ناامید از پیروزی، نامطمئن به صلح/مردم اوکراین چگونه درباره مذاکره یا ادامه جنگ فکر می‌کنند؟
برای اوکراینی‌ها جنگ در شرایطی شروع شد که احساسات ضدروسی و غلیان غرور ملی آن‌ها را قانع می‌کرد که جنگیدن و تنبیه متجاوز بهترین راه برای پایان دادن به جنگ با روسیه است.
برای اوکراینی‌ها جنگ در شرایطی شروع شد که احساسات ضدروسی و غلیان غرور ملی آن‌ها را قانع می‌کرد که جنگیدن و تنبیه متجاوز بهترین راه برای پایان دادن به جنگ با روسیه است. سه سال و نیم بعد از شروع جنگ، در شرایطی که نزدیک به یک‌پنجم خاک اوکراین به اشغال روس‌ها درآمده و بسیاری از زیرساخت‌های حیاتی این کشور در حملات موشکی و پهپادی ویران شده، اغلب شهروندان اوکراینی معتقدند که جنگ باید با مذاکره و امضای توافق صلح پایان یابد.
براساس آخرین نظرسنجی موسسه افکارسنجی گالوپ که اوایل ماه جولای برگزار و نتایج آن در ماه آگوست منتشر شد، میزان حمایت اوکراینی‌ها از ادامه جنگ به پایین‌ترین سطح از زمان آغاز حمله نظامی روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ رسیده است. ۶۹ درصد از اوکراینی‌هایی که در این نظرسنجی شرکت کرده‌اند، گفته‌اند از راه‌حل دیپلماتیک برای پایان دادن به جنگ در کوتاه‌ترین زمان ممکن حمایت می‌کنند. در مقابل، ۲۴ درصد معتقدند که اوکراین باید به جنگیدن با روسیه تا زمان کسب پیروزی ادامه دهد.
این در حالی است که نظرسنجی‌های گالوپ در ماه‌های نخستین جنگ در سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد در آن زمان بیش از ۷۰ درصد شهروندان اوکراینی حامی ادامه جنگ بودند و تنها ۲۲ درصد از پایان سریع جنگ از طریق مذاکره حمایت می‌کردند.
کاهش حمایت‌ها از ادامه جنگ با روسیه در اوکراین نه یک اتفاق ناگهانی ناشی از بدتر شدن وضعیت در جبهه‌های جنگ، بلکه یک روند پیوسته بوده است. این اتفاق در حالی رخ داده که در ماه‌های اخیر تلاش‌های دیپلماتیک برای پایان جنگ بیشتر شده و مذاکرات مستقیم میان روسیه و اوکراین نیز آغاز شده است.
سایه جنگ به این زودی‌ها اوکراینی‌ها را رها نمی‌کند
به‌رغم این که اکثریت اوکراینی‌ها از مذاکره و توافق برای پایان جنگ حمایت می‌کنند اما همزمان اکثریت آن‌ها باور دارند که بعید به نظر می‌رسد جنگ به زودی به پایان برسد و توافقی بلندمدت و پایدار در این زمینه حاصل شود. وقتی از شرکت‌کنندگان پرسیده شد که آیا فکر می‌کنید جنگ در طی ۱۲ ماه آینده با توافقی پایدار به پایان برسد، تنها یک نفر از هر چهار نفر (۲۵ درصد) اعلام کردند که این مسئله را «محتمل» می‌دانند. ۳۴ درصد پاسخ دادند که این موضوع را چندان امکان‌پذیر نمی‌دانند و ۳۴ درصد نیز آن را «بسیار بعید» توصیف کردند.
نگاه مردم اوکراین با واقعیت‌های میدانی تطابق دارد. هنوز موانع مهمی بر سر راه دستیابی به صلح قرار دارند که هرکدام از آن‌ها می‌تواند تا ماه‌ها حصول یک توافق پایدار صلح را معطل کند.
یکی از موانع، چگونگی ارائه تضمین‌های امنیتی قابل قبول به اوکراین است که بتواند برای این کشور نوعی بازدارندگی در برابر حملات احتمالی آینده ایجاد کند. ترامپ شامگاه دوشنبه در دیدار با زلنسکی و رهبران کشورهای اروپایی مدعی شد که این مانع بر طرف شده و اعلام کرد که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در نشست آلاسکا با اعطای تضمین‌های امنیتی از سوی کشورهای غربی به اوکراین موافقت کرده است. پیش از او، استیو ویتکاف، فرستاده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا نیز در گفت‌وگویی با سی‌ان‌ان اعلام کرده بود که روسیه موافقت خود را با ارائه تضمین امنیتی مشابه ماده ۵ ناتو به اوکراین اعلام کرده است.
ساعاتی بعد از اظهارات ترامپ، وزارت امور خارجه روسیه در بیانیه‌ای تأکید کرد که مسکو هر سناریویی را که در آن اعضای ناتو نیروهایشان را در اوکراین مستقر کنند، رد می‌کند.
ویلیام تیلور جونیور، سفیر سابق ایالات متحده در اوکراین در این باره روز دوشنبه به نیویورک‌تایمز گفت: «برای اوکراینی‌ها مهم نیست که ترامپ بگوید می‌توانید روی من حساب کنید. آن‌ها به چنین تضمین‌هایی که در آینده نتوان روی آن حساب کرد علاقه‌مند نیستند.» او افزود: «کی‌یف خواهان یک تضمین سیاسی نیست که بتوان آن‌ها را با وعده راضی کرد. تضمین سیاسی، امنیتی را که مد نظر آن‌هاست برایشان فراهم نمی‌کند.»
آندری کوزیرف، وزیر امور خارجه پیشین روسیه هم با اشاره به نامعتبر بودن تعهدات حقوقی و سیاسی، پیرامون این موضوع در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «روسیه تعهدات قانونی زیادی را پذیرفته و متعهد شده بود که به تمامیت ارضی اوکراین و مرزهای به‌رسمیت شناخته شده این کشور احترام بگذارد. این موضوع به‌طور خاص در معاهده‌ای که در سال ۲۰۰۳ میان روسیه و اوکراین توسط خود پوتین به امضا رسیده بود قابل رؤیت است اما همین معاهده هم با تجاوزی که در سال ۲۰۱۴ آغاز شد، نقض شد.»
مانع دیگر بحث تعدیل و محدود کردن نیروی نظامی اوکراین است تا جایی که این نیرو دیگر از جانب روسیه یک تهدید تلقی نشود. مقام‌های اوکراینی معتقدند پذیرش این مسئله به معنای بی‌دفاع کردن اوکراین در برابر تهدیدهای آینده است.
سومین و مهم‌ترین مانع، ادعاهای سرزمینی روسیه است. روسیه هنوز نزدیک به ۲۰ درصد خاک اوکراین را اشغال کرده اما هنوز موفق به اشغال کامل ۴ استان دونتسک، لوهانسک، زاپرویژیا و خرسون نشده است. مسکو می‌خواهد مناطقی از این ۴ استان که هنوز در کنترل نیروهای اوکراینی است، تخلیه شده و به روس‌ها تحویل داده شود. روسیه پیشتر با برگزاری رفراندومی که البته از سوی اکثریت کشورهای جهان به رسمیت شناخته نشد، این ۴ استان را به خاک خود الحاق کرده بود. اوکراینی‌ها می‌گویند نه حاضر به تخلیه مناطق اشغال‌نشده هستند و نه مالکیت روسیه را بر سرزمین‌های اشغال‌شده به رسمیت می‌شناسند.
به‌رغم ابراز خوش‌بینی ترامپ برای دستیابی به صلح در کوتاه‌مدت نیز، کشورهای اروپایی چندان امیدی به این موضوع ندارند. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه بامداد روز سه‌شنبه ۱۹ آگوست، پس از دیدار رهبران اروپایی با رئیس‌جمهور آمریکا در نشست خبری اظهار کرد: «من هنوز قانع نشده‌ام که ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه نیز خواهان صلح است. هدف نهایی او این است که تا جایی که می‌تواند سرزمین‌های بیشتری را از اوکراین تحت کنترل خود دربیاورد تا اوکراین ضعیف شود.»
نینا خروشچووا، استاد روابط بین‌الملل در نیو اسکول و نوه رهبر پیشین اتحاد جماهیر شوروی، در یادداشتی ضمن خطرناک دانستن موافقت غرب با تجزیه اوکراین نوشته است: «تجزیه اوکراین چه پیامدهایی می‌تواند در پی داشته باشد؟ اوکراینی‌ها در نبرد برای تمامیت ارضی خود از فوریه ۲۰۲۲، شجاعت و پویایی تحسین‌برانگیزی از خود نشان داده‌اند؛ ویژگی‌هایی که قطعاً در بازسازی کشورشان نیز به کار خواهند گرفت.
اما با توجه به مقیاس تلفات انسانی و خسارات اقتصادی که متحمل شده‌اند، برایشان دشوار خواهد بود که در سکوت، ایده تجزیه را بپذیرند. پذیرش این امر به‌ویژه از آن جهت دشوارتر خواهد بود که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، این باور خود را پنهان نکرده است که اوکراین صرفاً یک کشور همسایه نیست، بلکه اوکراین مدرن کاملاً توسط روسیه ایجاد شده است و بنابراین، باید صرفاً زیر چتر حمایتی روسیه به حیات خود ادامه دهد.»
به نوشته او، «در هرگونه مذاکرات صلح احتمالی در آینده، اوکراینی‌ها می‌دانند که بهترین شانس آن‌ها برای جلوگیری از مداخلات بیشتر روسیه، دستیابی به تضمین‌های امنیتی بین‌المللیِ خلل‌ناپذیر – و در حالت ایده‌آل، عضویت فوری در ناتو – است. به نظر می‌رسد آقای ترامپ تمایلی به تعهدات امنیتی کنونی آمریکا ندارد، اما عدم ارائه چنین تضمین‌هایی از سوی ایالات متحده، ممکن است برای خودِ روسیه نیز عواقبی زیان‌بار در پی داشته باشد.»
خروشچووا تصریح کرد: «پوتین در پی یک جنگ ویرانگر و شورشی طولانی‌مدت در جمهوری چچن روسیه به قدرت رسید؛ دورانی که شاهد حملات تروریستی جدایی‌طلبان چچنی در مسکو و دیگر شهرهای روسیه بود. اوکراینی‌ها پیش از این در سال ۲۰۲۲، وعده به راه انداختن یک جنگ چریکی علیه روسیه را داده بودند و در صورت نبود گزینه‌های دیگر، این خطر تنها افزایش خواهد یافت. آقای ترامپ باید کرملین را به لزوم انجام مذاکراتی عادلانه متقاعد سازد؛ در غیر این صورت، پیامدهای تروریستیِ ناشی از تجزیه ممکن است به داخل خاک روسیه نیز کشیده شود و احتمالاً در مقیاسی بزرگ‌تر از آنچه چچن‌ها به نمایش گذاشتند، رخ دهد.»
ناامیدی از سیاست‌های آمریکا
زمانی که حمله نظامی تمام‌عیار روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ آغاز شد و دولت وقت ایالات متحده اعلام کرد که واشنگتن تا هر زمانی که جنگ ادامه داشته باشد، به حمایت از اوکراین ادامه خواهد داد، از نظر بسیاری از مردم اوکراین، آمریکا بهترین و مهم‌ترین متحد اوکراین به شمار می‌رفت. بر اساس داده‌های منتشرشده از سوی موسسه گالوپ، در آن زمان ۶۶ درصد از شهروندان اوکراینی خود را موافق سیاست‌ها و اقدامات رئیس‌جمهور آمریکا می‌دانستند. این وضعیت پایدار نماند و به‌ویژه در ماه‌های اخیر میزان اعتماد اوکراینی‌ها به سیاست‌های دولت و رئیس‌جمهور آمریکا به طور قابل توجهی کاهش یافته است.
داده‌های جدید نشان می‌دهد میزان حمایت شهروندان اوکراینی از سیاست‌های دولت آمریکا و اعتماد آن‌ها به ایالات متحده به عنوان کشوری که در ابتدای جنگ به عنوان مهم‌ترین متحد می‌شناختند بسیار کم شده و به ۱۶ درصد رسیده است.
تنش‌ها میان کی‌یف و واشنگتن و رفتار زننده با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین در کاخ سفید از جمله عوامل اثرگذار در این زمینه بودند.همچنین قطع کمک‌های نظامی آمریکا به اوکراین که به باور بسیاری از کارشناسان در شکست‌های اوکراین از روسیه در سال ۲۰۲۵ موثر بود، باعث شد تا بدبینی مردم اوکراین به رهبری سیاسی ایالات متحده بیشتر شود.
جالب توجه این که مردم و شهروندان آمریکایی هم معتقد نیستند که ترامپ بتواند تصمیمات درستی در موضوع جنگ اوکراین اتخاذ کند. نتایج یک نظرسنجی جدید از مرکز تحقیقات «پیو» که هفته گذشته منتشر شد، نشان می‌دهد که بیش از نیمی از بزرگسالان آمریکایی مطمئن نیستند که ترامپ بتواند در مورد جنگ روسیه و اوکراین «تصمیمات عاقلانه‌ای» بگیرد.
براساس این نظرسنجی، ۵۹ درصد از بزرگسالان آمریکایی یا «خیلی مطمئن نیستند» یا «اصلاً مطمئن نیستند» که ترامپ بتواند در مورد جنگ روسیه و اوکراین تصمیمات عاقلانه‌ای بگیرد. در مقابل ۴۰ درصد تا حدودی در این زمینه ابراز اطمینان کردند. نظرسنجی پیو همچنین نشان می‌دهد که ۲۹ درصد آمریکایی‌ها معتقدند که ایالات‌متحده به اندازه کافی از اوکراین حمایت نمی‌کند و ۱۸ درصد گفته‌اند که بیش از حد حمایت می‌کند؛ درحالی‌که ۵۰ درصد آمریکایی‌ها اعلام کرده‌اند که واشنگتن مسئولیت کمک به اوکراین برای دفاع از خود را بر عهده دارد.
برخلاف آمریکا، نگاه مردم اوکراین به نقش‌آفرینی آلمان در جنگ و سیاست‌های برلین در قبال جنگ اوکراین بسیار بهتر از قبل شده و ۶۳ درصد از اوکراینی‌ها باور دارند که دولت آلمان سیاست‌های درستی را در این زمینه اتخاذ کرده است. این در حالی است که رویکرد محتاطانه آلمان برای حمایت از اوکراین در ماه‌های ابتدایی جنگ باعث شده بود که بیش از ۵۰ درصد اوکراینی‌ها از سیاست‌های آلمان ابراز نارضایتی کنند.
آمارهای ارائه‌شده در نظرسنجی اخیر ثابت می‌کند نگاه‌ها به چین در میان شهروندان اوکراینی تغییر کرده و بسیاری از اوکراینی‌ها این کشور را متحد روسیه می‌بینند. در این نظرسنجی، تنها ۸ درصد اوکراینی‌ها گفتند که با سیاست‌ها و مواضع دولت چین موافقند.
یک تناقض عجیب
هرچند اکثریت قاطع مردم اوکراین با سیاست‌ها و اقدامات دولت ایالات متحده مخالفند اما همزمان بخش اعظمی از آن‌ها باور دارند که آمریکا باید نقش قابل توجهی در مذاکرات صلح داشته باشد. ۷۰ درصد اوکراینی‌ها معتقدند که ایالات متحده باید نقش ویژه‌ای در مذاکرات صلح ایفا کند. در مقابل تنها ۲۳ درصد فکر می‌کنند که آمریکا یا نباید نقشی در مذاکرات داشته باشد یا این نقش باید حداقلی باشد. ۷۵ درصد خواهان نقش‌آفرینی ویژه کشورهای عضو اتحادیه اروپا در مذاکرات صلح هستند و ۷۱ درصد نیز چنین نقشی را برای بریتانیا پیشنهاد می‌کنند.
رویای برباد رفته
برای سال‌های طولانی، شهروندان اوکراینی امید داشتند که کشورشان به ائتلاف ناتو بپیوندد. از نگاه آن‌ها تحقق این موضوع می‌توانست امنیت این کشور را در بلندمدت تضمین کند. این امیدها تا پایان سال دوم جنگ نیز همچنان وجود داشت اما حالا به نظر می‌رسد پیوستن ناتو برای مردم اوکراین نه آرزویی دست‌یافتنی که رویایی بربادرفته است.
بر اساس نظرسنجی گالوپ، در شرایطی که در سال ۲۰۲۲ بیش از ۶۴ درصد و در سال ۲۰۲۳ بیش از ۶۹ درصد اوکراینی‌ها معتقد بودند ظرف کمتر از ۱۰ سال کی‌یف می‌تواند به یک عضو ائتلاف ناتو بدل شود، در سال ۲۰۲۵ این رقم به تنها ۳۲ درصد رسیده است.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا هفته گذشته پیش از دیدار با ولودیمیر زلنسکی در کاخ سفید در پستی که در شبکه اجتماعی تروث‌سوشال منتشر کرد پیوستن کی‌یف به ناتو و بازگرداندن شبه‌جزیره کریمه بعد از الحاق به روسیه را «غیرواقعی» اعلام و تأکید کرد که برخی چیزها هرگز تغییر نمی‌کنند. پیشتر نیز در فوریه ۲۰۲۵، پیت هگست، وزیر دفاع آمریکا در این باره گفته بود: «آمریکا معتقد نیست که عضویت اوکراین در ناتو نتیجه واقع‌بینانه راه‌حل مذاکره است.»
به‌رغم ناامیدی از پیوستن به ناتو، اوکراینی‌ها همچنان امیدوارند که کی‌یف طی یک یا دو دهه آینده به عضویت اتحادیه اروپا درآید. در سال ۲۰۲۲، حدود ۸۳ درصد اوکراینی‌ها باور داشتند که نهایتاً ظرف دو دهه آینده اوکراین می‌تواند به یکی از اعضای اتحادیه اروپا تبدیل شود. این امیدواری در طول جنگ کاهش یافته اما همچنان ۶۸ درصد از شهروندان اوکراینی معتقدند این موضوع می‌تواند طی بیست سال آینده محقق شود.
خطر بزرگ
اوکراینی‌ها بیش از همیشه نگران آینده سرزمین‌شان هستند. تداوم سیاست‌های موجود توسط آمریکا و افزایش فشارها بر اوکراین به جای روسیه برای پایان جنگ می‌تواند خطرات بسیار بزرگی را برای آینده این کشور در پی داشته باشد. یکی از این خطرات، ایجاد تردید در مشروعیت دولت اوکراین است. دوره ریاست‌جمهوری ولودیمیر زلنسکی در مه ۲۰۲۴ به پایان رسید و پس از آن زلنسکی بدون برگزاری انتخابات به دلیل شرایط جنگی و عدم امکان مشارکت مردم مناطق اشغال‌شده در انتخابات، در قدرت باقی مانده است. روسیه از این ابزار بارها برای نامشروع خواندن دولت زلنسکی استفاده کرده است اما در ماه‌های اخیر برخی سیاستمداران و رسانه‌های دست‌راستی آمریکا هم به لیست منتقدان زلنسکی اضافه شده‌اند که این موضوع کار را برای دولت اوکراین سخت می‌کند.
از طرفی، محبوبیت زلنسکی در اوکراین نیز رو به کاهش است. به گزارش رویترز، براساس نظرسنجی موسسه بین‌المللی جامعه‌شناسی کی‌یف ۷۴ درصد از مردم اوکراین در ماه مه و ۶۷ درصد در فوریه-مارس به زلنسکی اعتماد داشتند که این رقم اکنون به ۵۸ درصد رسیده است. این میزان کاهش اعتماد در ۱۸ ماه گذشته بی‌سابقه بوده است. تضعیف دولت مستقر در اوکراین شانس ویژه‌ای را در اختیار روسیه قرار خواهد داد که بتواند فشار بیشتری برای دستیابی به اهداف خود وارد کند.
