دور شدن از لبه جنگ؟
بررسی واکنش‌ها و پیام‌های آمریکا و اسرائیل پس از سخنرانی رهبری
گروه خبر: از حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق 11 روز می‌گذرد و هنوز ایران در واکنش به این حمله تروریستی، اقدامی انجام نداده است و از آنجا که در این مدت رخداد خاصی انجام نشد، با توجه به پیام‌های غیرمستقیم آمریکا به ایران و سایر کشورها مبنی بر خویشتنداری ایران، شواهد گواه این بود که پاسخ به این حمله فعلاً در اولویت ایران نیست و شاید در آینده این امر انجام شود. با این حال اظهارات مقام معظم رهبری در روز عید فطر مبنی بر اینکه «رژیم صهیونیستی اشتباه کرده است و باید تنبیه شود» بار دیگر پاسخ ایران به اسرائیل را مورد توجه قرار داد و موجب شد تا برخی از هشدارها از سوی دولت‌ها به هموطنان‌شان در خاورمیانه صادر شود. این نگرانی حتی موجب لغو تعدادی از پروازها نیز شد.
با این حال تا زمان تهیه این گزارش، ایران واکنشی نداشته است و با توجه به اظهارات وزیر امور خارجه مبنی بر اینکه «ایران به دنبال گسترش دامنه جنگ نیست» می‌توان به این جمع‌بندی رسید که ممکن است شیوه پاسخ‌دهی ایران به اسرائیل متفاو‌ت‌تر از همیشه باشد. هرچند کارشناسان در گفت‌وگو با هم‌میهن بر این باورند که ایران همانگونه که رهبری فرموده‌اند، حتماً پاسخ خواهد داد.
بیانات مقام معظم رهبری در مراسم عید سعید فطر در روز چهارشنبه (22 فروردین‌ماه) درباره «تنبیه رژیم صهیونیستی به دلیل حمله به ساختمان سفارت ایران در سوریه» علاوه بر بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های خارجی، موجب شد تا آمریکا و اسرائیل واکنش نشان دهند. جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا همان روز بر حمایت «آهنین» ایالات متحده آمریکا از امنیت اسرائیل در مقابله با این تهدیدات تاکید و در یک کنفرانس خبری تصریح کرد: «ایران تهدید می‌کند که حمله‌ای مهم به اسرائیل انجام خواهد داد. همانطور که به نخست‌وزیر اسرائیل گفته‌ام، تعهد ما به امنیت اسرائیل در برابر این تهدیدات از سوی ایران و نیروهای نیابتی آن، آهنین است. من صریح و واضح با نتانیاهو صحبت کرده‌ام.»
همچنین آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا در تماس تلفنی با وزیر دفاع اسرائیل ضمن تاکید بر حمایت ایالات متحده از امنیت اسرائیل، تصریح کرد: «آمریکا در برابر هرگونه تهدیدی از جانب ایران و نیروهای نیابتی این کشور در کنار اسرائیل خواهد ایستاد.»
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل نیز روز پنجشنبه (۲۳ فروردین) در حین بازدید از پایگاه جت‌های جنگنده این کشور غیرمستقیم ایران را تهدید به مقابله در صورت حمله به اسرائیل کرد. او با اشاره به «شرایط سختی» که دولت اسرائیل در آن قرار دارد، گفت: «ما در میانه جنگ در غزه هستیم که با تمام قوا ادامه دارد. ما هم‌زمان تلاش‌های بی‌وقفه‌ای برای بازگرداندن گروگان‌های خود می‌کنیم، اما برای چالش در جبهه‌های دیگر نیز آماده‌ایم.»
نتانیاهو با اشاره به تهدیدات ایران برای حمله به اسرائیل گفت: «ما یک اصل ساده داریم؛ هرکس به ما ضربه بزند، ما به او ضربه می‌زنیم». او خطاب به خلبانان ارتش گفت که کشورش آماده انجام «مسئولیت خود در قبال امنیت اسرائیل»، در «دفاع از آن» و «حمله» است. در این ارتباط وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد که آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا از همتایان ترکیه‌ای و چینی و دیگر همتایان خود خواسته است از نفوذ خود برای منصرف کردن ایران از حمله علیه رژیم صهیونیستی استفاده کنند.
خبرگزاری آسوشیتدپرس در این باره گزارش داد: «متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در نشستی خبری گفت که بلینکن در چند روز اخیر، با همتایان چینی، ترکیه‌ای، سعودی و اروپایی خود تماسی تلفنی برقرار کرده تا «روشن کند که تنش‌زایی به نفع هیچ‌کسی نیست و کشورها باید از ایران بخواهند تنش‌زایی نکند!»
از دیگر اقدامات این است که برت مک‌گورک، نماینده آمریکا در خاورمیانه تلاش می‌کند با میانجیگری متحدان منطقه‌ای خود برای کاهش بحران در منطقه گام بردارد. رویترز به نقل از یک منبع آگاه گزارش داد که مک‌گورک با وزرای خارجه عربستان سعودی، امارات متحده عربی، قطر و عراق تماس گرفته تا از آنها بخواهد با ارسال پیامی به تهران از جمهوری اسلامی بخواهند تنش‌ها را کاهش دهد.
همچنین کرملین از همه کشورهای خاورمیانه خواسته از خود خویشتنداری نشان دهند تا «از فرورفتن منطقه در هرج و مرج» جلوگیری کنند. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین در عین حال تاکید کرده که هیچ درخواستی از سوی روسیه برای میانجیگری بین اسرائیل و ایران وجود نداشته است؛ اگرچه روسیه حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق را «نقض تمام اصول حقوق بین‌الملل» می‌داند.
وزارت خارجه چین نیز در بیانیه‌ای بعد از گفت‌وگوی تلفنی دیپلمات‌های ارشد پکن و واشنگتن اعلام کرد:«وانگ یی، سخنگوی وزارت خارجه چین در مکالمه تلفنی با آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا به شدت حمله به سفارت ایران در سوریه را محکوم کرده و بر مصونیت اماکن دیپلماتیک از تعرض و همچنین ضرورت احترام به حاکمیت ایران و سوریه تأکید کرده است.»
واکنش ایران به تماس سران کشورها
بعد از انتشار اظهارات رهبری تماس‌هایی از سوی مقامات کشورها با ایران انجام شد. بخشی از این تماس‌ها، تماس وزرای امور خارجه سه کشور انگلیس، آلمان و استرالیا با وزیر امور خارجه ایران بود. امیر عبداللهیان در مورد این سه گفت‌وگوی تلفنی در صفحه اجتماعی ایکس نوشت:«در پاسخ به تماس‌های تلفنی آنالنا بربوک، وزیر امور خارجه آلمان، دیوید کامرون، وزیر امور خارجه انگلیس و پنی وانگ، وزیر امور خارجه استرالیا ضمن تبادل‌نظر درخصوص برخی موضوعات دوجانبه، تأکید کردم که وقتی رژیم صهیونیستی با نقض حقوق بین‌الملل و کنوانسیون‌های وین، مصونیت افراد و اماکن دیپلماتیک را نقض می‌کند و شورای امنیت نیز قادر به صدور یک بیانیه در محکومیت حمله تروریستی به سفارت ایران در دمشق نیست، دفاع مشروع با هدف تنبیه متجاوز یک ضرورت است. در ادامه به لزوم اعلام موضع صریح از سوی سه کشور مذکور (انگلیس، آلمان، استرالیا) در محکومیت این جنایت تروریستی رژیم اسرائیل تاکید کردم. تصریح کردم که ایران به دنبال گسترش دامنه جنگ نیست، اما بازگشت امنیت پایدار در منطقه حساس غرب آسیا، به مهار رهبران جنگ‌طلب و نامتعادل رژیم صهیونیستی و توقف پایدار جنایات جنگی این رژیم علیه غزه و کرانه باختری مرتبط است.»
واکنش‌های داخلی
احمد زیدآبادی، فعال سیاسی نیز در واکنش به اظهارات رهبری و واکنش‌های انجام‌شده، در صفحه شخصی خود نوشت: «در همه سال‌های اخیر، پاسخ مسئولان جمهوری اسلامی به منتقدانی که خواهان توضیحِ نوع رابطه حمایت همه‌جانبه از گروه‌های اسلامگرا در خاورمیانه با منافع ملی ایران بودند، در این یک جمله خلاصه می‌شد: این گروه‌ها نقش بازدارندگی را برای دور کردن جنگ از مرزهای ایران بازی می‌کنند. خب، الان وضعیت چطور است؟ نقش آن گروه‌ها همچنان بازدارندگی برای ایران است و یا جمهوری اسلامی نقش بازدارنده را برای آنها به عهده گرفته است؟»
سعید حجاریان دیگر چهره سیاسی نیز در این باره نوشت: «راهبرد اصلاح‌طلبان، صلح‌طلبی در بیرون، و دموکراسی و حاکمیت قانون در داخل است. صلح مسلّح منفعتی برای ایران ندارد زیرا بنیه‌‌ی دفاعی، مادی و معنوی کشور را تحلیل می‌برد و ما، بَدَل ما یَتَحلّل نداریم. بالعکس، اسرائیل مستظهر به حمایت آمریکاست و می‌تواند کسری‌های خود را جبران کند.»
صابر گل‌عنبری، کارشناس خارومیانه نیز در این باره در کانال خود نوشت: «پاسخ به اسرائیل به امری حیثیتی برای ایران در منطقه و جهان تبدیل شده است که عدول از آن به این راحتی هم [ممکن] نیست. در این زمان حساس و محدود، ابتدا سطح و شکل پاسخ ایران بسیار مهم است که تعیین‌کننده نوع رفتار طرف یا طرف‌های مقابل خواهد بود. با این حال، ناگفته هم نماند که صرف نوع حمله مستقیم از خاک ایران به اسرائیل ولو اینکه تلفات و خسارت چندانی هم بر جای نگذارد، یک نوع تابوشکنی است و دلالت‌های خاص خود را دارد و باید دید که نوع مواجهه اسرائیل و آمریکا با آن به‌ویژه در این شرایط به چه شکلی خواهد بود؟ آیا به نوعی با آن کنار خواهند آمد و با برخی اعمال خرابکارانه در داخل در صرافت جبران می‌افتند یا سطحی از واکنش مستقیم را نشان خواهند داد که ممکن است به کنش و واکنش‌های دوسویه تبدیل شود و همین خطر وقوع جنگ را افزایش می‌دهد.»
واکنش رسانه‌ها
بعد از سخنرانی مقام معظم رهبری در روز عید فطر بسیاری از رسانه‌ها علاوه بر انتشار متن این سخنرانی، تحلیل‌ها و گمانه‌زنی‌هایی نسبت به زمان حمله ایران به اسرائیل منتشر کردند. خبرگزاری رویترز به نقل از بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران تیتر زد: «اسرائیل باید برای حمله به سفارت سوریه تنبیه شود.»
خبرگزاری آمریکایی آسوشیتدپرس نیز در مطلبی نوشت: «آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای رهبر معظم ایران روز چهارشنبه وعده تلافی اقدام رژیم صهیونیستی در به شهادت رساندن سرداران ایرانی در سوریه را تکرار کرد.» آسوشیتدپرس نیز این بخش از بیانات رهبری را بازتاب داد که «وقتی به کنسولگری ما حمله می‌کنند انگار به خاک ما حمله می‌کنند. رژیم خبیث باید مجازات شود و مجازات خواهد شد.»
روزنامه صهیونیستی تایمز آو اسرائیل، «تنبیه اسرائیل» به دلیل حمله به کنسولگری را تیتر کرد و با استناد به گزارش خبرگزاری‌های مختلف درباره بیانات رهبری نوشت: «رهبر معظم ایران گفت تهران حمله منسوب به اسرائیل علیه ساختمان کنسولگری در دمشق را در اوایل ماه جاری میلادی، تلافی خواهد کرد.» تایمز آو اسرائیل نوشت:«ایران وعده تلافی داده و با واکنش‌هایی که تاکنون صرفاً لفظی بوده اسرائیل را نگران کرده است.»
