چهار سناریوی پاسخ ایران به اسرائیل
ایران متعهد شده که به حمله اسرائیل پاسخ دهد. از زمان آغاز درگیری اسرائیل و حماس از شش ماه پیش، گزارش شده است که اسرائیل هجده تن از مقامات سپاه را ترور کرده است. سیاست «صبر راهبردی» تهران ممکن است همچنان مقامات ایرانی و در نهایت رهبر عالی ایران، آیتالله علی خامنهای را وادار کند تا به روشی سنجیده پاسخ دهند. سفیر ایران در سازمان ملل متحد پنجشنبه گذشته گفت که «پس از پاسخ ایران به اسرائیل» با خبرگزاریهای آمریکایی مصاحبه خواهد کرد. سوال بزرگ این است که آیا ایران میخواهد به گونهای تلافی کند که معادل از دست دادن سردار زاهدی باشد؟ یا آیا تهران خواهان تلافی ظاهری با هدف اجتناب از واکنش متقابل اسرائیل است؟ پاسخ به این سوال مشخص میکند که چه اتفاقی میافتد. چهار سناریو وجود دارند که واقعبینانهترین سناریوها هستند.
1- پاسخ ایران نامتقارن بوده و در منطقه نیست. ماه گذشته، پلیس پرو یک افسر نیروی قدس را دستگیر کرد که ادعا میشد در حال برنامهریزی برای ترور یک مقام اسرائیلی در جریان مجمع همکاریهای اقتصادی آسیا و اقیانوسیه بود. در ژوئن سال 2022، یائیر لاپید، وزیر خارجه وقت اسرائیل، چند هفته پس از ترور شدن سرهنگ خدایی در خارج از منزلش در تهران، از اسرائیلیها خواست که فوراً ترکیه را ترک کنند و مدعی شد که ممکن است هدف قرار بگیرند. یک حمله اینچنینی موفقیتآمیز احتمالاً مبنای کافی برای ایران فراهم میکند که بگوید تلافی کرده است. اما خطر تشدید درگیری کنونی به یک جنگ منطقهای را به حداقل میرساند.
2- ایران از شرکا یا نیروهای نیابتی خود مانند حزبالله برای حمله به اهدافی در داخل اسرائیل استفاده میکند. حزبالله در مورد تعامل خصمانه با اسرائیل محاسبات مستقل و تصمیمگیری خود را دارد. اما اگر ایران اصرار کند که حزبالله برای انتقام از ترور شدن نزدیکترین مقام سپاه قدس به این گروه اقدام کند، ممکن است حسن نصرالله، رهبر حزبالله، این درخواست را رد نکند. اگر او این کار را انجام دهد، احتمالاً پاسخی میدهد که میتواند ادعا کند یک انتقامجویی موفقیتآمیز است اما اسرائیل آن را تشدیدکنندهتر یا تهدیدکنندهتر از حملات چند ماهه اخیر نخواهد دید.
3- ایران از نیروهای نیابتی خود در عراق یا سوریه برای حمله به اهداف ایالات متحده استفاده میکند. نیروهای نیابتی ایران از اواخر ژانویه که سه سرباز آمریکایی در اردن کشته شدند و ایران فوراً به دنبال فاصله گرفتن از این حمله برای جلوگیری از خطر درگیری با ایالات متحده و جنگ منطقهای گستردهتر، به نیروهای آمریکایی در عراق یا سوریه حمله نکردهاند. از نظر ایران، این گزینه میتواند با تاکید بر اینکه ایالات متحده از اقدامات اسرائیل مبرا نخواهد بود، بازدارندگی را افزایش دهد. این دیدگاه شاید عکس دیدگاه واشنگتن باشد که ایران را مسئول حمله 7 اکتبر حماس میداند. ایران احتمالاً معتقد است که هرگونه پاسخ ایالات متحده بیش از حد بزرگ نخواهد بود و باید به اندازه کافی متناسب باشد تا اولویت ثابت ایالات متحده برای اجتناب از یک جنگ منطقهای گستردهتر برآورده شود. ایالات متحده پس از حمله اسرائیل علناً تأکید کرد که نقشی در این حمله نداشته و از برنامهریزی اسرائیل برای حمله آگاه نبوده است. اگر نیروهای نیابتی ایران با این وجود به کارکنان و منافع آمریکا در منطقه حمله کنند، دولت بایدن ممکن است لازم بداند که بهسرعت بهگونهای پاسخ دهد که بسیار فراتر از آنچه ایران فکر میکند بوده و حتی فراتر از واکنش واشنگتن در اوایل فوریه به حملات این گروه بود.
4- ایران بهطور نظامی و مستقیم به سرزمین اسرائیل حمله میکند و/یا مقامات ارشد اسرائیل را ترور میکند. حمله ترکیبی با استفاده از موشکهای بالستیک یا هواپیماهای بدون سرنشین علیه اهداف داخلی اسرائیل تاثیرگذارترین و پرخطرترین گزینه در دسترس تهران خواهد بود. درحالیکه ایران ممکن است به دنبال جلوگیری از تشدید درگیری به یک جنگ تمامعیار باشد و فقط با حمله به اهداف نظامی یا اطلاعاتی، پاسخ دهد، اما این اقدام همچنان خطرناک خواهد بود؛ با توجه به اینکه ایران تلاش کرده از یک درگیری گستردهتر جلوگیری کند، ممکن است برای اجرای چنین حملهای آنچنان که باید آمادگی نداشته باشد. تهران همچنین ممکن است بر این باور باشد که چنین حملهای میتواند آمریکا را به افزایش فشار بر اسرائیل وادار کند تا دوباره انتقام نگیرد. اما اسرائیل تقریباً بهطور قطع به از دست دادن پرسنل غیرنظامی یا نظامی در اسرائیل یا به ترور مقامات ارشد پاسخ قوی خواهد داد. این گزینه پتانسیل بالایی برای آغاز یک جنگ تمامعیار و منطقهای دارد.