گزارش جدید واشینگتن‌پست درباره تنگناها در مذاکرات ایران و اروپا و آمریکا
با وجود بدبینی‌ها، اروپایی‌ها همچنان در تلاش برای آغاز دوبارهٔ گفت‌وگوها با ایرانی هستند که به باور آنان، در پی حملات اسرائیل و آمریکا تضعیف شده است. آنها امیدوارند بتوانند از شکاف به‌وجودآمده و آتش‌بس شکنندهٔ کنونی استفاده کنند.
به گزارش هم‌میهن آنلاین، اروپایی‌ها خواستار ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای با ایران هستند؛ اما امید به توافق اندک است
مقام‌های اروپایی می‌گویند ارزیابی‌های اولیه‌شان نشان می‌دهد که حملات ایالات متحده اگرچه برنامهٔ هسته‌ای ایران را به‌طور گسترده عقب انداخته، اما آن را به‌کلی نابود نکرده‌اند؛ برخلاف ادعای رئیس‌جمهور دانلد ترامپ. اما آنچه اروپایی‌ها نگرانش هستند، نه تنها تأسیسات ایران، بلکه از دست رفتن فرصت رسیدن به یک توافق هسته‌ای در آیندهٔ نزدیک است.
مقامات اروپایی تأکید دارند که تنها راهِ دستیابی به شفافیت و محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای تهران، مذاکره است. اما باور دارند که حملات اسرائیل و سپس ایالات متحده، انگیزه‌های تازه‌ای برای ایران ایجاد کرده تا در خفا به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای برود.
در همین حال، ترامپ این هفته اعلام کرد که «هیچ امتیازی به ایران نمی‌دهد» و حتی «هیچ مذاکره‌ای با آنها ندارد، چون ما تأسیسات هسته‌ای‌شان را کاملاً نابود کردیم.» این در حالی بود که چند روز پیش، او گفته بود احتمال دارد مذاکرات همین هفته از سر گرفته شود.
به گفتهٔ سه مقام اروپایی که نخواستند نام‌شان فاش شود، حملات آمریکا فضای تهران را به شدت امنیتی‌تر کرده و ممکن است برای رهبران ایران این پیام را داشته باشد که بهترین ابزار بازدارنده، داشتن ظرفیت ساخت بمب اتم است.
فشار برای مذاکره، در میانهٔ ناامیدی
با وجود بدبینی‌ها، اروپایی‌ها همچنان در تلاش برای آغاز دوبارهٔ گفت‌وگوها با ایرانی هستند که به باور آنان، در پی حملات اسرائیل و آمریکا تضعیف شده است. آنها امیدوارند بتوانند از شکاف به‌وجودآمده و آتش‌بس شکنندهٔ کنونی استفاده کنند.
اما اروپایی‌ها نیز اذعان دارند که متقاعد کردن دو طرف برای ازسرگیری مذاکرات فراگیر، به‌ویژه با حضور کشورهای اروپایی و دیگر قدرت‌های جهانی، بسیار دشوار خواهد بود.
ترامپ اغلب از مسیر خود منحرف می‌شود و به‌شدت علاقه‌مند به «توافق» است. بنابراین اروپایی‌ها به‌خوبی می‌دانند که ممکن است موضع او به‌سرعت تغییر کند. با این حال، اگر ترامپ مذاکرات با تهران را از سر بگیرد، ممکن است این کار را بدون حضور رهبران اروپایی انجام دهد — همان‌هایی که از زمان بازگشت او به قدرت، در حاشیه قرار گرفته‌اند. مشخص نیست که او تا چه حد به توصیه‌های متحدان سنتی خود در اروپا توجه خواهد کرد؛ مخصوصاً بعد از آنکه بدون مشورت با آنان، به عملیات نظامی اسرائیل پیوست و سپس به‌صورت یک‌جانبه پایان آن را اعلام کرد.
برای ایران، لغو تحریم‌ها ممکن است در بلندمدت انگیزه‌ای کافی برای رسیدن به توافق ایجاد کند. اما رهبران اروپایی به‌خوبی آگاهند که نمی‌توانند تضمین معتبری به ایران بدهند مبنی بر اینکه آمریکا یا اسرائیل دوباره به‌طور یک‌جانبه حمله نخواهند کرد.
مقامات اروپایی معتقدند محاسبات ایران در حال تغییر است؛ به‌ویژه پس از آنکه اسرائیل حملات هوایی خود را آغاز کرد و مذاکراتی که ترامپ آن را کلید زده بود متوقف شد. پس از آن نیز، ترامپ ابتدا خود را از حملات اسرائیل فاصله داد، اما سپس دستور داد سه سایت هسته‌ای ایران هدف بمباران قرار گیرد.
میشل دوکلوس، دیپلمات پیشین فرانسوی و تحلیلگر مؤسسهٔ سیاست‌گذاری «مونتنی» در پاریس معتقد است که«احتمالاً نظام ایران مصمم‌تر خواهد شد که به‌سمت تولید سلاح اتمی حرکت کند، آن‌هم تا حد امکان به‌طور مخفیانه،».
دوکلوس افزود که آمادگی تهران برای ورود به گفت‌وگوها، «تا حدی بستگی خواهد داشت به توازن قدرت جدید در درون حکومت ایران» و همچنین جذابیت اقتصادی یک توافق احتمالی با آمریکا.
او ادامه داد: «ترامپ احتمالاً به این نتیجه خواهد رسید که، با همهٔ ادعاهایش، برنامهٔ هسته‌ای ایران را نابود نکرده است. بنابراین ممکن است احتمال اندکی برای نوعی مذاکره وجود داشته باشد.»
شک و تردید تهران، تهدید به قطع همکاری با آژانس
عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، این هفته احتمال ازسرگیری سریع دیپلماسی را زیر سؤال برد. او در گفت‌وگو با شبکه CBS گفت تهران نیاز به «زمان بیشتر» دارد و همچنین به تضمین‌هایی نیاز دارد که آمریکا در جریان مذاکرات دوباره حمله نخواهد کرد. وی گفت: «فکر نمی‌کنم مذاکرات به این زودی‌ها از سر گرفته شود،» اما افزود: «درهای دیپلماسی هرگز به‌طور کامل بسته نخواهد شد.»
ایران که همواره تأکید کرده برنامهٔ هسته‌ای‌اش صرفاً غیرنظامی است، در توافق ۲۰۱۵ که با میانجی‌گری دولت اوباما، کشورهای اروپایی، روسیه و چین به دست آمد، متعهد شد به‌دنبال تسلیحات اتمی نرود. ترامپ در دورهٔ اول ریاست‌جمهوری خود از آن توافق خارج شد و اروپایی‌ها را در تلاش برای حفظ آن تنها گذاشت.
یکی از مقام‌های اروپایی گفت که ساختار هرگونه مذاکرات تازه، تا حد زیادی به میزان آسیب وارده به تأسیسات هسته‌ای ایران و ظرفیت‌های باقی‌مانده بستگی دارد — مسأله‌ای که زمان‌بر خواهد بود تا بتوان ارزیابی دقیق و نهایی در مورد آن ارائه کرد.
ارزیابی‌های اولیه اروپایی‌ها نشان می‌دهد که حملات آمریکا به تأسیسات فردو، نطنز و مجتمع اصفهان خسارات شدیدی به‌جا گذاشته‌اند، اما نتوانسته‌اند برنامهٔ هسته‌ای ایران را از بین ببرند.
تحلیلگران می‌گویند حجم عظیم آتش‌باری آمریکا احتمالاً تأسیسات را به‌شدت آسیب‌زده، اما میزان دقیق تخریب و زمان لازم برای بازسازی هنوز مورد اختلاف است. برخی گمانه‌زنی‌ها، از جمله در برخی ارزیابی‌های اروپایی، حاکی از آن است که ایران ممکن است ذخایر اورانیوم با غنای بالا را پیش از حملات جابه‌جا کرده باشد.
مقام‌های اروپایی به ایران هشدار داده‌اند که از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج نشود یا بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) را اخراج نکند. ایران این هفته اقداماتی برای تعلیق همکاری با آژانس تصویب کرد، اما رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، تا روز یک‌شنبه گفت که هنوز هیچ بازرسی اخراج نشده است. از زمان آغاز حملات اسرائیل در ماه گذشته، بازرسان موفق به بازدید از سایت‌های هسته‌ای نشده‌اند.
یکی از دیپلمات‌های اروپایی گفت اقدامات اخیر ایران در قبال آژانس ممکن است با هدف افزایش اهرم فشار در مذاکرات آینده باشد و اشاره کرد که مقامات آمریکایی نیز سیگنال‌های متناقضی دربارهٔ رویکردشان به ایران داده‌اند.
او گفت: «فعلاً باید صبر کرد و دید در تهران و واشنگتن چه می‌گذرد.»
مقام‌ها گفتند که حتی با وجود موضع آمریکا، کانال‌های ارتباطی با ایران را باز نگه خواهند داشت.
اما حملهٔ آمریکا، که تنها یک روز پس از دیدار اروپایی‌ها با عراقچی در ژنو انجام شد، نشان داد که تلاش دیپلماتیک اروپا به‌تنهایی ممکن است بی‌نتیجه باشد. به احتمال زیاد، این تلاش کافی نخواهد بود برای رسیدن به آنچه اروپایی‌ها به دنبالش هستند: توافقی برای محدود کردن برنامهٔ هسته‌ای ایران شبیه توافق ۲۰۱۵ که در پاییز امسال منقضی می‌شود.
مقام‌هایی که در تدوین آن توافق نقش داشتند — توافقی که هدفش مهار برنامهٔ هسته‌ای ایران در ازای رفع تحریم‌ها بود — معتقدند خروج ترامپ از توافق، انگیزهٔ ایران برای افزایش تولید اورانیوم غنی‌شده را تقویت کرد. اکنون، مقامات می‌گویند در غیاب توافق جدید، هیچ چارچوبی برای نظارت بر تأسیسات هسته‌ای ایران باقی نمانده است.
در عین حال، شکاف میان طرفین زیاد است. مذاکرات قبلی اجازهٔ ادامهٔ غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران را در چارچوبی محدود برای مصارف غیرنظامی در نظر گرفته بود. اما دولت ترامپ اکنون خواهان «صفر غنی‌سازی» است — موضعی که برخی مقامات اروپایی نیز از آن حمایت می‌کنند.
فرانسوی‌ها نیز تلاش می‌کنند برنامهٔ موشکی ایران را در مذاکرات بگنجانند. تهران این درخواست‌ها را رد کرده، بر حق قانونی خود برای غنی‌سازی اورانیوم برای مصارف غیرنظامی تأکید دارد و می‌گوید توان دفاعی‌اش قابل مذاکره نیست.
