سایه بحران خاموشی بر سر عراق
کمبود برق در عراق در حال تبدیل شدن به یک بحران است.
کمبود برق در عراق در حال تبدیل شدن به یک بحران است. پس از توقف صادرات برق از ایران به عراق که به دلیل عدم تمدید معافیت‌های تحریمی عراق رخ داده، تولید برق در این کشور به شدت کاهش یافته است. حالا اگر اختلالی در صادرات گاز ایران به عراق صورت بگیرد، وضعیت در عراق ممکن است بدتر از این شود. بسیاری از عراقی‌ها در حال حاضر تا شش ساعت خاموشی روزانه را تحمل می‌کنند و دسترسی محدودی به ژنراتورهای خصوصی دارند. وزارت برق عراق، قطعی برق را به ترکیبی از عوامل، از جمله کمبود سوخت، وخامت زیرساخت‌های برق و مصرف بیش از حد، نسبت داده است.
اما انقضای معافیت تحریم‌های ایالات متحده در ماه مارس که به عراق اجازه واردات برق ایران را داده بود نیز با قطع دسترسی عراق به این منابع ایرانی، بحران را تشدید کرده است. در ۸ مارس، دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، معافیتی را که به عراق اجازه می‌داد مستقیماً برق ایران را بدون اعمال تحریم‌های ایالات متحده خریداری کند، تمدید نکرد. این تصمیم بخشی از کمپین «فشار حداکثری» کاخ سفید علیه ایران بود که با هدف وادار کردن تهران به شرکت در مذاکرات هسته‌ای انجام می‌شد.
از دست دادن واردات مستقیم برق ایران پس از انقضای معافیت تحریم‌های ایالات متحده، عراق را مجبور کرده است که در ماه‌های اخیر به دنبال تأمین‌کنندگان جایگزین باشد. با وجود افزایش ظرفیت تولید برق، عراق به اندازه کافی برق برای تأمین تقاضای داخلی تولید نمی‌کند؛ به‌ویژه در زمان‌های اوج مصرف، مانند ماه‌های گرم تابستان که نیاز به سرمایش و تهویه مطبوع افزایش می‌یابد. کمبود برق با زیرساخت‌های ناکارآمد عراق که بخش قابل توجهی از برق تولید شده را از دست می‌دهد، بدتر هم می‌شود. این امر عراق را به واردات برق متکی کرده است که از نظر تاریخی از ایران، ترکیه و سایر کشورهای منطقه تأمین می‌شده است.
پیش از انقضای معافیت تحریم‌های ایالات متحده که به عراق اجازه واردات برق ایران را می‌داد، السودانی از ایالات متحده درخواست تمدید کرده بود و استدلال می‌کرد که کشورش برای تغییر تدریجی به منابع انرژی جایگزین و ایجاد ظرفیت تولید برق داخلی خود به زمان بیشتری نیاز دارد. با وجود سرمایه‌گذاری‌های دولتی، بخش برق عراق با چالش‌های قابل توجهی روبه‌رو است.
فساد و شبکه انتقال ناکارآمد مانع از تامین برق شده و در نتیجه این کشور تنها کسری از ظرفیت بالقوه خود را تولید می‌کند. هرگونه اختلال در دسترسی عراق به واردات گاز ایران می‌تواند منجر به خاموشی‌های عمیق‌تر در ماه‌های آینده شود و اعتراضات ضددولتی بزرگ‌تر - و احتمالاً خشونت‌آمیزتر و مخرب‌تر - را دامن بزند. علاوه بر این، اگر این کشور دسترسی خود را به منابع گاز طبیعی ایران نیز از دست بدهد، بحران برق عراق می‌تواند به شدت بدتر شود، که طبق برخی تخمین‌ها، تا 40 درصد از برق عراق به واردات گاز وابسته است.
دو سناریو برای وقوع این اتفاق وجود دارد. در حالت اول، دولت ترامپ معافیت تحریم‌هایی را که در حال حاضر به عراق اجازه می‌دهد مستقیماً گاز ایران را خریداری کند، لغو می‌کند تا فشار بر ایران را برای ورود مجدد به مذاکرات هسته‌ای افزایش دهد (معافیتی که در ماه مارس منقضی شد، فقط برای واردات مستقیم برق عراق از ایران اعمال می‌شد، نه گاز). در حالت دوم، کمبود انرژی ایران را مجبور به کاهش یا توقف صادرات گاز به عراق می‌کند. با توجه به علاقه اعلام شده ترامپ به از سرگیری مذاکرات هسته‌ای با ایران و اقدامات مکرر گذشته ایران در کاهش صادرات گاز به عراق برای تأمین تقاضای داخلی، همانطور که اخیراً در اوایل این ماه انجام شد، هر دو سناریو در ماه‌های آینده محتمل هستند.
در هر دو صورت، از دست دادن منابع حیاتی گاز ایران، کمبود برق عراق را به شدت تشدید می‌کند و به احتمال زیاد منجر به خاموشی‌های طولانی‌مدت برق می‌شود که برق عراقی‌ها را به چند ساعت در روز محدود می‌کند. در نتیجه، اعتراضاتی که در هفته‌های اخیر دیده شده است، احتمالاً از نظر اندازه و دامنه افزایش می‌یابد، زیرا خاموشی‌های روزانه فعلی، احساسات ضددولتی را برانگیخته است.
خشم فزاینده عراقی‌ها از دولت‌شان و ناتوانی آن در ارائه خدمات اولیه، احتمالاً پیش از انتخابات پارلمانی نوامبر ۲۰۲۵ این کشور به مسائل برجسته‌ای تبدیل خواهد شد. با این حال، دولت بعدی عراق با همان چالش‌های زیرساختی و فساد در رسیدگی به این مسائل روبه‌رو خواهد بود و تغییر کوتاه‌مدت را بعید می‌سازد.
