دراماتورژی اینفلوئنسرهای ایرانی

ایران پس از برزیل، دومین کشور جهان از نظر تعداد اینفلوئنسرها شده است. لابد این جایگاه را به‌دلیل محبوبیت گسترده شبکه‌های اجتماعی، فرصت‌های اقتصادی جذاب در فضای آنلاین، فرهنگ خودنمایی دیجیتال و نقش کلیدی در تبلیغ کالا کسب کردند. این افراد، فراتر از چهره‌ محبوب اینترنتی، به معماران نوین فرهنگ و اقتصاد تبدیل شده‌اند و با نفوذ گسترده خود، سلیقه و هویت میلیون‌ها نفر را شکل می‌دهند.

حضور فعال آنها در فضای آنلاین، بازتابی است از تحولات عمیق در مناسبات قدرت و ارتباط در جامعه امروز ایران.  اینفلوئنسرها با ساختن تصویری قابل دسترس و جالب از خود، شهرت پیدا می‌کنند و با اشتراک‌گذاری بخش‌هایی از زندگی روزمره، پاسخ مستقیم به نظرات و روایت داستان‌های شخصی، نوعی رابطه یک‌طرفه ولی احساسی با مخاطب ایجاد می‌کنند. این حس نزدیکی، کلید اصلی نفوذ آنها در رفتار و تصمیم‌گیری‌های دنبال‌کنندگان است.

اگر در گذشته خانواده، مدرسه و همسالان نقش اصلی در شکل‌گیری هویت اجتماعی جوانان داشتند، اکنون اینفلوئنسرها هم به این فهرست افزوده شده‌اند. نوجوانان برای الگوگرفتن در سبک زندگی، مد، آرایش و حتی باورهای سیاسی، به صفحات اینفلوئنسرها مراجعه می‌کنند.  در اقتصاد امروز، «توجه» کالایی کمیاب و ارزشمند است. پلتفرم‌ها و الگوریتم‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که این توجه را جذب و حفظ کنند و اینفلوئنسرها واسطه اصلی این چرخه‌اند.

آنها برند شخصی خود را مانند یک شرکت اداره می‌کنند تا جریان توجه را مداوم نگه دارند، اما واقعیت این است که بخش عمده درآمد و شهرت، تنها به درصد بسیارکمی از چهره‌های برتر می‌رسد. فضای رقابتی شدید باعث شده بسیاری از فعالان این حوزه برای جلب دنبال‌کننده یا افزایش فروش، به فریبکاری یا اغراق روی بیاورند؛ از نمایش زندگی لوکس و غیرواقعی گرفته تا تبلیغ محصولات بی‌کیفیت. استانداردهای سختگیرانه زیبایی که اغلب بر پایه الگوهای غربی شکل گرفته‌اند، فشار روانی زیادی بر افراد، به‌ویژه زنان و دختران جوان، وارد می‌کند و در مواردی موجب افزایش جراحی‌های زیبایی و تغییرات شدید ظاهری شده است.

اروینگ گافمن، با مدل دراماتورژیک خود، به ما می‌آموزد که کنشگران اجتماعی در «صحنه»های عمومی، نمایش‌هایی از فضیلت، اعتبار و هویت ارائه می‌کنند تا برداشت‌های دلخواه از خود را شکل دهند. اینفلوئنسرها با بهره‌گیری از این نمایش‌های برنامه‌ریزی شده، فضیلت اجتماعی، مسئولیت‌پذیری و انسان‌دوستی را به‌گونه‌ای جلوه‌گر می‌سازند که هم مخاطب را تحت‌تأثیر قرار دهد و هم سرمایه نمادین آنها را تقویت کند.

درواقع این نمایش‌ها ترکیبی از تلاش برای جلب اعتماد عمومی و کسب اعتبار اجتماعی است که گاه مرز باریکی میان اصالت و نمایشگری حرفه‌ای وجود دارد. در فضای فرهنگ دیجیتال ایران، اینفلوئنسرها نقش‌های متنوع و مهمی در زندگی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دارند و نشان‌دهنده تغییرات عمیق در رسانه‌ها و ارتباطات هستند. اینفلوئنسرهای طنز مانند محمدامین کریم‌پور و محسن ایزی با زبان ساده و شوخی‌های روزمره، ارتباط عاطفی قوی با مخاطبان برقرار می‌کنند، اما گاهی نقدهایی به محتوای شوخی‌هایشان وارد می‌‌شود که ممکن است پیامدهای منفی اجتماعی داشته باشد.

بیوتی بلاگرها مثل «صدف بیوتی» جریان جدیدی در سبک زندگی و زیبایی ایرانیان ایجاد کرده‌اند و با آموزش و معرفی برندها، به بازتعریف هویت زیبایی و افزایش اعتمادبه‌نفس کمک کرده‌اند. اینفلوئنسرهای گردشگری و سبک زندگی مانند «مونا سیدی» با به اشتراک‌گذاری سفرها و تجربیات زندگی، فضایی آموزشی و انگیزشی برای مخاطبان ایجاد می‌کنند و آنها را با واقعیت‌های تازه و متنوع جهان آشنا می‌سازند.

پدیده جدید و چالش‌برانگیز اینفلوئنسرهای خردسال مثل «آرات حسینی» که از کودکی شهرت یافته‌اند، علاوه بر نفوذ بالا، مسائل اخلاقی و نگرانی‌هایی درباره بهره‌کشی، سلامت روان و حریم خصوصی کودکان به همراه دارد که نیازمند توجه و مراقبت ویژه است. گسترش اینفلوئنسرها در ایران پیامدهای گسترده و پیچیده‌ای داشته است؛ از تغییرات بنیادین در الگوهای اشتغال و تحولات سرمایه فرهنگی گرفته تا نیاز جدی به چارچوب‌های قانونی شفاف و سیاست‌گذاری دقیق برای حمایت و کنترل فضای دیجیتال. اگرچه اینفلوئنسرها فرصت‌های شغلی و فرهنگی تازه‌ای فراهم کرده و صدای گروه‌های کم‌دیده را تقویت کرده‌اند، اما تمرکز قدرت در دست تعداد محدودی، تشدید نابرابری اقتصادی و اجتماعی، فشار روانی بر مخاطبان و تحکیم جوامع بسته از چالش‌های جدی و مهم این عرصه است. این پدیده نه‌تنها نمادی از عصر دیجیتال، بلکه بازتابی از پیچیدگی‌ها و تضادهای جامعه معاصر است که نیازمند مدیریت هوشمندانه، متعادل و مسئولانه برای بهره‌گیری از فرصت‌ها و مقابله با مخاطرات است.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید