روایت مقاومت در سینمای جهان عرب

سالیان‌سال است که مشتی از فیلم‌ها و سریال‌های به‌اصطلاح ضدصهیونیستی در ایران تولید می‌‌شود، اما واقعیت این است که اثرگذاری و کیفیت آن‌ها به‌قدری پایین است که نه‌تنها برد برون‌مرزی چندانی ندارند بلکه توجه مخاطبان ایرانی را هم به‌خوبی جلب نکرده‌اند. افزون بر این، سال‌هاست که نهادهای فرهنگی روی تربیت و آموزش فیلمسازان کشورهای دیگر به‌ویژه در منطقه فلسطین، عراق و سوریه برای تولید آثار فاخر در حوزه مقاومت فعالیت می‌کنند؛ اما ماحصل این کوشش‌ها نیز با استقبال اندکی مواجه شده‌اند.

چرا راه‌ کارآمدتر این نباشد که ما آثار ضدصهیونیستی کشورهای دیگر را دوبله و به مخاطبان نشان دهیم؛ آثاری‌که هم روایت‌های دراماتیک جذابی دارند، هم از نظر کیفیت یک سروگردن از محصولات شعارزده داخلی برترند. یکی از این فیلم‌ها «عملیة فی تل أبیب» (مأموریتی در تل‌آویو) است که الحق والانصاف، اثری سترگ در سینمای معاصر مصر به‌شمار می‌رود. امید می‌رود این فیلم سینمایی ترجمه، دوبله و در رسانه‌های رسمی کشور نمایش داده شود؛ چراکه نه‌تنها نمادی کلیشه‌ای، بلکه متفاوت از یک اثر هنریِ وفادار به آرمان فلسطین است.

فیلم «عملیة فی تل أبیب» روایتگر دیپلمات و سیاستمداری است که به‌بهانه‌های مالی از کار کناره‌گیری می‌کند. سپس سراغ افرادی می‌رود که هرکدام‌شان حذاقتی ویژه در کار خود دارد. یکی نابغه سیستم‌های امنیتی است، دیگری قهرمان بدنسازی، یکی‌دیگر متخصص جوشکاری و چندهمراه دیگر که هرکدام در کارشان متخصص هستند.

دیپلمات کارکشته با بازی هنرپیشه مشهور مصری «عادل إمام» آن‌ها را ساماندهی و در قالب یک تیم جمع‌شان می‌کند و وعده مأموریتی محیرالعقول به آن‌ها می‌دهد؛ سرقت از یکی امنیتی‌ترین و خطرناک‌ترین نهادهای اقتصادی دنیا: خزانه بانکی در تل‌آویو. آن‌ها با ترفند‌هایی مانند صحبت‌کردن به زبان عربی، پوشیدن لباس‌های رایج یهودیان، عبور از تونل‌های زیرزمینی، پوشیدن کلاه کیپا و البسه خاخام‌ها، راه را برای نفوذ خودشان به قلب تل‌آویو باز می‌کنند. سپس با ایده‌هایی برنامه‌ریزی‌شده به خزانه بانک راه می‌یابند و با وجود خطرهایی که سر راه‌شان قرار دارد موفق می‌شوند بانک را خالی کنند و بگریزند.

در ادامه ماجرا آن‌ها برای بازگشت به مصر، راه‌شان به یکی از کشورهای فقیر آفریقایی بازمی‌شود، به گروگان گرفته می‌شوند و پس از رایزنی‌های دولت مصر آزاد می‌شوند. هنگام ورود به فرودگاه برای بازگشت به مصر، وجدان بیدار رئیس گروه از فلاکت، فقر و گرسنگی آن قبایل بادیه‌نشین آفریقایی به ستوه می‌آید و به اعضای گروه پیشنهاد می‌دهد، غنیمتی که قرار است با خود به کشور ببرند را وقف گرسنگان آفریقایی کنند.

در ابتدا اعضای گروه مخالفت می‌کنند اما رفته‌رفته همه آن‌ها می‌پذیرند که این پول حق بینوایانی است که حتی از خوردن یک وعده غذا در طول روز هم محروم‌اند. سرانجام تیم سارقی که پول را از اسرائیل دزدیده بودند و به فقرایی در آن سوی شاخ آفریقا داده بودند، بسان رابین‌هودهایی سرخوش از عملی نیک‌خواهانه به کشور باز می‌گردند.

گفتنی‌است این فیلم براساس نسخه سریالی آن تدوین شده. سریالی با عنوان «فرقة ناجی عطا الله» که در سال 2012 در بسیاری از شبکه‌های عربی ازجمله «قناة الوطن»، «قناة الظهرة»، «شبکة النهار» و بسیاری از شبکه‌های پرمخاطب جهان عرب پخش شد. پخش و حتی بازپخش این سریال زمانی بود که اوضاع سیاسی مصر به‌شدت متشنج بود.

نکته جالب دیگری که درباره زمان ساخت این سریال می‌توان بیان کرد، این است که مراحل تولید آن در زمان حسنی‌مبارک و با حمایت‌های او صورت گرفت. این درحالی‌است که برخی به اشتباه بر این باور هستند که در زمان حکومت حسنی‌مبارک، از تولید محصولات ضدصهیونیستی در مصر جلوگیری می‌شد. گفته‌شده هزینه‌ای که مبارک برای تولید این سریال اختصاص داده بود، مبلغی بالغ بر 70 میلیون پوند بوده که با همکاری MBC و کانال الظفرة به تیم تولیدکننده اختصاص داده شد.

درهرحال مهم نیست که چقدر بودجه و از سوی چه‌کسانی به این پروژه مهم فرهنگی اختصاص داده شده؛ آن‌چه اهمیت دارد این است که اثری پرمخاطب تولیدشده که ازیک‌سو، حامی محور مقاومت در برابر زورگویی‌های اسرائیل است و ازسوی‌دیگر، جذابیت‌های یک اثر نمایشی را دارد. جذابیت‌هایی که هنوز هم پس از گذشت یک‌دهه، منقضی نشده‌اند و جایشان در سبد فرهنگی ایرانیان بسیار خالی ا‌ست.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید