نگاه خارجی

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

نقطه سر خط

نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد یکی از معدود مناسبت‌هایی است که در کشورهایی که روابط خصمانه دارند، می‌توانند ملاقات کرده و دیپلماسی حساس سطح بالا را به خدمت بگیرند. در سال 2013، مجمع عمومی سازمان ملل زمینه‌ای را که برای یک پیشرفت بزرگ بین ایالات متحده و ایران بود، به وجود آورد. ابتدا وزرای خارجه 1+5 - پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد به اضافه آلمان - با نماینده ایران دیدار کردند. سپس محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، گفت‌وگوی رو در رویی با جان کری، وزیر امورخارجه وقت آمریکا داشت. ظریف پس از آن به خبرنگاران گفت که دیدارش با کری «بیش از یک گپ» بوده است. وی با اشاره به مذاکرات درباره برنامه هسته‌ای ایران، افزود: «این شروع خوبی بود. من احساس می‌کنم که آقای کری و آقای اوباما می‌خواهند این مشکل حل شود.» یک دهه گذشته است و باید گفت که آن خوش‌بینی پس از آن دیدار مدت‌‌هاست که از بین رفته است. برنامه هسته‌ای ایران بیش از هر زمان دیگری به توانایی ساخت سلاح نزدیک شده است. به‌طور کلی، به نظر می‌رسد که روابط ایران و آمریکا به نرم چهل سال گذشته بازگشته است. البته نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد با یک اتفاق مثبت مصادف شد و آن آزادی پنج زندانی آمریکایی در ایران بود. این قرارداد پیچیده با میانجیگری قطر، عمان و سوئیس انجام شد و 6 میلیارد دلار از پول‌های بلوکه‌شده ایران در کره‌جنوبی از طریق سوئیس به قطر منتقل شد. اما پرزیدنت جو بایدن، در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل، به ندرت از ایران نام برد و صرفا تاکید کرد که هرگز اجازه تولید سلاح هسته‌ای را به ایران نخواهد داد. انریکه مورا، دیپلمات اسپانیایی که مسئول مذاکرات هسته‌ای با ایران بوده است، در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل با مذاکره‌کنندگان ایرانی و سپس با آبرام پیلی، فرستاده ویژه آمریکا در امور ایران دیدار کرد. با این حال، یک سال پس از رد پیش‌نویس اتحادیه اروپا توسط ایران، تلاش‌ها برای احیای برنامه جامع اقدام مشترک هنوز ناچیز به نظر می‌رسد.
چند ساعت پس از سخنرانی بایدن، همتای ایرانی او، ابراهیم رئیسی، در مجمع عمومی سخنرانی کرد. رئیسی از خروج آمریکا از برجام، اعمال مجدد تحریم‌ها و ترور قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس انقلاب اسلامی ایران، انتقاد کرد. رئیسی همچنین کشورهای غربی را به دخالت در ناآرامی‌ها در ایران پس از مرگ مهسا امینی متهم کرد. رئیسی اروپایی‌ها را به خاطر پناه دادن به اعضای یک گروه ضدرژیم موسوم به مجاهدین خلق سرزنش کرد و علیه فرانسه به دلیل منع حجاب دختران دانش‌آموز اقامه دعوی کرد. همه اینها با ادعای رئیسی مبنی بر اینکه جهان دستخوش یک «تغییر پارادایم» نفوذ از غرب به شرق شده است، تکمیل شد. رئیسی، به پیروی از الگوی اسلاف خود، با آمریکایی‌های مختلف در نیویورک نشست‌های غیررسمی برگزار کرد اما به نظر می‌رسد که این ملاقات‌ها تنها باعث تداوم بن‌بست شد. شورای روابط خارجی یکی از این جلسات را در 20 سپتامبر برگزار کرد. قوانین اساسی این شورا افشای هویت شرکت‌کنندگان یا تفسیر گفته‌های رئیسی را ممنوع می‌کند. با این حال، اجازه گزارش سوالات داده شد. سوالات تند بودند و نشان‌دهنده وضعیت تیره روابط ایران و آمریکا. بسیاری از سوالات در مورد عملکرد حکومت ایران در جریان اعتراضات سال گذشته و دستگیری ده‌ها نفر در اعتراضات سراسری پس از مرگ مهسا امینی بود. برخی دیگر این سوال را مطرح کردند که منظور رئیسی از تهدیدهایش علیه مسئولین ترور ژنرال سلیمانی، چه بوده است و آیا او متعهد می‌شود که ایران مقامات سابق آمریکایی را ترور نکند؟ در مورد حجاب و چرایی اجبار زنان ایرانی به حجاب سوالاتی مطرح شد. سوالات دیگر مربوط به سیستم انتخاباتی ایران بود. یکی از شرکت‌کنندگان پرسید که آیا ایران اجازه رفراندوم را در مورد تداوم ساختار حکومت روحانیون می‌دهد یا خیر؟ یکی از شرکت‌کنندگان پرسید که آیا ایران با حمله تقریباً مرگبار به نویسنده کتاب سلمان رشدی در سال 2022 ارتباطی داشته است؟ دیگری درباره مشقت روزنامه‌نگاران غربی در اخذ روادید برای سفر به ایران پرسید. همچنین این سوال وجود داشت که چرا ایران با توجه به تاریخچه خود به عنوان قربانی تهاجم عراق در سال 1980، از روسیه در جنگ علیه اوکراین حمایت می‌کند. یکی از شرکت‌کنندگان می‌خواست بداند نظر رئیسی در مورد تلاش‌های ایالات متحده برای متقاعد کردن عربستان سعودی برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل چیست؟ آخرین پرسش نیز این بود که ایالات متحده پر از مهاجران ایرانی موفق است که بسیاری از آنها محصول دانشگاه‌های نخبه ایران هستند. چرا این همه ایرانی از کشورشان می‌روند؟