شکستن سکوت دانشگاه

دانشجویان حاضر در این نشست دو گروه بودند؛ آن‌هایی که قصد شرکت در انتخابات را دارند و آن‌هایی که در این انتخابات به هر دلیلی قصد شرکت ندارند. صحبت‌های پزشکیان جایی با استقبال برخی دانشجویان و جایی با اعتراض آن‌ها روبه‌رو شد. در پایان جلسه، تلاشی برای برهم زدن این نشست از سوی یک تشکل دانشجویی انجام شد و پزشکیان برنامه را ترک کرد.

پزشکیان چه گفت؟

پزشکیان در این نشست که براساس صحبت‌ها و سوالات دانشجویان پیش می‌رفت، مسائل مختلفی را مطرح کرد؛ از حوزه اختیارات قوه مجریه در مسئله زندانیان سیاسی و رفع حصر تا اظهارنظر درباره اعتراضات ۱۴۰۱و مشکلاتی که پس از آن برای تائیدصلاحیت او در انتخابات مجلس پیش آمد.

بخشی از صحبت‌های پزشکیان در واکنش به دانشجویان بود. مثلاً آنجایی که این نامزد ریاست‌جمهوری از ارادت خود به مقام رهبری خبر داد و گفت: «اگر عقیده من مبنی بر احترام و سر سپردن به رهبری را قبول ندارید، حق ندارید به من توهین کنید. آزادی به این معنا نیست که به هر که می‌خواهیم توهین کنیم. دانشجویان احترام بزرگان کشور و مخالفان خود را نگه دارند.»  

به گزارش ایلنا، پزشکیان درباره وقایع سال ۱۴۰۱ گفت: «من در مورد دانشگاه شریف در سال ۱۴۰۱ به آقایان گفتم درست است که نباید توهین کرد اما چرا دانشجو را کتک می‌زنید؟ در جامعه هر کس به ارزشی عقیده دارد. نتیجه توهین، توهین است و نمی‌توان بدون افزایش تحمل انتظار پیشرفت داشت. با اخراج کردن و پرونده‌سازی کردن راهی باز نمی‌شود.[...] بنده در مورد ماجرای خانم مهسا امینی از معدود مسئولانی بودم که موضع خود را صریح گفتم و چیزی نگفتم که اعتقاد خود را زیر سوال ببرم. این اعتقاد واقعی من است که باید حق و حقوق همه افراد حفظ شود؛ در مورد حق و حقوق همه انسان‌ها صحبت کردم.»

این نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری در واکنش به درخواست دانشجویان برای آزادی زندانیان سیاسی گفت: «زندانیان سیاسی در محدوده کاری من نیست و اگر بخواهم کاری هم بکنم، اختیار آن را ندارم که کاری کنم. اگر مقامی به شما وعده آزادی زندانیان در قوه مجریه را داد، به شما خیانت کرده است و فریب داده و من اهل دروغ درباره کاری که نمی‌توانم بکنم، نیستم. آنان که برای رای وعده‌ای خارج اختیار خود دادند، اشتباه کردند.»

پزشکیان درباره گشت ارشاد نیز گفت: «ما نمی‌توانیم ادعای حرکت به سمت حذف ایده اجبار حجاب به‌طور کامل داشته باشیم. من معتقدم رفتارها و عقاید به زور حذف نمی‌شوند؛ روشی که در مورد این بحث پیش گرفته شده درباره حجاب اشتباه است و نتیجه نمی‌دهد. کاری که ما می‌کنیم این است که با رفتارمان دختران‌مان را از ارزش‌ها زده می‌کنیم. بنده تا جای ممکن و تا جایی که توان دارم از هر روشی در برابر رفتارهایی مثل گشت ارشاد و طرح نور می‌ایستم. ما باید با معتقدین به این روش‌ها مدام بحث و گفت‌وگوی اقناعی داشته باشیم. شما دانشجویان می‌توانید برای حوزه‌های فرهنگی راهکارها و دیدگاه‌های خوبی را پرورش دهید.»

جلسه با صراحت تمام برگزار شد

پیروز حناچی، استاد دانشگاه تهران درباره جلسه پرسش و پاسخ دانشجویی و حضور پزشکیان در این دانشگاه به خبرنگار «هم‌میهن» گفت: «اکثر نظرسنجی‌ها و آمارهای غیررسمی نشان می‌دهد که هنوز بخش زیادی از واجدین شرایط شرکت در انتخابات، تمایلی به شرکت در این رویداد ندارند. عمده این بخش نیز در محدوده سنی ۱۸ تا ۲۵ سال تعریف می‌شوند؛ بسیار ناامید هستند و اعتقاد دارند که مردم بارها به صحنه آمدند و نه‌تنها تغییری ایجاد نشده، بلکه اتفاقات تلخی نیز افتاده است که هیچ‌کس آن‌ها را گردن نمی‌گیرد. قاعدتاً فارغ از اینکه چه کسی در این انتخابات پیروز می‌شود، مهم این است که مشارکت در انتخابات بالا باشد. وقتی این مشارکت بالا باشد، اینطور به نظر می‌رسد که زمینه برای ایجاد حل بعضی مشکلات فراهم می‌شود.

جامعه مدنی وقتی نسبت به موضوعی حساسیت داشته باشد و آن را مطالبه کند، حاکمیت نیز متوجه می‌شود که باید خود را با این رویکرد تنظیم کند. نشست آقای پزشکیان در دانشگاه تهران با این هدف برگزار شد. صفر تا صد این برنامه با بچه‌های انجمن اسلامی این دانشگاه بود و ستاد آقای پزشکیان دخل و تصرفی در آن نداشت. هدف این بود فضایی فراهم شود که این بچه‌ها بتوانند آنچه در دل‌شان است و هر مانعی که به نظرشان در برابر برگزاری یک انتخابات پرشور وجود دارد را مطرح کنند. یکی از مؤلفه‌های امنیت ملی در کشور، میزان مشارکت در انتخابات‌ها و به‌خصوص انتخابات ملی است. انتخابات ریاست‌جمهوری به نوعی شبیه‌ رفراندوم است. نقطه‌نظرات کنار یکدیگر قرار می‌گیرد و مردم از میان آن‌ها انتخاب می‌کنند. انتخابات می‌تواند روی نقشه راه کشور تاثیر بگذارد.»

شهردار پیشین تهران اضافه کرد: جوان‌ها به این جلسه آمدند که بگویند اگر مردد هستند، دلیل این تردید چیست. اگر هم اهل مشارکت نیستند، علت آن چیست. به نظر من آقای پزشکیان به‌عنوان یک چهره دانشگاهی کار بسیار خوبی کرد که در این جمع حاضر شد. جلسه کاملاً صریح بود. انتخاب سوالات کاملاً دست بچه‌ها بود و خودشان سوالات را انتخاب و مطرح کردند، از سطح سالن نیز سوالات را جمع‌آوری کردند و در اختیار آقای پزشکیان قرار دادند. بخش مشترک سوالات مطرح‌شده بر این اساس بود که چرا نمی‌خواهند در انتخابات شرکت کنند. برخی حرف‌ها هم گزنده و تلخ بود.»

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که گفته می‌شود چنین جلسه‌ای پس از چند سال دوباره در دانشگاه‌ برگزار شده، اظهار داشت: «سال‌ها بود که چنین جلسه‌ای برگزار نشده بود. شاید آخرین بار زمانی که آقای خاتمی دولت را ترک می‌کرد، چنین جلسه‌ای را داشتیم. تقریباً همه رؤسای‌جمهور در این سالن حاضر شدند اما شدت و ضعف جلسات متفاوت بوده است. جلسه‌ای که تمام ظرفیت سالن پر شود، جلوی سن، درهای ورودی پر باشد و ازدحام جمعیت باعث شود که تهویه سالن نتواند هوا را خنک کند، کم‌تر اتفاق افتاده بود.

به نظرم آقای پزشکیان در این جلسه فیلم بازی نکرد. آن چیزی که هست را بروز داد و خودش را سانسور نکرد. همان پزشکیانی بود که می‌شناختیم. حتی بعضی بچه‌ها مسائلی را مطرح کردند که گفت اگر عقاید طرف مقابل‌تان را تحمل نکنید، او هم شما را تحمل نمی‌کند. تا کجا می‌خواهید پیش بروید. اگر می‌خواهیم کشور آباد شود و از این وضعیت دربیاید، باید با یکدیگر گفت‌وگو کنیم. این عین جمله برتراند راسل است که گفت: «اگر می‌خواهید با یکدیگر زندگی کنید و در زمین کنار یکدیگر باشید، باید به نظرات و اعتقادات یکدیگر احترام بگذارید.»

پزشکیان در عین اینکه خودش را سانسور نکرد و صحبت‌های بچه‌ها را نیز شنید، انتقادات وارده را پذیرفت و آن‌هایی که در حیطه اختیارات قوه مجریه بود را گفت که اگر به من رای بدهید و پشتوانه بالا داشته باشم، مطمئناً از ابزارهای خود برای حل این‌ها استفاده می‌کنم. بخشی از این‌ها نیز چون در قوه مجریه نیست، نمی‌توانم قولی به شما بدهم. مسائلی مثل آزادی زندان سیاسی و رفع حصر مطرح شد. ممکن است رئیس‌جمهور بتواند تلاش بکند برای حل این مسائل اما در حوزه اختیاراتش نیست.»

حناچی تاکید کرد: «به نظرم این جلسه برای شکست انجماد انتخابات بود و بی‌تاثیر هم نبود. همین که شما بتوانی جوانان معترض را یک جا جمع بکنی و اتفاقی هم نیفتد، رویداد خوبی را برگزار کرده‌اید. شما درباره برخی حواشی یا بر هم زدن این جلسه سوال پرسیده بودید. بالاخره وقتی در باز می‌شود و چندصد نفر می‌آیند و نظرات واحد ندارند، ممکن است اتفاقاتی رخ دهد. شاید کسی سعی کند وسط سخنرانی صحبتی کند اما فضای جلسه طوری نبود که بخواهد به هم بریزد. پرسش و پاسخ دوساعته به‌طور کامل انجام شد. جلسه بعدی نیز با حضور همکاران دانشگاهی برگزار شد که برای مطرح کردن دغدغه‌های دانشگاهیان و درخواست‌های آنان از رئیس‌جمهور بود. مثلاً امنیتی نبودن فضا، راحت بودن اظهارنظرها در دانشگاه از سوی استاد و دانشجو، تعیین انتخابی رؤسای دانشگاه از سوی اعضای هیئت علمی از جمله مسائل بود.»

استاد دانشگاه تهران یادآور شد: «فکر می‌کنم هر کدام از کاندیداهای دیگر جرأت بکنند، بیایند و صحبت دانشجوها را بشنوند که ممکن است نظرات‌شان با آن‌ها متفاوت باشد، به حرف‌های واقعی و ملموس‌تری دست پیدا می‌کنند. اصطلاحاً و به قول قدیمی‌ها، باعث می‌شود که در مواجهه با مسائل پایشان را روی زمین بگذارند. کسانی که قرار است در آینده کشور را اداره کنند، بدانند که با چه چالش‌هایی مواجه هستند و جوانان چطور درباره موضوعات فکر می‌کنند. این مسائل را نمی‌توان نادیده گرفت. یکی از مشکلاتی که در کشورمان به وجود آمده، مشکل بی‌توجهی به افکار عمومی است. بی‌توجهی به افکار عمومی تبعاتی دارد که اگر حاکمیت به طور رسمی مسائل را نادیده بگیرد، به عارضه‌هایی دچار می‌شود که به‌راحتی قابل جبران نیست. حکومت‌های هوشمند سعی می‌کنند مسائلی که می‌تواند باعث بیشتر شدن شکاف با ملت شود را حل کنند. وقتی حاکمیتی تلاش نکند که افکار عمومی را اقناع کند، این شکاف عمیق دولت – ملت، چالش‌های امنیتی به وجود خواهد آورد.»

نشست برای مطالبه‌گری بود، نه تبلیغ

امیرحسین سیدعلی، عضو پیشین شورای مرکزی انجمن اسلامی دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران نیز به «هم‌میهن» گفت: «فکر نمی‌کردم چنین استقبالی از برنامه بشود. تصورم این بود که با توجه به رخوت سیاسی و ناامیدی در جامعه، تعداد کمی از دانشجویان در برنامه حاضر شوند. حتی توصیه من به بچه‌های انجمن این بود که سالن چمران با حدود ۷۰۰ نفر ظرفیت را برای این کار اختصاص ندهند. چون برآوردم این بود که شاید نیمی از سالن پر شود. اما فکر می‌کنم بین ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ نفر در این سالن، و هر جایی که امکان نشستن بود، حاضر شده بودند. دست زدن بچه‌ها و همراهی کردن‌شان با دکتر پزشکیان برای من عجیب بود. پزشکیان حقیقتاً خودش بود، دروغ نگفت و وعده نداد، اما جو را در دست ‌گرفت. در وسط صحبت‌های پزشکیان هم بعضی تلاش می‌کردند جو را بر هم بزنند. اما ایشان خیلی دوستانه سعی می‌کرد فضا را کنترل کند.»

او اضافه کرد: «سال آخری که من دانشجو بودم، سال ۱۴۰۱ بود. آن جو دانشگاه و رادیکالیسمی که آن سال با آنچه یکشنبه در دانشگاه دیدم، بسیار متفاوت بود. انگار ۱۰ سال از آن زمان گذشته باشد. آخرین باری که سالن چمران را تا این حد پر از دانشجو دیدم، ۱۶ آذر ۱۴۰۱ بود که فیلم‌هایش نیز منتشر شد. تا جایی که اطلاع دارم، بچه‌ها سالن را پر نکردند و نگفتند هر کسی طرفدار پزشکیان است، بیاید. دانشجوها برای شرکت در برنامه آمدند. مطالبه‌گری بچه‌های انجمن در این نشست خیلی جالب و ارزشمند بود. بچه‌ها از موضع حمایتی وارد نشدند. نشست تبلیغاتی برگزار نکردند و این خیلی مهم است.»