موتور جستجوی انحصارطلب

امروزه بسیار بعید است کسی در جهان با نام گوگل بیگانه باشد. موتور جستجوی محبوبی که هر بیست و چهار ساعت سه و نیم میلیارد جستجو توسط آن انجام می‌شود. علاوه بر این، بخش زیادی از ۳۴۷ میلیارد رایانامه‌ای که روزانه در جهان رد و بدل می‌شوند به یک میلیارد و هشتصد میلیون کاربر جی‌میل تعلق دارند.

ماهانه پنج میلیارد نفر در سراسر جهان از یوتیوب استفاده می‌کنند و آمار دانلود روزانه اپلیکیشن از فروشگاه گوگل‌پلی به عدد سی و سه میلیون می‌رسد. در عین حال، سه و نیم میلیارد نفر از مجموع کاربران اینترنت از مرورگر گوگل‌کروم استفاده می‌کنند و جزئیات جغرافیایی ۲۲۰ کشور جهان در گوگل مپ قابل مشاهده است. به واقع، شمار محصولات و خدمات گوگل متجاوز از ۲۰۰ مورد است و پُربیراه نیست اگر گوگل را بزرگترین شرکت فناوری حال حاضر جهان بدانیم.

ایده گوگل توسط دو بنیانگذار آن ـ لری پیج و سِرگی برین ـ در زمان تحصیل در مقطع دکتری علوم کامپیوتر در دانشگاه استنفورد طرح‌ریزی شد و موتور جستجوی گوگل از ۴ سپتامبر ۱۹۹۸ آغاز به کار کرد. امروزه، گوگل یک شرکت چندملیتی است که بیش از یکصد و هشتاد هزار نیروی تمام‌وقت دارد و ارزش آن به رقمی بیش از دو تریلیون دلار می‌رسد.

با وجود تمام این موفقیت‌های افسانه‌ای، این اَبرشرکت اخیراً در یک جدال حقوقی به اتهام نقض حقوق رقابت از طریق اِعمال انحصار در موتور جستجو بازنده و اعتبار آن متحمل آسیب شد. منظور از حقوق رقابت، مجموعه قواعدی هستند که تمرکز قدرت اقتصادی را در مواجهه با اقدامات انحصارطلبانه و ضدرقابت نظم و نسق می‌دهند.

مورخ ۲۰ اکتبر ۲۰۲۰، وزارت دادگستری ایالات متحده به طرفیت از دولت فدرال ایالات متحده و با همراهی یازده ایالت علیه شرکت گوگل در دادگاه فدرال ناحیه کلمبیا دادخواستی را به ثبت رساندند. بر اساس این دادخواست، گوگل با عقد قراردادهای انحصاری با تولیدکنندگان دستگاه‌های هوشمند ـ همچون اپل ـ توافق نمود که موتور جستجوی پیش‌فرضِ محصولات آنها باشد.این شرکت با چنین اقدامی مرتکب انحصارطلبی تبلیغاتی ناعادلانه در بازار جستجوی اینترنتی شده که نقض بخش دوم از «قانون ضدانحصار شِرمن» است.

کنگره ایالات متحده این قانون را در سال ۱۸۹۰ و با هدف ارتقای برابری و رقابت اقتصادی و تنظیم بازرگانی میان ایالت‌ها به تصویب رسانده بود. براساس ادعای خواهان‌ها، گوگل با هدف کسب انحصار در جستجوی عمومی و تبلیغاتِ درون‌متنی (به معنی قدرت کنترل قیمت‌ها و حذف رقابت) به انعقاد قراردادهای انحصاری با اپل، مایکروسافت، موزیلا، داک‌داک گو، یاهو، نیوا، بِرَنچ، سامسونگ، موتورولا، ‌ای‌تی‌اَندتی، تی موبایل و وِرایزون وایرلس مبادرت ورزیده تا جایگاه خود را به عنوان موتور جستجوی پیش‌فرض بر صفحه‌ی نخست ـ تقریباً ـ همه‌ی دستگاه‌های هوشمند در آمریکا تثبیت کند.

دادگاه فدرال در رای صادره به تاریخ ۵ آگوست سال جاری میلادی اعلام نمود که این قراردادهای انحصاری برخوردار از آثار ضدرقابتی هستند و ۵۰ درصد از بازار خدمات مربوط به موتورهای جستجو به واسطه آنها مسدود شده. علاوه بر این، گوگل با انعقاد این قراردادهای انحصاری قادر است برای تبلیغات درون‌متنی قیمت‌های نجومی تعیین کند و در عین حال بدون هیچ مشکلی کیفیت خدمات خود را تقلیل دهد. درآمد تبلیغاتی شرکت‌های رقیب نیز در نتیجه این اقدامات گوگل کاهش یافته است. البته دادگاه مجازاتی که خواهان متقاضی آن بود را نپذیرفت اما اعلام نمود شرکت گوگل بخش دوم از قانون شِرمن را نقض نموده و برخوردار از مسئولیت است.

بدون تردید گوگل یکی از پدیده‌های فناورانه‌ی قرن حاضر است و به معنای دقیق کلمه جهان را به ماقبل و مابعد خود تقسیم نموده. لیکن هیچ حقی برای مداخله در اقتصاد بازار آزاد و ایجاد انحصار در رقابت ندارد. رقابت، عامل نوآوری، ارتقای کیفیت کالاها و خدمات و کاهش قیمت برای مصرف‌کنندگان است و شکوفایی اقتصاد را سبب می‌شود. فقدان رقابت به کاهش بهره‌وری، از بین رفتن خلاقیت، افزایش قیمت‌ها و نارضایتی مصرف‌کنندگان می‌انجامد. در نتیجه، حمایت از حقوق رقابتی تولیدکنندگان در پرتو پیش‌بینی قوانین جامع در پویایی اقتصاد نقشی تعیین‌کننده ایفا می‌کند.