ارتباط تلخ میان زنده‌ها و مرده/داهومی ماتی دیوپ، مستند بسیار عجیبی دربارهی بازگشت اشیای غارت‌شده به بنین است
در نوامبر ۲۰۲۱، ۶۱ سال پس از استقلال بنین از امپراطوری فرانسه، ۲۶ شیء از هزاران اثر ملی غارت‌شده توسط فرانسه، به زادگاه آفریقایی خود بازگردانده شد.
در نوامبر 2021، 61 سال پس از استقلال بنین از امپراطوری فرانسه، 26 شیء از هزاران اثر ملی غارت‌شده توسط فرانسه، به زادگاه آفریقایی خود بازگردانده شد. ماتی دیوپ، کارگردان فرانسوی-سنگالی، با وارد کردن کنجکاوی و تخیل، در این لحظه‌ی کلیدی در جدول زمانی آشفته‌ی سیاست فرهنگی پس از امپراطوری، فیلم عالی، کوتاه اما قدرتمند خود «داهومی» را به‌عنوان اهرمی باریک می‌سازد که جعبه‌ی مهر‌وموم شده را می‌شکافد و به دل تاریخ استعمار، صدها مورد از پاک‌سازی‌ها و بی‌عدالتی‌های مرتبط با آن را رفته و آن‌ها را روشن می‌کند.
عنوان فیلم از پادشاهی در سواحل اقیانوس اطلس بنین گرفته شده است، کشوری که به مدت 300 سال تا سال 1894 در نظام میلیتاریسم هولناکی وجود داشت و جنگجویان زن افسانه‌ای آن اخیراً موضوع فیلم «پادشاه زن» جینا پرینس-بایدوود بودند. اما «داهومی» به‌دور از شکوه و عظمت آن پادشاهی ثروتمند و جنگجو، از زیرزمین موزه‌ی پاریس دو کوای برانلی شروع می‌شود؛ جایی که دوربین‌های مداربسته به راهروهای خالی، دیوار لخت و بدون پنجره خیره شده‌اند.
اینجاست که چندین اثر، ازجمله مجسمه‌ی چوبی پادشاه گزو، که در اواسط دهه‌ی 1800 بر داهومی حکومت می‌کرد و ژستش بسیار شبیه ادای درود قدرت سیاه است [واقعه‌ای تاریخی در المپیک 1968 که در آن دو ورزشکار سیاهپوست آمریکایی به نژادپرستی در آمریکا اعتراض کردند]، برای حمل‌ونقل بسته‌بندی می‌شوند.
دیوپ و ژوزفین ویلارد با دقت فرآیند بسته‌بندی مجسمه‌ی «گزو» را در جعبه پیگیری می‌کنند: آن‌ها اطمینان حاصل می‌کنند که مجسمه برای حمل‌ونقل محافظت می‌شود. کاغذی که پشت آن گذاشته می‌شود و ساختار داخلی پیچیده‌ی جعبه طوری طراحی شده که حین حمل‌ونقل دچار لرزش نشود. همچنان احساس عجیبی از خطا کردن وجود دارد ـ تقریباً توهین ـ که گزو با صورت چسبیده به زمین بسته‌بندی شود. آیا او نباید بتواند تا وقتی که امکان دارد قبل از بستن در جعبه نور را ببیند؟
انگیزه‌ی انسان‌سازی این مجسمه‌ی چوبی کوچک، به وضوح یکی از کارهایی است که دیوپ انجام می‌دهد. ناگهان افکار خود مجسمه گزو را می‌شنویم که توسط مکنزی اورسل صداگذاری شده و توسط طراحان صدا، کورنیل هوسو، نیکلاس بکر و سیریل هولتز، صدایی غیرزمینی به ما داده شده است، همان‌طور که از طریق صدای او در تونل‌های طولانی زمان به سوی ما هجوم می‌آورد. او با تحقیر و ناباوری غرورآمیز، سال‌های طولانی اسارت خود را «در غارهای جهان متمدن» می‌اندیشد. تفسیر گزو مختصر است، اما کلمات غرورآمیز او که یادآور سفال‌های شکسته‌ی باستانی است و به زبان فون ـ زبان داهومی که حدود یک ششم جمعیت بنین استفاده می‌کنند ـ صحبت می‌شود، فضایی از ناراحتی مرموز را در سراسر فیلم ایجاد می‌کند.
این احساس حتی در صحنه‌های ساده‌تر، مانند رژه‌ی استقبال از مصنوعات بازگشته یا متصدی فهرست‌نویسی آن‌ها، باقی می‌ماند. در بخش پایانی فیلم، یک مناظره‌ی دانشگاهی که توسط دیوپ برگزار می‌شود، با خودانگیختگی واقعی باز می‌شود و نظرات متضادی را در مورد عمل مهم و در عین حال متواضعانه‌ی استرداد اشیاء نشان می‌دهد. این بحث‌ها بازتاب احساس خستگی، خشم، احتیاط و ترس خود مجسمه است. درحالی‌که این فیلم می‌تواند به‌عنوان یک ابزار تبلیغاتی برای قدرت‌های پسااستعماری برای پیگیری غرامت عمل کند، «داهومی» فراتر از آن عمل می‌کند.
این فیلم دیدگاه پیچیده‌ای را ارائه می‌دهد که سوال می‌کند آیا غرامت واقعی امکان‌پذیر است یا خیر و در مورد این‌که این غرامت‌ها چه چیزی ممکن است به‌دنبال داشته باشند، احساس شگفتی را برمی‌انگیزد. یکی از مناظره‌کنندگان جوان، بازگشت این 26 قطعه را «توهین وحشیانه» توصیف می‌کند، درحالی‌که دیگری آن را یک حرکت صرفاً سیاسی توسط فرانسوی‌ها برای منحرف کردن توجه از مسائل داخلی می‌داند. زن جوانی بر اهمیت این رویداد در تغییر درک مردم از تاریخ‌شان تأکید می‌کند و یادآور می‌شود: «به من گفته شد که از نسل بردگان هستم، اما من از نسل آمازون‌ها هستم.»
بااین‌حال این پیروزی با حضور یک قطعه‌ی بازگشته‌ی دیگر پیچیده می‌شود؛ تختی مزین از داهومی که دارای مجسمه‌هایی است که تجارت گسترده‌ی برده‌های پادشاهی را نشان می‌دهد. در زمان پادشاه گزو، داهومی بسیاری از ثروت و هویت خود را از تصرف و بردگی مردم همسایه به دست آورد. زمینه‌ی فیلم پیچیده‌تر از آن چیزی است که زمان نمایش ۶۸ دقیقه‌ای آن نشان می‌دهد، بااین‌حال برخی موتیف‌ها و تصاویر سادگی قدرتمند خود را حفظ می‌کنند.
یک کارمند موزه در بنین در مقابل مجسمه‌ی شاه بیهانزین که به‌صورت کوسه به تصویر کشیده شده است، مکث می‌کند و بی‌صدا لب‌هایش را مانند در حال آواز یا دعا، حرکت می‌دهد. این لحظه نشان‌دهنده‌ی ارتباط با گذشته است. مانند اولین فیلم تحسین‌شده دیوپ «آتلانتیک»، که تجربیات زنانی را که از مردان‌شان در دریا گم شده‌اند بررسی می‌کند، «داهومی» به‌طور قدرتمندی ارتباط تلخ بین زنده‌ها و مردگان را نشان می‌دهد.
