آیا پیش‌نویس روسیه شانسی دارد؟
در شرایطی که سه روز بیشتر تا تاریخی که سه کشور اروپایی برای ارسال نامه مربوط به فعال کردن مکانیسم ماشه به شورای امنیت اعلام کرده‌اند، باقی نیست و ظاهراً مذاکرات اخیر ایران با فرانسه، آلمان و انگلیس نتیجه‌ای نداشته، اکنون نگاه‌ها تنها بر پیش‌نویس قطعنامه‌ای متمرکز است که از سوی روسیه به شورای امنیت داده شده است.
در شرایطی که سه روز بیشتر تا تاریخی که سه کشور اروپایی برای ارسال نامه مربوط به فعال کردن مکانیسم ماشه به شورای امنیت اعلام کرده‌اند، باقی نیست و ظاهراً مذاکرات اخیر ایران با فرانسه، آلمان و انگلیس نتیجه‌ای نداشته، اکنون نگاه‌ها تنها بر پیش‌نویس قطعنامه‌ای متمرکز است که از سوی روسیه به شورای امنیت داده شده است. هدف این پیش‌نویس این است که ضرب‌الاجل مکانیسم ماشه در 26مهر (18اکتبر) برای شش ماه تمدید شود و طی این دوره شش ماهه امکان فعال کردن مکانیسم ماشه وجود نداشته باشد. در این پیش‌نویس که مورد حمایت چین نیز هست، خاطرنشان شده که هدف از این اقدام تامین فرصت بیشتری برای مذاکره است.
پیش‌نویس روسیه قاعدتاً باید مورد حمایت ایران باشد. ایران قبلاً اعلام کرده‌بود که چون به لحاظ اخلاقی و حقوقی حقی برای سه کشور اروپایی جهت فعال کردن مکانیسم ماشه قائل نیست، مذاکره و توافق با آنها برای تمدید مهلت آن فاقد مبنا است. وزیر خارجه همچنین موضوع تمدید مهلت را امری مربوط به شورای امنیت دانسته‌است که می‌تواند به این معنی باشد که اگر بدون مطالبه امتیازی از ایران انجام شود، مورد موافقت ایران خواهد بود.
در چنین شرایطی، سوال این است که آیا پیش‌نویس روسیه شانسی در شورای امنیت خواهد داشت؟ تردید نباید داشت که سه کشور اروپایی باید قاعدتاً متمابل به حل سیاسی مسئله بوده و نسبت به فعال کردن مکانیسم ماشه بی‌میل باشند. چراکه چنین کاری دست آمریکا و اسرائیل را بیش از پیش برای اعمال فشار اقتصادی و نظامی به ایران باز می‌کند، اقدام نظامی دیگری علیه ایران تهدیدهایی را متوجه اروپا می‌کند و بر شدت تیرگی روابط بین ایران و اروپا می‌افزاید.
بااین‌حال، گویا پیش‌نویس روسیه بدون مشورت با سه کشور اروپایی و آمریکا تهیه و ارائه شده‌است؛ امری که چندان در کار شورای امنیت معمول نیست. معمولاً اعضای شورا قبل از ارائه پیش‌نویسی حتماً با بقیه مشورت می‌کنند و می‌کوشند تا حداقل از عدم مخالفت اعضای دائمی و موافقت اکثریتی از اعضای غیردائمی اطمینان کسب کنند. چراکه در غیر این صورت، به اعتبار کشور ارائه‌کننده لطمه می‌خورد.
مشکل این است که تا آنجا که به سه کشور اروپایی مربوط می‌شود، طی دوره بعد از حمله روسیه به اوکراین، علاوه بر تحریم اقتصادی نوعی تحریم دیپلماتیک از جانب اروپا علیه روسیه برقرار بوده‌است. اروپایی‌ها اقدامات اقتصادی و دیپلماتیک عمده‌ای علیه روسیه انجام داده‌اند و اغلب از تماس و ملاقات با مقامات روسی امتناع می‌کنند. نشانه‌ای مبنی بر اینکه روسیه با آمریکا در این مورد هماهنگی کرده‌باشد نیز مشهود نیست. در نیمه ژوئیه گذشته، تصمیم سه کشور برای شروع فعال کردن مکانیسم ماشه در پایان اوت، بعد از نشست تلفنی وزرای خارجه آمریکا، فرانسه، آلمان و انگلیس اتخاذ شده بود.
اگر غرب موافق پیش‌نویس روسیه نباشد، این متن تنها در صورت مصون بودن از وتوی غربی‌ها ممکن است شانسی داشته باشد. برای این منظور سوال این است که آیا امکان شکلی(procedural) تلقی شدن پیش‌نویس وجود دارد یا خیر؟ چرا که مطابق ماده 27 منشور، حق وتو در مورد پیش‌نویس‌های شکلی اعمال نمی‌شود و تنها 9 رای مثبت کافی است.
در این مورد نیز متن پیش‌نویس شانس زیادی برای شکلی تلقی کردن آن باقی نمی‌گذارد. غربی‌ها استدلال خواهند کرد که چون پیش‌نویس روسیه هم‌زمان و نحوه اجرای قطعنامه2231 را تغییر می‌دهد و هم دو بار در آن کلمه decides استفاده شده که ارجاع به ماده25 منشور و الزام کشورها به اجرای «تصمیمات» شورا دارد، نمی‌تواند شکلی تلقی شود.
مشکل دیگر این است که ترکیب 10عضو غیردائمی کنونی شورای امنیت (الجزایر، دانمارک، یونان، گویان، پاکستان، پاناما، کره جنوبی سیرالئون، اسلوونی و سومالی) به گونه‌ای نیست که بتوان شانسی برای حمایت اکثر آنها از پیش‌نویس روسیه قائل شد. ضمن اینکه مطابق معمول و در صورت حساسیت موضوع همیشه امکان اینکه سران کشورها فعال شوند، وجود دارد. مشکل می‌توان تصور کرد که اکثر رؤسای کشورهای عضو غیردائمی شورا امکان چندانی برای مقاومت در برابر درخواست ترامپ یا مکرون یا... را داشته باشند.
با توجه به مراتب فوق، روشن نیست که هدف روسیه از ارائه قطعنامه‌ای که بر مبنای داده‌های کنونی شانس زیادی ندارد، چیست. آیا هدف راضی نگه داشتن ایران بدون پرداخت هزینه‌ای است؟ در هر حال، مقامات ما باید بدانند که در تحلیل نهایی راهی جز توسل به راه‌های دیپلماتیک و تلاش برای حل کامل و جامع اختلافات با طرف‌های مختلف ندارند. مشکل این است که اروپا دست خود را شسته و خود یکی از شرایط تمدید مهلت مکانیسم ماشه را مذاکره ایران با آمریکا اعلام کرده‌است.
این به این معنی است که اروپا نیز از فرمول1+5 عبور کرده و اکنون راهی جز توافق بین ایران و آمریکا نمی‌بیند. مشکل مهم دیگر این است که اروپا علیرغم مشکلات بسیار با دولت ترامپ، در مورد ایران با واشنگتن هماهنگ است. به این دلایل کار ایران دشوار است، اما نیل به تفاهم ناگزیر غیرممکن نیست.
