فصل بیرمق کنسرت‌ها
ارزیابی نسبت نابرابر اجرای موسیقی پاپ روی صحنه در قیاس با دیگر گونه‌های موسیقی
ارزیابی نسبت نابرابر اجرای موسیقی پاپ روی صحنه در قیاس با دیگر گونه‌های موسیقی
با پایان ماه صفر ۱۴۰۲ در تاریخ شنبه ۲۵شهریورماه و به اتمام رسیدن زمان تعطیلی سنتی کنسرت‌ها در ماه‌های محرم و صفر، اهالی موسیقی بار دیگر خود را برای بازگشت به صحنه آماده می‌کنند. نکته قابل‌توجه اما دست‌کم با نگاهی به لیست کنسرت‌های پیش‌رو از روز دوشنبه یکم‌مهرماه تا پایان‌ماه، نشان می‌دهد که این بازگشت همچون یک‌سال اخیر به‌شکلی گسترده شامل اهالی موسیقی پاپ است و همچنان خبری از حضور اهالی موسیقی ردیف- دستگاهی، کلاسیک، نواحی و تلفیقی مانند روزهای پیش از اتفاقات پاییز ۱۴۰۱ نیست. اتفاقی که برخی از آن با عنوان «رکوردزنی موسیقی ایرانی و سنتی با «صفر» سانس اجرا» یاد کردند، اگرچه در ادامه برخی گروه‌های مستقل که در حوزه موسیقی ایرانی فعالیت می‌کنند، از روی صحنه رفتن خود خبر دادند اما نسبت نابرابر حضور اهالی موسیقی پاپ در قیاس با اهالی دیگر گونه‌های موسیقی، مسئله‌ای قابل‌توجه و محل پرسش است.
پیشتازی موسیقی پاپ
نگاهی به اجراهای پیش روی موسیقی در تهران و دیگر شهرها در مقطع زمانی ۱۷ تا ۳۰مهرماه، حاکی از تکرار مکرر نام اهالی موسیقی پاپ است. براساس آن‌چه در سامانه‌های رسمی فروش بلیت کنسرت‌ها منتشر شده است امروز، دوشنبه ۱۷مهرماه، گروه ایوان‌بند (حسین شریفی و فواد غفاری) در خوی، علیرضا طلیسچی در بندرعباس، حمید هیراد در اردبیل، ناصر زینلی در گرگان، آرمین زارعی در تهران، حامیم در کرمان و رضا صادقی در سمنان روی صحنه می‌روند. کنسرت آرون افشار در تهران و کنسرت حمید هیراد در اردبیل نیز روز سه‌شنبه، ۱۸مهرماه اجرا می‌شود. حمید عسگری در تهران، حامیم در منطقه آزاد انزلی، مجید رضوی در کرج، علی یاسینی در تهران و حمید هیراد در ارومیه کنسرت‌های روز چهارشنبه ۱۹مهرماه را برگزار می‌کنند. پنجشنبه ۲۰مهرماه نیز سهراب پاکزاد در تهران، فرزاد فرزین در شیراز، ارکستر ملی ایران، ناصر زینلی و گرشا رضایی هر سه در تهران و حامیم در کیش، روی صحنه می‌روند. کنسرت راست پنجگاه (یادواره استاد جلال ذوالفنون) نیز در همین روز در رشت اجرا می‌شود.
کنسرت ویژه زنان گروه «نوشه»، کنسرت معین زندی و کنسرت حمید هیراد و مصطفی راغب، هر سه در تهران نیز اجراهای روز جمعه ۲۱مهرماه را تشکیل می‌دهند. یکشنبه، ۲۳مهرماه هم ماکان‌بند در تهران و علی یاسینی در زنجان روی صحنه می‌روند. کنسرت بندری و خیام‌خوانی گروه «آوای موج»، به سرپرستی عیسی سلیمیان و محسن آقایی و کنسرت رضا صادقی، هر دو در تهران اجراهای روز دوشنبه ۲۴مهرماه را تشکیل می‌دهند و سه‌شنبه ۲۵مهرماه کنسرت گروه «ایهام»، کنسرت امید حاجیلی و کنسرت گروه «آوای موج» در تهران برگزار خواهد شد. اجرای بابک جهانبخش، گروه «آوای موج»، بهنام بانی و حامیم، همگی در تهران، کنسرت‌های روز چهارشنبه ۲۶مهرماه هستند. پنجشنبه ۲۷مهرماه نیز کنسرت ارکستر سمفونیک تهران به رهبری منوچهر صهبایی در تهران و کنسرت «موسم هفت شهر عشق» در تبریز روی صحنه می‌روند. کنسرت مجید رضوی در تهران روز جمعه ۲۸مهرماه و شنبه ۲۹مهرماه اجرا می‌شود. یکشنبه ۳۰مهرماه نیز اشوان در تهران روی صحنه می‌رود.
در مقطع زمانی مذکور ۱۷ تا ۳۰مهرماه به‌عنوان مشتی نمونه خروار از مجموع ۲۸خواننده یا گروهی که روی صحنه خواهند رفت- فارغ از تعداد اجراهای‌شان- ۲۲گروه یا خواننده از اهالی موسیقی پاپ، دو اجرا در حوزه موسیقی کلاسیک، دو اجرا در حوزه موسیقی ردیف- دستگاهی و یک اجرا موسیقی نواحی خواهد بود و یک اجرا نیز توسط خواننده زن و برای تماشگران زن روی صحنه می‌رود.
دلایل اجتماعی یا اقتصادی؟
بعد از اتفاقاتی که در شش‌ماه دوم سال گذشته رخ داد، برگزاری اجرای زنده و حتی انتشار آلبوم و فعالیت‌هایی از این دست با چالش‌هایی مواجه شد. بسیاری از اهالی موسیقی به‌دلایل اجتماعی تقریباً روشن، فعالیت‌های رسمی خود را از سر نگرفتند ولی ستاره‌های پاپ پیش‌قدم آغاز دوباره اجراهای زنده شدند و بازار اجراهای زنده را کاملاً در اختیار گرفتند. چهره‌هایی که حداقل در دهه گذشته، موسیقی تولیدی‌شان به‌شدت مورد انتقاد بود و حتی بسیار از آن‌ها شیوه مطرح‌شدن‌شان هم جای اما و اگر دارد. در نقطه مقابل همانطور که پیش‌تر طی گزارشی در «هممیهن» به آن پرداخته شد، اهالی موسیقی کلاسیک ایرانی ( موسیقی ردیف-دستگاهی) و البته دیگر سبک‌ها، چندان میلی به برگزاری کنسرت نشان ندادند و دراین‌میان علیرضا قربانی شاید از اولین هنرمندانی بود که حداقل می‌توان گفت سبقه موسیقی ردیف-دستگاهی دارد و اجراهایش از اردیبهشت‌ماه سال‌جاری دوباره آغاز شد. آن‌طور که از گفت‌وگو با اهالی موسیقی در گزارش مذکور برآمد، بخشی از اهالی دیگر گونه‌های موسیقی فارغ از اهالی موسیقی پاپ، مایل به بازگشت به سازوکاری که پیش‌‌ازاین برای اخذ مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طی می‌کردند، نبودند و بخش دیگرشان می‌دانستند که تماشاگران‌شان توان روحی و مالی حضور در سالن‌های کنسرت را ندارند و عده‌ای هم نمی‌خواستند تیغ تیز اتهام عادی‌سازی را در جان‌شان احساس کنند.
نکته دیگری که می‌توان در پیوند با مسائل اقتصادی بر آن انگشت گذاشت افزایش هزینه تمام‌شده برگزاری یک کنسرت است. سازوکار بازار موسیقی پاپ و تماشاگرانی که سلیقه موسیقایی، رده سنی و وضعیت اقتصادی‌شان به مخاطبان صنعت‌های سرگرمی‌ساز تبدیل‌شان کرده است، همواره و در تمام این سال‌ها نشان داده که سالن‌های کنسرت خوانندگان پاپ خالی از جمعیت نخواهد بود و در عمل هم چنین است اتفاقی که الزاماً برای اهالی موسیقی ردیف- دستگاهی، کلاسیک، تلفیقی و نواحی رخ نمی‌دهد و درنتیجه برای برآمدن از عهده پرداخت هزینه‌های اجاره‌بهای سالن و تعرفه‌های بخش خصوصی برای تامین پروداکشن؛ نور، صدا، ال‌ای‌دی‌ها و دستمزد کادر فنی و حضور روی صحنه نیازمند حمایت‌هایی هستند که وجود ندارد. این اتفاق در حالی رخ داده است که آن‌ها می‌دانند گروه هدف‌شان در پی افزایش فشارهای اقتصادی یا حضور در کنسرت‌های موسیقی را از سبد خانوار خود حذف کرده‌اند یا در آستانه حذف آن هستند و درنتیجه آن‌چه در عمل با آن مواجه خواهند شد، سالن‌هایی نیمه‌خالی است. اتفاقی که بی‌شک در تصمیم‌شان برای واگذاری صحنه به اهالی موسیقی پاپ بی‌تاثیر نیست.
سرخوشی با ستارگان
غلبه موسیقی پاپ بر صحنه اجراهای زنده در تهران و دیگر شهرهای ایران نشان از قرار گرفتن موسیقی ایران در بزنگاهی خاصی دارد. مسئله‌ای که ظواهر امر نشان می‌دهد، متولیان و مدیران دولتی چندان درکی از آن ندارند و اجرای ستاره‌های‌پاپ که اغلب خودشان به وابستگی و اجراهای‌شان به سطح نازل کیفی متهم می‌شوند، چنان خشنودشان کرده که از واقعیت آن‌چه در موسیقی در حال رخ‌دادن است، غافل‌اند. ازجمله مصادیق این غفلت می‌توان به برخورد‌های «گازنبری» با اجراهای کوچک موسیقیدانان مستقل و به حاشیه رفتن ارکستر سمفونیک تهران و ارکستر ملی اشاره کرد؛ اتفاقی که البته پیش‌تر نیز در دولت محمود احمدی‌نژاد رخ داده بود. البته در آن‌دوره این ارکسترها کاملاً تعطیل شدند که ظاهراً درحال‌حاضر هم فاصله کمی با آن اتفاق دارند. پس در شرایطی که هنرمندان و مخاطبان‌شان همچنان درگیر این چالش هستند که آیا فعالیت‌های هنری باید به روال سابق خود بازگردند یا نه، متولیان دولتی هنر که وجاهت مدیریتی‌شان نیازمند بازگشت هنرمندان برجسته به صحنه است، با ستاره‌ها سر می‌کنند.
