نگاه خارجی

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

صلح سرد بین تهران و ریاض

روزنامه انگلیسی «فایننشال تایمز» نوشت: پنج ماه پیش، ایالات متحده هواپیما‌های جنگی خود را بر فراز خلیج‌فارس به پرواز درآورد تا از خطر حمله قریب‌الوقوع ایران علیه عربستان سعودی جلوگیری کند که نشانه تشدید تنش‌ها بین قدرت‌های رقیب در خاورمیانه بود. اما روز جمعه، واشنگتن محتاطانه به موج کشور‌های عربی در استقبال از اعلام موافقت ریاض و تهران برای احیای کامل روابط دیپلماتیک پیوست. این تغییر بسیاری را در سراسر خاورمیانه غافلگیر کرده است. برای سال‌ها عربستان سعودی و ایران دشمنان سرسخت در طرف‌های متضاد درگیری‌ها بودند و یکدیگر را به‌خاطر ایجاد بی‌ثباتی سرزنش می‌کردند. به نظر می‌رسد که تغییردهنده بازی، چین بوده است، کشوری که بزرگترین خریدار نفت خام عربستان و ایران و یکی از معدود قدرت‌های بزرگی است که روابط خوبی با هر دو کشور دارد. یک فرد آشنا با نحوه تفکرات ریاض گفت: «سعودی‌ها هنوز در مورد آنچه در عمل محقق خواهد شد، محتاط هستند. اما آنها می‌خواهند به هر وسیله ممکن روابط را بهبود بخشند و به وضوح کارت چین را فرصت خوبی برای حمایت از توافق می‌دانستند، به‌گونه‌ای که ایران به دلیل روابطش با پکن تمایل به اجرای آن داشته باشد.» مقامات ارشد امنیتی عربستان‌سعودی و ایران در اوایل سال ۲۰۲۱ گفت‌وگو‌های مستقیمی را برای ترمیم روابط آغاز کرده بودند. اما به نظر می‌رسد این تلاش‌های دیپلماتیک که توسط عراق و بعداً عمان تسهیل شده بود، سال گذشته شکست خورد. تهران قدرت‌های خارجی، از جمله عربستان سعودی را برای دامن زدن به ناآرامی‌ها مقصر دانست. در ماه نوامبر، مقامات آمریکایی ارزیابی خود را از حمله احتمالی ایران به پادشاهی عربستان مطرح کردند. ایران به ویژه از «ایران‌اینترنشنال» که تهران معتقد است توسط ریاض تامین مالی می‌شود، خشمگین بود. حتی زمانی که دو کشور با یکدیگر مذاکره می‌کردند، مقامات سعودی انتقاد می‌کردند که درحالی‌که ایران برای بازگشایی سفارتخانه‌های مربوطه فشار می‌آورد، در مورد رسیدگی به نگرانی‌های اصلی ریاض جدی نیست: یعنی استفاده از نفوذ تهران بر حوثی‌ها در یمن برای کمک به پایان دادن به جنگ و توقف حملات موشکی و پهپادی گروه شیعه زیدی علیه سعودی. شخص آشنا با تفکر عربستان سعودی می‌گوید، نقش چین به‌عنوان یک واسطه و تضمین‌های آن به ریاض «یک فاکتور متفاوت بود که سبب شد توافق به‌دست آید.» این شخص گفت که این «نشانه‌ای از دور شدن سعودی از غرب نیست» و افزود: «فقط ماجرا این است که چین مایل به ایفای نقش صلح‌آمیز است و عربستان تمایل دارد هر کسی در این رابطه کمک کند.» در تهران، این توافق به‌عنوان اتفاقی موفقیت‌آمیز مورد استقبال قرار گرفت، زیرا ایران به دنبال توسعه روابط منطقه‌ای خود برای خنثی کردن فشار فزاینده غرب است و مقامات گفتند که این توافق کاهش نفوذ ایالات‌متحده را برجسته می‌کند. ریاض مدت‌هاست ایران را به تامین فناوری موشکی و پهپادی برای حوثی‌ها متهم می‌کند که آنها از زمان مداخله سعودی در جنگ داخلی یمن در سال ۲۰۱۵، از آن برای انجام صد‌ها حمله علیه شهرها، فرودگاه‌ها و زیرساخت‌های نفتی عربستان استفاده کرده‌اند. اما به گفته دیپلمات‌ها، محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، در مورد خروج از جنگ در یمن جدی‌تر شده است، زیرا دولت او، برنامه‌های بلندپروازانه‌ای را برای بازنگری در اقتصاد، از جمله توسعه پروژه‌های گردشگری عظیم در منطقه دریای سرخ پیش می‌برد. اکنون تمرکز به سمت یمن برخواهد گشت، جایی که امید است این توافق بتواند به فاجعه پایان دهد. آتش‌بس از آوریل گذشته برقرار است و دیپلمات‌ها می‌گویند پیشرفت‌هایی در مذاکرات صلح حاصل شده است. احمد نقی، تحلیلگر یمن در اندیشکده گروه بحران گفت: ما می‌توانیم شاهد تنش‌زدایی در لایه منطقه‌ای درگیری در یمن باشیم [اما]این یک درگیری چند لایه و با علل داخلی و منطقه‌ای است، این فقط یک جنگ نیابتی نیست. دیپلمات‌ها و تحلیلگران همچنین هشدار می‌دهند که عمق بی‌اعتمادی بین عربستان سعودی و ایران سبب می‌شود که با تنش‌زدایی ناآرام مواجه باشیم. یک دیپلمات عرب گفت: «این توافق، یک صلح سرد خواهد بود، عربستان و ایران هرگز صلح واقعی نخواهند داشت. تنش‌ها کاهش خواهد یافت و اوضاع کمی بهتر خواهد شد. اما این موضوع، تحولات پنهان را متوقف نمی‌کند. هر دو طرف در گذشته نشان داده‌اند که اگر تحریک شوند، ممکن است واکنش‌های عجولانه نشان دهند.»