طرح غیراخلاقی و غیرقانونی ترامپ

اولین نکته‌ای که باید به دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا درباره طرحی که برای غزه در سر دارد گفت این است که کوچ اجباری 2 میلیون نفر امری غیراخلاقی و غیرقانونی است. این طرح همچنین محرک‌های اساسی سیاست‌های فلسطین را نادیده می‌گیرد. شهروندان غزه و فلسطینی‌ها در کل، مثل اسرائیلی‌ها، نشان داده‌اند که داشتن یک زندگی بهتر برای افراد تنها انگیزه‌ای نیست که بر انتخاب‌هایشان تاثیر می‌گذارد.

فلسطینی‌ها انگیزه بالایی برای آرمان طبیعی خود دارند، گواه آن هم تمام فداکاری‌هایی است که به‌طور فردی در طی دهه‌ها انجام داده‌اند. اگر از بیرون نگاه کنیم، به‌آسانی می‌توان قدرت ملی‌گرایی را در هر محیطی کم‌اهمیت جلوه داد. «صمود» به‌معنی «استقامت استوار» یکی از ارزش‌های بنیادی فلسطینی‌هاست؛ به‌ویژه آن هم در زمانی که خاطرات سال 1948 هنوز در ذهن مردم زنده است.

مخالفت سیاسی فلسطینیان با طرح ترامپ شدید بوده و باقی خواهد ماند.  اجازه خروج به آن‌دسته از افرادی که می‌خواهند از غزه مهاجرت کنند، همانند تمام مناطق جنگی دیگر، امری قانونی و اخلاقی است. احتمالاً شهروندانی هستند که می‌خواهند به خانواده‌هایشان شانس زندگی بهتری در جای دیگری بدهند. اگر کشورهای همسایه مثل مصر، اسرائیل یا کشورهای دیگر اجازه ورود می‌دادند برخی از مردم غزه ممکن بود ماه‌ها یا سال‌ها پیش این باریکه را ترک کنند اما این موضوع جزو طرح ترامپ نیست.  این طرح همچنین به‌شدت غیرعملی است.

اول اینکه نیازمند حمایت فعالانه چندین کشور عربی است که نمی‌خواهند و نمی‌توانند به‌آن عمل کنند. سیاست‌های اعراب تقریباً دهه‌هاست که آرمان ملی فلسطینی‌ها را به‌عنوان هسته مرکزی سیاست‌ها و روایت جمعی خود، که اغلب به نفع نگرش بدبینانه‌شان بود، در اولویت قرار داده است. برای کشورهای عربی، کمک به کوچ فلسطینی‌ها از غزه و انتقال نوار غزه به مالکیت «طولانی‌مدت» آمریکا خیانتی به ایده ملی‌گرایی فلسطینی‌ها و اعراب است. این مسئله صرفاً اعطای امتیاز بزرگ دیپلماتیک نیست، مثل مصر یا عادی‌سازی روابط کشورهای طرف پیمان آبراهام با اسرائیل در سال 1979 و 2020. در عوض، این موضوع وجه مرکزی مشروعیت سیاسی اصلی دولت‌های عربی را تضعیف می‌کند. برای اردن، این مسئله دست گذاشتن بر حساس‌ترین موضوع درازمدت جامعه داخلی اردنی‌ها، توازن بین «کرانه باختری‌ها» و فلسطینی‌تبارها با تبعات بزرگ جمعیتی و سیاسی است. 

صدها هزار پناهجوی جدید فلسطینی می‌توانند فشارهای جدید اقتصادی را بر اردن وارد و ثبات رژیم را تهدید کنند.  حمایت اعراب همچنین برای بازسازی غزه ضروری است. ترامپ درست می‌گوید که غزه، به این شکلی که الان هست، نیازمند تلاش‌ها و بودجه عظیم برای بازسازی است. این موضوع تقریباً نیازمند کمک‌های مالی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس است که به‌استثنای کمک‌های قطری‌ها به حماس و به دولت به‌رهبری حماس پیش از اتفاق‌های هفتم اکتبر 2023 در سال‌های اخیر تمایل خیلی کمی برای ارسال بودجه به فلسطینی‌ها نشان داده‌اند.

آن‌ها در عوض می‌خواهند سرمایه‌گذاری کنند. فشار بین‌المللی و اهرم‌های آمریکا می‌تواند کارکرد بسیاری داشته باشد؛ بیشتر از آنچه که آمریکا اغلب درک می‌کند، اما نمی‌تواند کشورها را مجبور کند از آن‌چیزی که به‌عنوان منافع ملی اصلی خود می‌بینند چشم‌پوشی کنند.  از دیدگاه ترامپ، مردم آمریکا باید برای اداره غزه موافقت کنند. این چیزی نیست که اکثر آمریکایی‌ها انتظارش را دارند. لیندزی گراهام، یکی از سناتورهای کلیدی جمهوری‌خواه، به‌ویژه در امور خارجی آمریکا، اشاره کرده است که رای‌دهندگان کارولینای جنوبی ممکن است هیجانی برای این کار نداشته باشند.

اگر آمریکا این اقدام را آغاز کند، ممکن است متوجه شود که مسئله فراتر از پروژه ساخت و ساز است.  تبعات طرح جدید ترامپ چیست؟ در مرحله اول اجرایی شدن فاز دوم توافق آتش‌بس و تبادل اُسرا را به‌خطر می‌اندازد. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل نسبت به اجرای این توافق محتاط است چون شرکای ائتلاف راست‌گرایش با آن مخالف‌اند و احتمال اینکه پس از آن، حماس قدرت اصلی در غزه باقی بماند وجود دارد. اکثر اسرائیلی‌ها، به پشتوانه تصاویر دلگرم‌کننده از بازگشت گروگان‌ها به خانه، رویدادی احساسی با پس‌زمینه 16 ماه گذشته، از ادامه توافق آتش‌بس حمایت می‌کنند.

طرح جدید تغییر بزرگی ایجاد می‌کند و راهی را برای خروج از توافق پیش‌پای نتانیاهو قرار می‌دهد. طرح ترامپ همانطور که عادت دارد می‌تواند یک موقعیت باز باشد که دیگران می‌توانند او را از آن منصرف کنند و سپس اعتبار انجام آن را بپذیرند. اسرائیل در چارچوب پیمان آبراهام حداقل برای مدتی از الحاق رسمی بخش‌هایی از کرانه باختری صرف‌نظر کرده است. شاید الحاق غزه به آمریکا در همین چارچوب، تحت توافق عربستان و اسرائیل نادیده گرفته شود.