاد روحى مردم، محبت مردم، وفاق مردم حول نظام اسلامى، حول احکام مقدسه اسلام، حول قانون اساسى - که قانون اساسى هم منطبق بر احکام اسلامى است - حول قوانین کشور - که لااقل اغلب آنها منطبق بر قوانین اسلامى است؛ اگر نگوییم همه‌اش منطبق است - «وحدت ملى» را تشکیل مى‌دهد.
پیام به مناسبت آغاز به کار ششمین دوره مجلس:
مجلس شورای اسلامی می‌تواند سرچشمه و مظهر وفاق ملی و آرامش و اعتماد عمومی و یا خدای نخواسته منشأ دودستگی و تشویش و اضطراب دلها و فکرها شود. محسوس‌ترین و نقدترین هدیه نمایندگان محترم به مردمی که آنان را به مجلس فرستاده‌اند، آن است که با منش و گفتار خود، امید و نشاط و آرامش را بر فضای عمومی کشور حاکم سازند و گفتارها و نطق‌های خود را همچون الگویی از رفتار سیاسی سالم و سرشار از سماحت و تحمل و انصاف، تنظیم کنند.
دیدار مسئولان نظام اسلامی در ماه رمضان:
یکی از مشکلات کنونی کشور برخی اختلافات بی‌‌اساس میان خدمتگزاران نظام است. همه جناح‌های انقلاب در مجموعه خودی کشور قرار دارند. مجموعه دوستداران و علاقه‌مندان به نظام اسلامی باید ضمن پرهیز از تظاهر به مناقشات و عمده کردن آنها، با یکدیگر همراه و همدل باشند. اختلافات موجب سلب رحمت الهی، ناامیدی مردم و بازماندن مسئولان از خدمت به مردم می‌شود. مسئولان باید در جهت حل این اختلافات و علاج این مسئله گام بردارند اما اگر مشاهده شود عده‌ای نمی‌گذارند این اختلافات حل شود مجبور خواهیم بود این عده‌ای را که مانع وفاق می‌شوند، علاج کنیم.
دیدار رئیس و نمایندگان مجلس:
مهم‌ترین مسئله کشور و وظیفه مسئولان استحکام بخشیدن به بنیان‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشور است. لازمه اصلی این استحکام‌سازی، وفاق و همدلی و پرهیز از هرگونه تشنج و درگیری است. وفاق به معنای خوش‌بین بودن جناح‌ها و گروه‌ها و تحمل و کمک به یکدیگر و پرهیز از تشنج، درگیری و اهانت است.
دیدار مسئولان نظام:
وفاق عمومی و تسلیم شدن مسئولان در مقابل ساختار کلی نظام از جمله وظایفی است که باید به آنها کاملاً توجه کرد. اگر مردم احساس کنند که بخشی از مسئولان نظام به مسابقه رفاه‌طلبی و جمع‌آوری ثروت مشغولند ایمان و اطمینان آنان به نظام که پشتوانه اصلی حکومت محسوب می‌شود ضربه می‌بیند.
در میدان آزادى سنندج:
این را همه بدانند؛ نظام اسلامى تنوع اقوام را در کشور بزرگ و سرفرازمان یک فرصت می‌داند. سنت‌هاى مختلف، آداب و عادات مختلف و استعدادهاى گوناگون و متنوع، یک فرصت است که اجزاء گوناگون این ملت بتوانند یکدیگر را تکمیل کنند: با مراودات درست و با همزیستى و اتحاد کامل. براى ملت ما این یک افتخار است که چنین نگاهى به مسئله تنوع اقوام دارد.
علت هم این است که اسلام منبع الهام این نظام است و در این نگاه اسلامى، بین نژادهاى مختلف و زبان‌هاى مختلف - ولو از ملت‌هاى گوناگون - تفاوتى نیست، چه برسد به اقوام مختلف در میان یک ملت. نگاه اسلام این است و نگاه نظام اسلامى هم این است. لذاست ما به منطقه‌ى کردى - استان کردستان - و مناطق اقوام دیگر، با نگاه اسلامى نگاه می‌کنیم؛ نگاه اسلامى، برادرى و اتحاد و همدلى و صمیمیت است؛ هر کسى که با این نگاه مخالفت کند و شیوه دیگرى را انتخاب بکند، برخلاف سیاست نظام اسلامى رفتار کرده است.
همه این حقیقت را دریافته‌اند که نظام اسلامى، مردم این استان را مردم خود و وفاداران به انقلاب و سربازان انقلاب می‌داند. لذا در همان دورانى که در اینجا و جاهاى دیگر، یک عده ایادى بیگانه به نام مردم کُرد حرف‌هایى می‌زدند که مردم کُرد روح‌شان از آن حرف‌ها خبر نداشت، آن روزى که در این استان و استان‌هاى همجوار، دست‌هاى شیطنت‌آمیز دشمنان به فکر فتنه و برادرکشى بودند، خود مردم این استان در صفوف مقدم قرار گرفتند؛ یاد مجموعه رشید و پرافتخار پیشمرگان کُرد مسلمان هرگز از خاطره آن کسانى که مجاهدات آنها را دیدند، نخواهد رفت.
دیدار مسئولان دستگاه‌های مختلف، فعالان اقتصادی و مدیران مراکز علمی، رسانه‌ای و نظارتی:
یکی از ویژگی‌های مهم سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، وفاق همه قوا و دستگاه‌های مختلف درباره آن است زیرا این الگو با تلاش و همفکری افراد صاحب‌نظر، و بحث و بررسی در مجمع تشخیص مصلحت نظام که رؤسای سه قوه و مسئولان مختلف حضور دارند، تدوین شده است.
در ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت:
تقویت مؤلفه‌های هویت‌بخش ملی (ایرانی، اسلامی، انقلابی) و ارتقاء وفاق و همگرایی اجتماعی در پهنه سرزمینی به‌ویژه در میان مرزنشینان و ایرانیان خارج از کشور.
بیانات در مراسم تنفیذ حکم ابراهیم رئیسی:
دولت باید مظهر وفاق باشد. بعضی از این تغایرهای موهومی را که در بین مردم وجود دارد، بایستی با نگاه وفاق‌آمیز و نگاه ملاطفت به عموم مردم این توهمات را تضعیف کرد. حالا ممکن است این نگاه‌ها، این اختلاف‌نظرها به‌کلی از بین نرود لکن بایستی از تأثیرگذاری آنها در حرکت جامعه جلوگیری کرد. یکی از کارهای مهمی که به مردمی بودن دولت کمک می‌کند، تعهد به گفت‌وگوی صادقانه و بدون پیرایه‌های سیاسی با مردم است. باید با مردم صادقانه حرف زد، مشکلات و راه‌حل‌ها را گفت و توقعات را بیان کرد و کمک‌های لازم را نیز به مردم تقدیم کرد.
دوقطبی‌سازی
نه‌تنها وفاق ملی بلکه ضرورت جلوگیری از دوقطبی‌سازی نیز از جمله موضوعاتی است که رهبری در سخنرانی‌های خود در مورد آن هشدارهای لازم را به مسئولان و جامعه داده‌اند.
در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت:
جناح‌بندی‌های سیاسی اشکالی ندارد اما نباید جامعه را به دو قطب تبدیل کرد زیرا این کار موجب دلزدگی و خستگی مردم و شکننده‌شدن محیط جامعه می‌شود. علائق اعضای دولت به برخی جناح‌های سیاسی اشکالی ندارد اما دولت و اعضای آن نباید اسیر جناح‌بندی‌ها شوند.
در دیدار فرماندهان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش:
ایجاد شکاف و دوقطبی کاذب و خطرناک میان ملت و نظام از اهداف همیشگی جبهه دشمن و در رأس آن آمریکا است. حضور ملت در انتخابات و تجلی دوباره ارتباط مستحکم مردم و نظام، به معنای نصرت جمهوری اسلامی و ناکام ماندن این اهداف دشمن است و این حضور براساس وعده صدق الهی، نصرت و یاری پروردگار را به همراه می‌آورد.
در دیدار مردم نجف‌آباد:
بدخواهان ملت ایران برای این انتخابات، به ایجاد «دوقطبی‌های دروغین» روی آورده‌اند تا القای وجود دودستگی در مردم بکنند. طبیعت انتخابات، همچون هر مسابقه‌ای، شور و نشاط و برتری و عدم برتری است. این برتری یا عدم برتری در انتخابات به معنای دوقطبی شدن ملت و ایجاد دودستگی در جامعه و دشمنی و عناد مردم با یکدیگر نیست و القای وجود این دوقطبی در ایران، دروغ است.
دوقطبی واقعی در ایران را دوقطبی میان «وفاداران به انقلاب اسلامی و اصول امام(ره)»، و «جبهه استکبار و همفکران آن» است. البته در این دوقطبی، قاطبه ملت ایران، «انقلابی و علاقه‌مند به انقلاب و وفادار به امام(ره) و تفکر و اصول ایشان» هستند. منشأ اصلی دوقطبی‌سازی‌های دروغین، در خارج از کشور است اما متأسفانه برخی اوقات در داخل نیز تکرار می‌شود.
دوقطبی «مجلس دولتی» و «مجلس ضددولتی» یکی از دوقطبی‌های دروغین در فضای انتخاباتی است. طراحان این دوقطبی تلاش دارند تا اینگونه القا کنند که بخشی از مردم ایران طرفدار مجلس دولتی هستند و بخشی دیگر، مخالف مجلس دولتی، درحالی‌که ملت ایران نه مجلس دولتی می‌خواهد و نه مجلس ضددولتی.
در دیدار فرماندهان و مسئولان نیروی انتظامی:
همه مسئولان و مردم را به مراقبت از وحدت موجود در کشور فرا می‌خوانم. ایجاد دوجریانی، دوفرقه‌ای و دوقطبی از ضربه‌های مهلکی است که دشمن به‌دنبال آن است. وجود برخی ناهنجاری‌ها و کجروی‌ها در جامعه مانند هر کشور دیگری است. برای تحلیل کلی اوضاع ایران، باید حرکت عمومی را مورد توجه قرار داد که به فضل الهی، این حرکت و نگاه غالب، بسیار خوب است.
در دیدار رئیس و نمایندگان مجلس خبرگان:
نوآوری‌های منضبط دینی به وسیله عناصر با سواد و دارای قدرت استنباط و التیام بخشیدن به زخم‌هایی که دشمن وارد می‌کند از جمله «تفرقه مذهبی و طائفی»، «اختلافات جناحی» و «ایجاد دوقطبی‌های مصنوعی در کشور»، از دیگر وظایف مجلس خبرگان است.
بیانات در ابتدای درس خارج فقه:
دوقطبی در کشور مضر است به حال کشور. من صلاح نمی‌دانم شما وارد بشوید. بله، این چیز خیلی مهمی که نیست. این یک چیز خیلی طبیعی است، خیلی ساده است. بله، ما این توصیه را به یکی از آقایان، به یکی از برادران کردیم. خب حالا این مایه‌ی اختلاف بشود بین برادران مؤمن، یکی بگوید فلانی گفته، یکی بگوید نگفته، یکی بگوید چرا پشت بلندگو نگفته؟ خب حالا این هم پشت بلندگو.
در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام:
«دوقطبی شدن کشور» و «دودستگی مردم» تجربه‌ای خطرناک است. در سال ۵۹، رئیس‌جمهور وقت جامعه را دوقطبی، و مردم را به دو دسته مخالف و موافق تقسیم کرد که نباید این تجربه تکرار شود. «فاصله‌گذاری واضح با دشمن» زمینه‌ساز وحدت ملی است. مسئولان باید با دشمن خارجی و عوامل داخلی او فاصله‌گذاری جدی کنند. در آن حوادث – سال 88 – عده‌ای در خیابان‌ها به صراحت علیه اساس انقلاب و باورهای دینی شعار دادند و چون با آنها مرزبندی و فاصله‌گذاری نشد مشکلات ادامه یافت.
در اجتماع عظیم مردم در مراسم سالگرد عروج ملکوتی امام خمینی(ره):
«اهتمام به همبستگی و اتحاد ملت و مردود دانستن هرگونه دودستگی و دوقطبی‌سازی در میان مردم» از دیگر الگوهای رفتاری امام است. امام خمینی به نصرت و وعده الهی، ایمان کامل داشت و معتقد بود که اگر کار برای رضای خدا باشد، هیچ‌گونه ضرری متوجه آن نخواهد شد. بعد از امام راحل، راه ایشان را دقیقاً دنبال کرده‌ایم و به لطف خداوند، از این پس نیز دنبال خواهیم کرد.
به حول و قوه الهی، ما دچار انفعال و ضعف نمی‌شویم و در برابر زیاده‌خواهی و زورگویی دشمنان می‌ایستیم، هیجان‌زده و احساسی تصمیم نمی‌گیریم و به جای متن، وارد حاشیه‌ها نمی‌شویم، اولویت‌های خود را به توفیق الهی تشخیص خواهیم داد، به مردم و توانایی‌های آنها به‌خصوص جوانان اعتماد خواهیم کرد اما به دشمن مطلقاً اعتماد نمی‌کنیم، مردم عزیزمان را از دودستگی و دوقطبی برحذر می‌داریم و به نصرت الهی اطمینان داریم و شک نداریم که ملت ایران با این ایمان و انگیزه و با این امید، قطعاً پیروز خواهد شد.
در دیدار جمعی از دانشجویان و نمایندگان تشکل‌های دانشجویی:
دوقطبی‌سازی در جامعه دانشجویی و کشور، نگاه غیرواقع‌بینانه و مطالبات بدون ارائه راه‌حل علمی و عملی از جمله آفات فعالیت‌های دانشجویی است. برخلاف آنچه بیان شد که «باید از روز اول درباره مسائل مختلف رفراندوم برگزار می‌کردیم تا حساسیت به وجود نیاید»، مسائل مختلف کشور قابل رفراندوم نیست؛ زیرا هر رفراندوم ۶ ماه همه کشور را درگیر می‌کند. ضمن اینکه در کجای دنیا برای همه مسائل رفراندوم برگزار می‌کنند؟
