پشت دروازه‌های دمشق

معارضین سوری از سه جهت شمال، جنوب و شرق به دمشق پایتخت سوریه نزدیک می‌شوند. اخبار سوریه همچنان متناقض و میانگین گرفتن از آنان سخت است. چراکه رسانه‌های دولتی این کشور همواره عقب‌نشینی از حومه دمشق را تکذیب می‌کنند و رسانه‌های معارض، خبر از پیشروی‌های مداوم خود می‌دهند. تا زمان تنظیم این گزارش و بر اساس اخبار منتشرشده از رسانه‌های حامی محور مقاومت و جریان معارضین سوری، جنوب و جنوب‌غرب سوریه در دست مخالفین قرار دارد و استان‌های قنیطره، درعا و سویدا سقوط کردند.

سقوط جنوب از آن جهت اهمیت بیشتری دارد که از دو روز قبل، نیروهای ارتش سوریه و متحدان دمشق همچنان در حومه حماه و شهر حمص مقاومت می‌کنند و تا لحظه تنظیم این گزارش، خبری از سقوط حمص منتشر نشد. اهمیت سقوط مناطق جنوب در این است که با توجه به مسدود شدن مسیر پیشروی مخالفین به سمت دمشق از مسیر حمص و شمال، پیشروی‌ها از جنوب شدت گرفت.

همچنین گفته می‌شود که گذرگاه استراتژیک البوکمال در استان دیرالزور و مرز مشترک میان سوریه و عراق که دیروز در اختیار نیروهای کرد SDF قرار گرفته بود، به دست تحریرالشام افتاد. البوکمال آخرین دژ داعش پیش از سقوط خلافت اسلامی، یکی از سه گذرگاه قابل استفاده میان دو کشور و ورودی کریدور زمینی اصلی حمایت از حزب‌الله لبنان است. رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان روز گذشته در دوحه از دولت سوریه خواست با مخالفان واقعی خود به گفت‌وگو بنشیند. 

همزمان با تحولات سریع میدانی در سوریه، نشست وزرای خارجه ضامن روند آستانه نیز در دوحه قطر برگزار شد. سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان که از بغداد به قطر رفت، در این نشست سطح بالا شرکت کرد. عراقچی در اظهارنظرهای خود در این نشست، بر حمایت ایران از دولت سوریه تاکید و دولت این کشور را به گفت‌وگو با معارضین دعوت کرد.

سیدعباس عراقچی پس از پایان نشست با همتایان خود در دوحه، به  خبرنگاران گفت: «ما یک جلسه بسیار خوب گروه آستانه را بین وزرای خارجه ایران، روسیه و ترکیه داشتیم. در انتهای جلسه آقای پدرسون، نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل هم ملحق شد. 

مسائل روز و جاری در سوریه که بسیار خطیر است مورد مذاکره قرار گرفت و اشتراک نظر بین همه شرکت‌کنندگان بود که درگیری‌ها باید فوراً خاتمه پیدا کند، تمامیت ارضی و حاکمیت سوریه باید محترم شمرده شود و به قطعنامه سازمان ملل مراجعه شود. از همه مهم‌تر گفت‌وگوهای سیاسی بین دولت سوریه و گروه‌های معارض مشروع شروع شود.

این خواسته‌های جلسه بود و قرار شد که ما با دولت سوریه هم در این خصوص مشورت کنیم. روسیه هم قرار شد با دولت سوریه مشورت داشته باشد.» رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان به طور دقیق مشخص نکرد که معارضین مشروع از نظر ایران چه کسانی هستند. چراکه در حال حاضر سلفی‌های تحریرالشام نقش محوری میان گروه‌های مخالف بشار اسد را بر عهده دارند و گروه‌های سکولار مانند کردهای SDF، ارتش آزاد و ارتش سوریه آزاد نیز تحت حمایت آمریکا و ترکیه هستند. تاکنون به نظر نمی‌رسد که تهران تصمیمی برای ورود به جنگ در سوریه گرفته باشد. 

دیروز اظهارنظری از سوی محمدرضا غلامرضا، معاون سیاسی سابق وزیر کشور و معاون پیشین نیروی قدس سپاه درباره تحولات سوریه نیز بسیار دیده و شنیده شد. معارضین سوریه نیز این اظهارات را در رسانه‌های خود بازتاب دادند. این مقام نظامی پیشین در یک برنامه تلویزیونی گفته بود: «علاوه بر دو کشور عربی، اسرائیلی‌ها نیز حامی جبهه النصره بودند و از طریق جولان یکسری ملاقات‌هایی انجام می‌شد. رئیس موساد نیز در گفت‌وگو با الجزیره صراحتاً بر ارتباط با جبهه النصره اعتراف کرد. در یک مقطعی نیز یکی از رسانه‌های غربی هم اشاره کرد که فقط انگلستان چیزی حدود ۵۰۰ میلیون دلار به جبهه النصره کمک کرده بود.»

معاون شهید سلیمانی در نیروی قدس سپاه پاسداران در ادامه افزود: آنها تاکید می‌کردند که ما با اعراب، روسیه و ترک‌ها، خصوصاً وزیر خارجه وقت ترکیه یعنی هاکان فیدان صحبت کرده‌ایم و آنها به ما تضمین دادند که هیچ اتفاقی نمی‌افتد. به دلیل اخباری که وجود داشت و برآوردهایی که دستگاه اطلاعاتی اعم از عراقی‌ها و سوری‌ها داشت، بعضی از شخصیت‌های عراقی که روابط نزدیکی با کشورهای عربی و ترکیه داشتند، موظف شدند که مذاکرات را انجام دهند، به آنها گفته شده بود که باید همه حواس‌ها و تمرکزها به غزه و فلسطین و لبنان باشد.

معاون سیاسی وزیر کشور در دولت سیزدهم، در ادامه با بیان اینکه آنها گفته بودند ما به شما تضمین می‌دهیم و تضمین می‌کنیم که هیچ اتفاقی نیفتد، افزود: خب ترکیه و بعضی از جهات، کشورهای عربی فریب دادند و همه هم تصور کردند که این حرف‌ها، تعهدات و تضمین‌ها، تضمین‌های قابل اعتباری هستند اما هیچ اعتباری نداشتند و فریب دادند. به هر حال غافلگیری رخ داد و ما باید براساس برآوردی که داشتیم و پیش‌بینی‌ها حتماً می‌بایست پیشگیری می‌کردیم و استعداد نیروهای خودمان را در آنجا افزایش می‌دادیم که حالا این اتفاق نیفتاد.»

در حال حاضر تحلیلگران درباره این مسئله نگران هستند که با رویدادهای سوریه، ایران چه برنامه‌ای پیش رو دارد. 

لاوروف: بر توقف عملیات توافق کردیم

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز در صحبت‌های خود در دوحه به شرح توافقات سه طرف ایران، ترکیه و روسیه درباره تحولات سوریه پرداخت. لاوروف گفت: «مسکو، آنکارا و تهران خواستار آغاز گفت‌وگو بین دولت سوریه و مخالفان هستند. امروز با ایران و ترکیه به توافق رسیدیم تا یک درخواست قوی برای دستیابی به امنیت و ثبات در سوریه مطرح کنیم.»

به گزارش الجزیره، لاوروف تاکید کرد: «ما می‌خواهیم اطمینان حاصل کنیم که کشور سوریه یکپارچه باقی می‌ماند. در حال هماهنگی با ایرانی‌ها و ترکیه‌ای‌ها در خصوص تحولات سوریه هستیم. نشست امروز روسیه، ایران و ترکیه در دوحه باید برای طرف‌های درگیر در سوریه معنی و مفهوم داشته باشد و با دقت به آن گوش دهند. نقش روسیه مبارزه با گروه‌های تروریستی در سوریه است؛ حتی اگر آنها بگویند دیگر تروریست نیستند.»

لاوروف در بخش دیگری از صحبت‌های خود، ضمن تاکید بر اینکه شرایط توافق آستانه نقض شده است، اجازه به تروریست‌ها برای سیطره بر کشورها را خلاف قوانین بین‌المللی دانست و خواستار گفت‌وگو براساس قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل شد که بر تمامیت ارضی و وحدت سوریه تأکید دارد و نام مخالفان نیز در آن ذکر شده است. 

تحولات میدانی

تا زمان تنظیم این گزارش‌، تائید و تکذیب تسلط گروه‌های مسلح بر ریف دمشق ادامه داشت. از عصر دیروز تمرکز معارضین روی پایتخت قرار گرفت و پس از سقوط مناطق جنوبی و مناطقی در شرق پایتخت، حرکت به این سمت آغاز شد. رسانه‌های معارضین حتی اعلامیه از سوی محمد الجولانی که دیگر از نام احمدالشرع استفاده می‌کند منتشر کردند که گفته بود مسلحین هر شهری که تحت کنترل گرفتند را به پلیس بسپارند و به سمت دمشق حرکت کنند. 

مقامات عراقی نیز از ورود بیش از هزار نظامی سوری به خاک این کشور از طریق گذرگاه مرزی البوکمال به القائم خبر دادند. خبرگزاری تسنیم عصر دیروز گزارش داد که با توجه به پیشروی نیروهای شورشی از حماه به سمت حمص، پل مواصلاتی میان این دو شهر از سوی نیروی هوایی سوریه و روسیه تخریب شد تا حرکت نیروهای مخالف دولت به سمت حمص و سپس دمشق را کندتر کند. هنوز مشخص نیست که وضعیت حرم‌های حضرت زینب(س) و حضرت رقیه (س) در دمشق به چه صورت است.

اخبار تائیدنشده حاکی از آن است که نیروهای تیپ فاطمیون به دمشق منتقل و جهت دفاع از اماکن مقدسه مستقر شدند. اما «محمد الرحمون» وزیر کشور سوریه شب گذشته  با رد ادعاهای مسلحین گفت: «حلقه امنیتی بسیار قوی در اطراف دمشق وجود دارد و هیچ‌کس نمی‌تواند آن را بشکند. ادعای گروه‌های تروریستی مبنی بر تصرف مناطقی در حومه دمشق کذب است. تمامی این ادعاها با هدف هرج و مرج در میان شهروندان و ایجاد وحشت در میان آنها صورت می‌گیرد.»

بشار رفت؟

خبر خروج بشار اسد از دمشق دیروز بار دیگر تائید و تکذیب شد. ابتدا منابع دولتی سوریه خبر دادند که اسد در دمشق حضور دارد و به وظایف خود عمل می‌کند اما ساعاتی بعد بود که اطلاعاتی از پرواز یک هواپیمای خصوصی با شناسه C5SKY از دمشق به مقصد ابوظبی در امارات منتشر شد. منابع عربی و همچنین منابع داخلی مانند سایت عصرایران اعلام کردند این هواپیمای ثبت‌شده در کشور گامبیا که اطلاعات مبدأ و مقصد آن منتشر نشده، طی روزهای قبل نیز همین مسیر دمشق – ابوظبی را پرواز کرده است.

از لحاظ تقدم و تأخر، ابتدا تکذیب دولت دمشق نسبت به خبری مشابه منتشر شده و پس از آن بود که اطلاعات این پرواز در دسترس قرار گرفت اما برخی رسانه‌های داخلی با تاخیر، همان خبر تکذیب ابتدایی را منتشر کردند. تا لحظه تنظیم این گزارش، خبر جدید خروج رئیس‌جمهور سوریه از دمشق تائید یا تکذیب نشد.