استراتژی مودت/ ارزیابی کارشناسان از یادداشت محمدجواد ظریف در اکونومیست
طرح مودت، براساس توجه به اصول حاکمیت، تمامیت ارضی، عدم مداخله، ارزش‌های اسلامی و امنیت جمعی طراحی شده و هدف اصلی آن، تقویت همزیستی مسالمت‌آمیز و شراکت عادلانه است.
گروه خبر: دوشنبه سوم دی‌ماه، مقاله معاون راهبردی رئیس‌جمهور در اکونومیست منتشر شد. محمدجواد ظریف در این یادداشت پیشنهاد تشکیل «انجمن گفت‌وگوی کشورهای مسلمان غرب آسیا» (MWADA) را به‌عنوان سازوکاری برای دستیابی به تحول در غرب آسیا مطرح کرد.
نیاز به رویکرد تحول‌گرایانه برای تحقق ثبات در منطقه خاورمیانه به خصوص در حوزه خلیج فارس، با تاکید بر سه ویژگی هم‌افزایی به جای سلطه‌جویی، عبور از بازی با حاصل جمع صفر و گفت‌وگو به جای تحمیل در این یادداشت مطرح شده است. این طرح، دور هم جمع کردن تمامی ذینفعان تاثیرگذار مسلمان در آسیای غرب شامل اردن، امارات، ایران، بحرین، ترکیه، عراق، دولت آینده سوریه، عربستان سعودی، لبنان، عمان، قطر، کویت، مصر، یمن به علاوه نمایندگان سازمان ملل متحد را پیگیری می‌کند.
طرح مودت، براساس توجه به اصول حاکمیت، تمامیت ارضی، عدم مداخله، ارزش‌های اسلامی و امنیت جمعی طراحی شده و هدف اصلی آن، تقویت همزیستی مسالمت‌آمیز و شراکت عادلانه است. اولویت‌های اصلی طرح مودت را می‌توان در ۱۰ محور دسته‌بندی کرد: برقراری آتش‌بس‌های فوری، پایدار و دائمی در مناطق بحران‌زده مانند غزه، لبنان، سوریه و یمن. انعقاد پیمان عدم تعرض میان کشورهای عضو همراه با نظارت جمعی منطقه‌ای. یکپارچگی اقتصادی و تاسیس صندوق توسعه مودت برای طرح‌های زیرساختی ضروری و تقویت مسئولیت‌پذیری. برنامه‌های زیرساختی از حمل‌ونقل تا خطوط انرژی و شبکه‌های ارتباطی، ایجاد کریدورهای چندمنظوره با ظرفیت گسترده. تضمین امنیت انرژی با هدف حفاظت از مسیرهای انرژی و کاوش برای منبع انرژی پایدار و همکاری در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک. تلاش برای ایجاد منطقه‌ای عاری از سلاح‌های هسته‌ای و احیای برجام. زمینه‌سازی همکاری‌های جدید منطقه‌ای در حوزه آزادی کشتیرانی از طریق ایجاد گشت‌های امنیتی مشترک دریایی. احیای طرح صلح هرمز (HOPE) که هدف آن تقویت صلح و ثبات در میان کشورهای منطقه هرمز است. تقویت وحدت و برادری میان مسلمانان شیعه و سنی برای مقابله با نیروهای تفرقه‌افکن، افراطگرایی و نزاع‌های فرقه‌ای. همکاری در مواجهه چالش‌های مشترک مانند افراطگرایی، فرقه‌گرایی، امنیت آب و تبادلات فرهنگی، ایجاد یک شورای منطقه‌ای برای مدیریت پایدار آب، آغاز ابتکارات مشترک ضدتروریستی و اتخاذ سیاست‌های رسانه‌ای که همزیستی را ترویج کنند.
باید در بعضی سیاست‌ها تجدیدنظر کرد
فریدون مجلسی، دیپلمات پیشین ایران در واشنگتن به خبرنگار هم‌میهن گفت: «آقای ظریف در دولت‌های مختلف که مسئولیت داشته، همواره سعی کرده است که ایران منزوی را به عرصه بین‌المللی برگرداند. یک نوبت موفق شد تحریم‌های بین‌المللی ایران که از سوی سازمان ملل وضع شده بود را بردارد اما در حال حاضر شرایطی به وجود آمده که اعتماد جهان غرب نسبت به ایران، سلب شده است. اینکه ایران بخواهد باز با صحبت و دیپلماسی به عرصه بین‌المللی برگردد، سخت شده است. آن زمان برجام به دست آمد برای اینکه در حاشیه آن، امنیت اسرائیل تامین شود که مبادا روزی از رهگذر این برنامه، موجودیت اسرائیل به خطر بیفتد اما پس از گشایش‌هایی که به دنبال برجام به وجود آمد، شرکت‌هایی که به ایران آمدند و تبادلاتی که قدم‌های ابتدایی آن برداشته شد، برخی از داخل تصمیم گرفتند این توافق را به هم بزنند. وقتی موشکی با آدرس گیرنده‌اش به هوا پرتاب شد، این توافق نیز از بین رفت. پیش از آنکه ترامپ بخواهد قدم به عرصه سیاست آمریکا بگذارد.»
او یادآور شد: «هدف این بود که آن اعلان جنگ کنار گذاشته و یک وضعیت مسالمت‌آمیز در منطقه به وجود بیاید که ایران هم از آن بهره‌مند شود. هدف توافق این بود. حالا اما شرایط متفاوت شده است. در حال حاضر بحث انتخاب در میان است. یا جنگ بزرگ، یا صلح. در جنگ بزرگ طرفی که قوی است برنده می‌شود و شرایط خود را دیکته می‌کند.»
این تحلیلگر سیاست خارجی در پاسخ به این نکته که در طرح ظریف توصیه شده تغییراتی در خاورمیانه به وجود بیاید یا به تعبیری پوست‌اندازی اتفاق بیفتد، گفت: «در مورد اینکه ایران باید در برخی سیاست‌ها تجدیدنظر یا پوست‌اندازی کند، شکی نیست. ایران باید این را بپذیرد که نباید تا این حد درگیر مسئله اسرائیل می‌شد؛ درگیری‌ای که چند دهه طول کشیده و در حال حاضر شاهد بخشی از نتیجه آن هستیم. اصل این منازعه مربوط به اسرائیل و فلسطین و در یک پله بالاتر، منازعه اعراب و اسرائیل است. ایران باید به این نقطه برسد که هزینه دادن برای این مسئله کافی است. ایران باید ایران را انتخاب کند. اینجا حتی بحث اولویت‌ها مطرح نیست. باید ایران را انتخاب کرد. حقیقت این است که وقتی مردم ما تا این حد درگیر مشکل هستند، برایشان تا حد زیادی اهمیت ندارد که ۲۰۰۰ کیلومتر آنطرف‌تر چه اتفاقی می‌افتد. مردم آسایش می‌خواهند و دنبال جنگ نیستند. تکرار می‌کنم که باید ابتدا به ایران توجه و در بعضی مسائل تجدیدنظر کرد.»
آمریکا در برابر این طرح می‌ایستد
محسن پاک‌آئین، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان در تحلیل طرح مودت به هم‌میهن گفت: «شاکله این طرح یک طرح کاملاً درست و مبتنی بر اصول و مبانی انقلاب، جمهوری اسلامی و اصول بین‌المللی است. یعنی اینکه کشورها تمامیت ارضی و حاکمیت ملی را به رسمیت بشناسند. دخالت در امور داخلی کشورهای دیگر صورت نگیرد و روابط کشورهای اسلامی بر مبنای احترام متقابل باشد. این اصول و محورها توسط کشورهایی که در طرح آمده پذیرفته شود و عادی‌سازی روابط میان طرفین صورت بگیرد. این کشورها اشتراکات زیادی دارند و روابط میان آن‌ها می‌تواند بر اساس مبانی گفته شده، تقویب شود. برقراری پیمان عدم تعرض یا اجرایی کردن ابتکار هرمز اتفاقات بسیار مثبتی است.»
او اضافه کرد: «بحث امنیت مشترک منطقه‌ای یکی از ایده‌های ابتدایی جمهوری اسلامی بوده و هست. ایران به دنبال تامین امنیت منطقه و مدیریت آن توسط کشورهای منطقه بدون دخالت بیگانگان است. اجرای این ایده و عملیاتی شدنش به نفع منطقه است. کشورهای اسلامی از لحاظ مادی و تسلیحاتی و دفاعی این امکان را دارند که بتوانند امنیت منطقه، آزادی انتقال انرژی و دیگر حوزه‌ها را تامین کنند. مودت نام خوبی است که برای این ایده انتخاب شده. چون مفهومی مشترک میان کشورهای اسلامی است.»
این تحلیلگر سیاست خارجی، یادآور شد: «اجرایی شدن این طرح نیازمند یک کار بسیار بزرگ، قوی و طولانی دیپلماتیک است. چون اختلافات زیادی میان این ۱۰ کشور وجود دارد. هدف این است که این ۱۰ کشور بتوانند اختلافات خودشان را کاهش دهند، در کنار یکدیگر قرار بگیرند و در نهایت به نظر طرح در راستای نفی موجودیت رژیم اسرائیل است. می‌توان گفت طرح درباره مخالفت با عادی‌سازی رابطه این رژیم با کشورهای عربی و در واقع مقابل پیمان آمریکایی ابراهیم است. حتماً با هم‌پیمانان خود مذاکراتی خواهند کرد و از طریق دیپلماتیک وارد خواهند شد. ما هم باید به صورت دیپلماتیک و قدرتمند وارد شویم و ببینیم که چطور می‌شود کار را پیش برد.»
