علیه فراموشی/مروری بر کتاب «نگذار ببرندم، شارو» که در آن تاریخ، هنر و هویت به هم گره می‌خورند
کتاب «نگذار ببرندم، شارو»، نوشته زارا امیدی، یک داستانی است که در آن، دو نسل از بازماندگان یک فاجعه تاریخی با یکدیگر مواجه می‌شوند و نتیجه این مواجهه، ایجاد پرسش‌هایی است که همچون زخم‌های کهنه‌ای سر باز می‌کنند.
کتاب «نگذار ببرندم، شارو»، نوشته زارا امیدی، یک داستانی است که در آن، دو نسل از بازماندگان یک فاجعه تاریخی با یکدیگر مواجه می‌شوند و نتیجه این مواجهه، ایجاد پرسش‌هایی است که همچون زخم‌های کهنه‌ای سر باز می‌کنند. این اثر به‌طور ماهرانه‌ای از ترکیب گزارش‌های مستند و روایت‌های شاعرانه برای خلق داستانی پیچیده و احساسی استفاده می‌کند که در آن تاریخ، هنر و هویت به‌هم گره می‌خورند و روایتی عمیق از عواطف و روابط انسانی را در میان یک نسل‌کشی ارائه می‌دهد؛ روایتی‌که داستان شجاعت انسان و درعین‌حال شرارت اوست.
شارو؛ نقاش تاریخ
شخصیت اصلی این رمان، شارو، نقاش کُردی است که از فاجعه نسل‌کشی کردهای عراق جان بهدر برده و اکنون در تبعیدی خودخواسته در سوئد زندگی می‌کند. او که در گذشته شاهد بسیاری از فجایع انسانی بوده، حالا در تلاش است تا با استفاده از هنر نقاشی، رنج‌های گذشته را به یاد بیاورد. شارو با هر نقاشی‌ای که می‌کشد، نه‌فقط هویت گمشده خود، بلکه تاریخ گمشده یک ملت را بازسازی کند و نقاشی برایش ابزاری برای شکستن سکوت و مبارزه با فراموشی است. نقاشی‌های او درواقع گواهی هستند علیه تحریف تاریخ و از یاد رفتن نام‌ها و چهره‌های مردگان. در دنیای شارو، هر بوم نقاشی یک داستان است، یک تاریخ گمشده و یک حقیقت پنهان که باید آشکار شود.
اما روایت فقط محدود به شارو نیست. در کنار او، داستان آسکی، دختری که از نسل‌کشی کردها جان بهدر برده و اکنون به‌دنبال هویت گمشده‌اش است نیز پیش می‌رود. آسکی که در کودکی از مادرش جدا و فروخته شده، خودش را در میان نقاشی‌های شارو جست‌وجو می‌کند. نکته برجسته‌ای که در این رمان وجود دارد، تضاد میان دو روایت است؛ روایت شارو که از طریق نقاشی‌هایش تاریخ شخصی و جمعی خود را بازسازی می‌کند و روایت آسکی که از طریق همان نقاشی‌ها در جست‌وجوی هویت گمشده‌اش است.
شارو درواقع به‌عنوان یک نقاش با تاریخ زندگی می‌کند و از آن بهره می‌برد، درحالی‌که آسکی به‌عنوان یک زن، در میان لایه‌های تاریخ و هنر، به جست‌وجوی خود می‌پردازد. این دو شخصیت در کنار هم، تجسمی از دو نسل مختلف هستند که با هم مواجه می‌شوند، اما درعین‌حال هرکدام داستان‌های متفاوت و تجربه‌های گوناگونی دارند.
زارا امیدی، نویسنده این اثر، با انتخاب شخصیت شارو به‌عنوان راوی اصلی، تصمیمی جسورانه گرفته است. او در مصاحبه‌ای با اشاره به این موضوع گفته است که انتخاب راوی مرد، برای او تصمیمی ضروری بود. شارو با آن گذشته زخمی و آن سکوت مردانه، صدای خاصی دارد که در تاریخ گم شده است. این سکوت نه‌فقط در شخصیت شارو، بلکه در هنر نقاشی او نیز بازنمایی میشود. نویسنده به‌واسطه شارو نشان می‌دهد که چگونه تاریخ و هنر می‌توانند در کنار هم نقش‌آفرینی کنند و تاریخ را ورای روایت‌های رسمی به تصویر بکشند. هر نقاشی برای شارو قدمی به‌سمت حقیقت و تلاشی برای مقابله با فراموشی است.
مواجهه با نسل‌های از دست رفته
این رمان علاوه بر جست‌وجوی هویت‌های فردی، به تأثیرات نسل‌های گذشته بر نسل‌های بعدی هم پرداخته و چگونگی انتقال آسیب‌ها و یادها از یک نسل به نسل دیگر را بررسی می‌کند. در همین راستا، شخصیت هنار، دختری‌که پیش از رسیدن به دوران جوانی از بین رفته است، نماینده هزاران دختری است که به‌دلیل جنگ و نسل‌کشی، فرصت زندگی و تجربه عشق را پیدا نکرده‌اند. شارو به‌نوعی با نقاشی صورت هنار، او را در هنر خود زنده می‌کند و در این فرآیند، به‌نوعی با تاریخ خود و با نسل‌های از دست رفته‌اش مواجه میشود.
درواقع از ویژگی‌های برجسته این کتاب، توانایی نویسنده در ایجاد فضایی است که هم احساسات فردی، هم تاریخ جمعی را در خود جای داده است. در هر بخش از داستان، شاهد آنیم که شارو، آسکی و دیگر شخصیت‌ها با پیچیدگی‌های درونی خود روبه‌رو می‌شوند. آنها درگیر رنج‌هایی هستند که نه‌فقط به سرنوشت فردی‌شان، بلکه به سرنوشت ملت‌شان مربوط میشود. این پیچیدگی‌ها باعث میشود که خواننده علاوه بر هم‌ذات‌پنداری با شخصیت‌های داستان، با تاریخ و فرهنگ کردستان عراق نیز ارتباط برقرار کند.
قدرت هنر در فراخواندن حقیقت‌های پنهان
کتاب «نگذار ببرندم، شارو»، رمانی انسانی و پرکشش است که نثری روان و داستانی حساب‌شده‌ای دارد؛ داستانی‌که فریاد فروخورده یک ملت را به گوش می‌رساند و خواننده را چنان با روایت شخصیت‌ها درگیر می‌کند که گاه در میانه داستان، تپش قلب می‌گیرد و برای شخصیت‌های داستان دل‌نگران میشود. این کتاب چنان کششی در خواننده ایجاد می‌کند که حتی آنهایی که اهل تمام‌کردن کتاب‌ها نیستند هم آن را تا انتها می‌خوانند.
شارو، شخصیت اصلی این کتاب نشان می‌دهد که هنر تا چه اندازه می‌تواند در بیان حقیقت‌های پنهان و مدفون‌شده در دل تاریخ قدرتمند باشد و به خوانندگان این فرصت را می‌دهد که با شخصیت‌هایی پیچیده و واقعی آشنا شوند و درعین‌حال به مسائلی چون هویت، نسل‌کشی و فراموشی فکر کنند.
این کتاب با طرح پرسش‌های بی‌پایان به مخاطب این امکان را می‌دهد که خود در تلاش برای یافتن پاسخ‌ها و کشف جزئیات نهفته در لابه‌لای سطور کتاب باشد و همواره به یاد داشته باشد که هیچ‌چیز در تاریخ قطعیت ندارد. نویسنده، این کتاب را هم به زبان فارسی، هم به زبان کردی نوشته است؛ کتابی‌که از مجموعه کتاب‌های قفسه آبی نشر چشمه است و ژانری ادبی و روایی دارد.
