بهترین نسل تاریخ نبودید

جام‌ملت‌های آسیا بعد از ۳۲ روز سرانجام به پایان رسید و برخلاف پیش‌بینی‌ها، نه ژاپن قهرمان شد، نه کره‌جنوبی و ایران و عربستان بلکه این تیم‌ملی قطر بود که برای دومین‌بار پیاپی کاپ قهرمانی را از آنِ خود کرد. قطری‌ها که تا ۱۰روز قبل از شروع جام‌ملت‌ها با مربیگری کارلوس کی‌روش روزهای بحرانی را تجربه می‌کردند، با اخراج مرد پرتغالی و جایگزینی لوپز اسپانیایی به‌یکباره اوج گرفتند و با بردهای پیاپی تا قهرمانی پیش رفتند. در روز برگزاری مسابقه فینال، بسیاری همچنان حسرت شکست ایران مقابل قطر را داشتند. اغراق نیست اگر بگوییم، شاید تا ۱۰۰سال آینده چنین قرعه آسانی در اختیار ایران قرار نمی‌گیرد که با بردن قطر و اردن، در نیمه‌نهایی و فینال به مقام قهرمانی برسد. اگر دیدار با ژاپن را فاکتور بگیریم ایران مقابل تیم‌هایی صف‌آرایی کرد که حتی در سطح دو آسیا هم حضور ندارند. شرایط کاملاً برای شکستن طلسم ۴۸ ساله فراهم بود اما مسائل مختلف چه به‌لحاظ فنی، چه به‌لحاظ حواشی درون‌تیمی دست‌به‌دست هم داد تا ناکامی ایران در کسب عنوان قهرمانی ۵۲ساله شود.

بازیکن‌سالاری

بسیاری تصور می‌کنند صرفاً مسائل فنی دخیل بود تا تیم‌ملی ایران مقابل قطر شکست خورد و به‌صورت سینوسی در مسابقات، خوب و بد ظاهر می‌شد اما عدم‌اتحاد ویژه بین بازیکنان نیز مزید بر علت شده بود تا آنطور که باید، تیم‌ملی برای قهرمانی آماده نباشد. یکی از اتفاقاتی که نشان داد تیم‌ملی آنطور که باید انضباط گذشته را ندارد، خروج مهدی طارمی از اردوی تیم‌ملی در تاریخ 17 دی‌ماه بود که حتی محمدمهدی نبی هم دلیل اصلی آن را نمی‌دانست یا شاید نخواست حقیقت را بگوید. ماجرا از این قرار است که مهدی طارمی 17 دی‌ماه اردوی تیم‌ملی در جزیره کیش را ترک کرد که باعث شگفتی همگان شد. نبی در گفت‌وگو با خبرنگاران اعلام کرد، مهدی طارمی برای گرفتن شناسنامه فرزندش به تهران سفر کرده است اما بعدها مشخص شد که طارمی برای حضور در یک تیزر تبلیغاتی به تهران رفته است؛ موضوعی که پیش‌تر در ادوار گذشته به‌هیچ‌عنوان رخ نمی‌داد که یک بازیکن اردوی تیم‌ملی را به‌هردلیلی ترک کند. این اتفاق که رخ داد حتی برخورد کادر فنی با احمد نوراللهی را نیز زیر سوال برد که اگر قرار به برخورد کردن انضباطی با بازیکنان است، چطور طارمی توانست به‌راحتی برای کسب درآمد بیشتر، اردوی تیم‌ملی - پیش از اعزام به قطر - را ترک کند اما احمد نوراللهی به‌دلیل اعتراض به خط‌خوردن در بازی دوستانه، به‌کل از اردوی تیم‌ملی اخراج شد. همچنین در دیدار با قطر، طارمی با وجود کیفیت پایین و اشتباهات پیاپی، 93 دقیقه درون زمین باقی ماند و تعویض نشد که این شائبه را به‌وجود آورد که کادر فنی، قدرت تعویض‌کردن بزرگان تیم را ندارد.

دستیارانی که همراه نبودند

شکست مقابل قطر چنان سنگین و گران تمام شد که قابل باور برای کارشناسان فوتبال نبود. در برنامه شب‌های فوتبالی، خداداد عزیزی و فرهاد کاظمی به انتقاد از کادر فنی ایران پرداختند که وزن نیمکت تیم‌ملی خیلی سبک بود و دستیاران قلعه‌نویی به‌هیچ‌عنوان نتوانستند آنطور که باید در طول مسابقات، کمک‌حال قلعه‌نویی باشند. دستیاران قلعه‌نویی اما چه رزومه‌ای به‌عنوان مربی داشتند؟ آندو تیموریان، با صفر روز سابقه مربیگری در تیم‌های باشگاهی لیگ برتر، دستیار قلعه‌نویی شد. رحمان رضایی نیز به‌مدت هشت‌ماه دستیار علی لطیفی در راه‌آهن بود، همچنین مدت کوتاهی نیز دستیار امیر قلعه‌نویی در تراکتور شد و چندین ماه نیز سرمربی برق جدید شیراز بود. حمید مطهری هم دستیار یحیی گل‌محمدی در پرسپولیس بود اما به‌عنوان سرمربی باشگاه نساجی - با رکورد بیش از 20 هفته پیروز نشدن - از این تیم اخراج شد. همچنین هومن افاضلی نیز که بیشتر به‌عنوان کارشناس برنامه‌های تلویزیونی شناخته می‌شود تا مربی، در کادر شلوغ قلعه‌نویی حضور داشت. سعید الهویی نیز که همیشه همراه قلعه‌نویی در تیم‌های باشگاهی او بود، با حضور در برنامه شب‌های فوتبالی، چنان دفاع بی‌منطقی از نتایج ایران کرد که تعجب همگان را برانگیخت. الهویی با حضور در شبکه ورزش گفت نتیجه برای او در اولویت قرار ندارد و کیفیت تیمی مهم‌تر است. همچنین انتقادات بسیاری به آنالیزور تیم‌ملی ایران مطرح شد که عملاً بدون سابقه کافی، روی نیمکت تیم‌ملی قرار گرفت و همزمان وظیفه ترجمه صحبت‌های قلعه‌نویی را نیز برای خبرنگاران به‌عهده داشت. آنالیز اشتباه مقابل قطر (روی آوردن به بازی مستقیم و هوایی، به‌جای تمرکز روی زمین بازی‌کردن که نقطه‌ضعف اصلی قطر بود)، باعث شد ایران نتواند به برتری برسد.

رویکرد متفاوت با کلینزمن

تیم‌ملی کره‌جنوبی همانند ایران در مرحله نیمه‌نهایی با شکست مقابل اردن از گردونه رقابت‌ها کنار رفت. با این تفاوت که کره‌جنوبی از سد قدرت‌های برتر آسیا ـ یعنی عربستان و استرالیا ـ عبور کرده بود تا به جمع 4 تیم برتر آسیا برسد. درواقع مسیر کره‌جنوبی به‌مراتب سخت‌تر از ایران بود. اما مردم کره‌جنوبی بعد از حذف تیم‌ملی کشورشان در مرحله نیمه‌نهایی، در فرودگاه سئول به سمت کلینزمن حمله‌ور شدند و خواستار استعفای او شدند؛ چراکه عقیده داشتند هدف آنها محقق نشده است. واکنش اما در ایران کمی تفاوت داشت و سخنگوی هیئت‌رئیسه فدراسیون فوتبال ـ یعنی احسان اصولی ـ گفت، باتوجه به جوان‌گرایی‌ای که امیر قلعه‌نویی در پیش گرفته، او مربی‌ای است که می‌تواند در جام‌جهانی 2026 روی نیمکت ایران بنشیند.

از مونتلا به قلعه‌نویی

فدراسیون فوتبال اما پیش از معرفی امیر قلعه‌نویی، با ویچنزو مونتلا به توافق رسیده بود. فقط یک امضاء باقی مانده بود تا اسطوره فوتبال ایتالیا راهی ایران شود تا قراردادش را امضاء کند. اعضای هیئت‌رئیسه اما از مهدی تاج تضمین خواستند که اگر پول‌های بلوکه‌‌شده فوتبال ایران به‌دلیل تحریم، بار دیگر پرداخت نشد، چه رویکردی در پیش خواهید گرفت؟ آیا قرار است پرونده ویلموتس بار دیگر تکرار شود؟ ازسوی‌دیگر برخی نهادها تمایل داشتند تا در جام ملت‌ها، سرمربی ایرانی روی نیمکت تیم‌ملی حضور داشته باشد تا اگر بنا به کسب افتخاری است، این موضوع با مربی ایرانی رخ دهد. هرچند مشخص شد که این پروژه شکست خورده و تیم‌ملی با مربی ایرانی، نتوانست یکی از راحت‌ترین مسیرهای ممکن را با قهرمانی به پایان برساند.

شوخی بزرگ

بعد از پیروزی ایران مقابل ژاپن، موجی از امیدواری در بین هواداران فوتبال ایجاد شد که ایران می‌تواند سرانجام بعد از 48 سال قهرمان آسیا شود. اکثر نظرسنجی‌های معتبر نیز گواه بر این موضوع بود که ایران شانس بیشتری در قیاس با قطر برای فینالیست‌شدن دارد. مصاحبه علیرضا بیرانوند نیز در شبکه‌های اجتماعی فراگیر شده بود که می‌گوید، این بهترین نسل تاریخ فوتبال ایران است و هدف آنها، بازگشت بعد از 22 بهمن با جام‌قهرمانی است. تیم‌ملی اما با ارائه یک بازی پرانتقاد مقابل قطر، با حساب سه بر دو شکست خورد تا بازهم از رسیدن به فینال بازبماند. اما جمله علیرضا بیرانوند و ادعای «بهترین نسل تاریخ»، تا چه‌میزان صحیح است؟ بهترین نسل تاریخ مگر نباید افتخاری تیمی کسب کرده باشد؟ اکثریت بازیکنان تیم‌ملی فعلی از دوران کارلوس کی‌روش در جام‌ملت‌های 2015 شکل گرفت و به‌مرور تثبیت شد. قالب این بازیکنان اما از سال 2015 در کنار هم هستند اما دستاورد این نسل چه افتخار تیمی‌ای بوده است؟ تیم‌ملی ایران در جام‌ملت‌های 2015 با شکست مقابل تیم‌ملی عراق در مرحله یک‌چهارم پایانی، از گردونه رقابت‌ها کنار رفت. در جام‌ملت‌های 2019 نیز با شکست سه بر صفر مقابل ژاپن در نیمه‌نهایی این رقابت‌ها حذف شد که این شکست، سنگین‌ترین شکست تاریخ فوتبال ایران در جام‌ملت‌ها بوده است. در جام‌ملت‌های اخیر هم ایران با شکست مقابل قطر بازهم در مرحله نیمه‌پایانی حذف شد. همچنین این تیم دو بار پیاپی ـ در دوره‌های 2018 و 2022 ـ در دور گروهی جام‌جهانی از گردونه رقابت‌ها حذف شده و نتوانسته به دور حذفی برسد. این چه نسل برتری است که در دور گروهی جام‌جهانی، دو دوره حذف و سه‌دوره ناکامی در جام‌ملت‌ها را به یادگار گذاشته است؟

با کادر ایرانی تا ۲۰۲۶

آنچه مشخص است، قرار است حمایت از مربی ایرانی فارغ از نتایجی که کسب کرده تا جام‌جهانی آمریکا ادامه پیدا کند؛ نسلی که بازیکنانش مدعی «بهترین بودن» داشتند، اکثراً تا سال 2026 کنار خواهند رفت اما آیا قلعه‌نویی همان مربی‌ای است که بتواند با جوان‌گرایی، نسل‌سازی همراه با یک پشتوانه قوی داشته باشد؟ تجربه تاریخی نشان می‌دهد، کمی باید با درنگ بیشتری به این موضوع نگاه کرد.