پهپادهای ایرانی و شورای امنیت

شورای امنیت سازمان ملل به‌منظور بررسی فروش پهپادهای ایرانی به روسیه برای به‌کارگیری آنها در جنگ علیه اوکراین، جلسه‌ای برگزار کرده است. هدف از این جلسه، استماع گزارش کارشناسان سازمان ملل دربارۀ میزان پایبندی ایران به قطعنامۀ 2231 شورای امنیت سازمان ملل اعلام شده است. چند قدرت غربی بر این باورند که فروش پهپادهای انتحاری ایران به روسیه نقض قطعنامۀ 2231 شورای امنیت است و ایران باید با پیامدهای آن روبه‌رو شود. محافل مطبوعاتی آمریکا و اروپا گزارش داده‌اند که ایران علاوه بر ارسال پهپادهای انتحاری به روسیه، توافقی برای فروش موشک‌های میان‌برد به مسکو نیز امضا کرده است.

واکنش مقام‌های وزارت خارجۀ ایران به این خبرها و گزارش‌ها، پس از دوره‌ای سکوت، انکار و تکذیب آنها بوده است.

تکذیب فروش پهپاد به روسیه اما با لحنی از طرف مقام‌های وزارت خارجۀ ایران صورت می‌گیرد که راه تردید در این مورد را برای ناظران بی‌طرف باز می‌گذارد!

در دنیای دیپلماسی، خبرها و گزارش‌های کاملاً بی‌پایه و دروغ در مورد یک کشور، معمولاً از سوی دیپلمات‌ها بلافاصله و بدون‌درنگ و آن هم با لحنی محکم و قاطع تکذیب می‌شود تا راه هر نوع تردیدآفرینی بسته شود. این‌درحالی است که پس از ادعای دولت اوکراین مبنی بر ساقط کردنِ پهپاد ساخت ایران برفراز آسمان خود و نشان دادن تصاویری از لاشۀ منهدم‌شدۀ آن، مسئولان ایرانی به‌رغم درخواست رسانه‌های داخلی برای موضع‌گیری شفاف در برابر این ادعا، تا چندین هفته سکوت کردند و در هفته‌ی اخیر هم که زبان به تکذیب آن گشوده‌اند، لحن‌شان چنان سست و همراه با عباراتی مبهم است که نسبتِ لازم را با ادعای مطرح‌شده ندارد.

همین لحن سست و کم‌وبیش مبهمِ دیپلمات‌های ایرانی در تکذیب گزارش‌ها و ادعاهای مربوط به فروش پهپادهای انتحاری ایران به روسیه و به‌کارگیری آنها از طرف آن کشور علیه اهدافی در خاک اوکراین، عملاً راهِ ارجاع موضوع به شورای امنیت سازمان ملل را گشوده است. واقعیت این است که شورای امنیت سازمان ملل به‌علت اختلافات بی‌سابقه‌ای که بین اعضای دائمی غربی و شرقی آن بروز کرده است، دیگر امکان تصمیم‌گیری جدی دربارۀ بحران‌های بین‌المللی را ندارد و به‌خصوص حق وتوی روسیه می‌تواند صدور هرگونه قطعنامۀ الزام‌آور در مورد موضوعات مربوط به آن کشور را با مانع روبه‌رو کند.

با این حال، توافقنامۀ برجام که همچنان به‌عنوان مبنایی برای رسیدگی به اختلافات ایران و دیگر طرف‌های توافق در نظر گرفته می‌شود، در صورت ارادۀ یکجانبۀ فرانسه و بریتانیا به‌عنوان دو کشورِ طرفِ برجام و اعضای دائم شورای امنیت، راه اِعمال مجازات‌هایی را در صورت نقض قطعنامۀ 2231 شورای امنیت علیه ایران باز گذاشته است. یکی از این راه‌ها فعال شدنِ «مکانیسم ماشه» است که تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را به طور خودکار بازمی‌گرداند.

قاعدتاً تا زمانی که کشورهای غربی امیدشان به احیای برجام کاملاً ناامید نشود، بعید است گامی در جهت فعال کردن مکانیسم ماشه بردارند و از همین رو ارجاع موضوع ارسال پهپادها به شورای امنیت تا تعیین تکلیف نهایی برجام، خطر بزرگی را متوجه ایران نمی‌کند.

از نقطه‌نظر افکار عمومی داخلی و خارجی اما بررسی ارسال پهپادهای انتحاری ایران به روسیه و به‌کارگیری آنها علیه اوکراین بسیار تأثیرگذار است. روسیه به واقع جنگی را علیه اوکراین به راه انداخته است که به دلیل ضعف و ناتوانی ارتش خود در پیشبرد اهداف اعلام‌شده طبق معیارهای شناختۀ‌شده بین‌المللی برای جنگ، متوسل به شیوه‌هایی شده است که در ادبیات جهانی به «جنگ کثیف» شهرت دارد. منظور از جنگِ کثیف چیزی بسیار فراتر از تجاوز به یک سرزمین و اشغال آن است. در جنگ کثیف، مردم غیرنظامی و نهادهای تأمین‌کنندۀ نیازهای ضروری آنها هدف انتقام‌جویی قرار می‌گیرند و سلاح‌های کشتارجمعی نیز به کار گرفته می‌شود.

حملۀ ارتش روسیه به اهداف غیرنظامی اوکراین از سوی نهادهای معتبر بین‌المللی مورد تأیید قرار گرفته و تهدید رهبران کرملین به استفاده از «مجموعۀ امکانات در اختیار» در برابر مردم اوکراین نیز به استفاده از سلاح‌های اتمی تاکتیکی و تسلیحات شیمیایی تعبیر شده است.

از این رو، هرگونه نقض سیاست بی‌طرفی اعلام‌شدۀ ایران در برابر جنگ اوکراین، تأثیر بسیار مخربی بر افکار عمومی داخلی و بین‌المللی خواهد گذاشت و تبعات سنگینی به دنبال خواهد داشت.