برد و باخت بی‌بی در جنگ غزه/آتش‌بس اسرائیل و حماس نتانیاهو را میان فشارهای دونالد ترامپ و راست‌های افراطی کابینه خود قرار داده است

روز دوشنبه ده‌ها هزار فلسطینی برای اولین بار پس از 15 ماه جنگ به ویران‌شده‌ترین بخش غزه در شمال این باریکه بازگشتند. این روند در راستای اجرای توافق آتش‌بس میان اسرائیل و غزه پس از ماه‌ها مذاکرات با میانجی‌گری آمریکا، قطر و مصر از روز یکشنبه 19 ژانویه آغاز شده است. بیش از 60هزار خانه در حملات اسرائیل پس از هفتم اکتبر از بین رفته‌اند و کارشناسان می‌گویند ده‌ها میلیارد دلار نیاز است تا بتوان غزه را دوباره بازسازی کرد.

پیش از هفتم اکتبر 2023، نوار غزه مکانی پرجمعیت و فقیرنشین اما سرشار از زندگی بود. رستوران‌ها، فروشگاه‌ها، زمین‌های فوتبال، دانشگاه و بیمارستان‌ها پابرجا بودند و ساختمان‌های بلند خط ساحلی دریای مدیترانه را شکل داده بودند که حالا درکنار مزارع اطراف آن با چادرهای بی‌جاشدگان پر شده‌اند. محمد اسد به دخترش قول می‌دهد: «به محض اینکه اسرائیل اجازه ورود سنگ و بتن را بدهد خانه‌مان را دوباره می‌سازیم.» اما زمان آن به حال و هوا و مزاج اسرائیل بستگی دارد.

مسیر طولانی این توافق با اجرای فاز اول به سمت فاز دوم و سوم می‌رود که پس از خروج تدریجی اسرائیل از مرزهای غزه و افزایش دسترسی به کمک‌های بشردوستانه در نهایت منجر به آزادی تمام اسراء، آتش‌بس دائمی و بازسازی غزه خواهد شد که انتظار می‌رود سال‌ها طول بکشد. 

در 15 ماه گذشته، حمله اسرائیل به غزه منجر به کشته شدن دست‌کم 46هزار نفر شده که بیشتر آنها را زنان و کودکان تشکیل می‌دهند. هزاران نفر همچنان مفقود و احتمالاً زیر آوارها جان خود را از دست داده باشند. گروه‌های اصلی حقوق بشری پس از ماه‌ها کشتار سیستماتیک غیرنظامیان، نابودی زیرساخت‌های بهداشتی و جلوگیری از ورود کمک‌های بشردوستانه به غزه، اسرائیل را رسماً به نسل‌کشی متهم کرده‌اند.

از هفتم اکتبر 2023 و پس از ورود نیروهای حماس به آن‌سوی مرز، اسرائیل جنگی را در هفت جبهه آغاز کرد که منجر به دستاوردهای نظامی قابل‌توجهی شد. آتش‌بس ممکن است پایان جنگ را رقم بزند اما تهدیدها در هر جبهه و همچنین پیچیدگی‌ها و چالش‌های سیاست داخلی نتانیاهو نیازمند تلاش‌هایی است تا این عواید جنگی به دستاوردهای استراتژیک پایدار تبدیل شوند. آیا حیات سیاسی نتانیاهو از این آتش‌بس جان سالم به‌در می‌برد؟ 

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا در دسامبر گذشته هشدار داد در صورتی که گروگان‌های اسرائیلی که در دست حماس قرار دارند تا روز تحلیف او آزاد نشوند، «قیامتی به‌پا خواهد شد»، عباراتی که شبه‌نظامیان حماس را خطاب قرار می‌داد اما حالا که توافق آتش‌بس و تبادل اسراء امضا و اجرایی شده، این بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل خواهد بود که مشکلات و دردسرهایی را پیش‌روی خود می‌بیند. 

جهان توافق آتش‌بس را تحسین کرد، مردم غزه آن را جشن گرفتند و اکثریت اسرائیلی‌ها از آن استقبال کردند. اما این توافق سقوط دولت نتانیاهو را تهدید می‌کند؛ دولتی که عامل سرپا ماندنش، جنگی بی‌پایان در غزه و وعده «پیروزی کامل» بود. 

پس‌لرزه‌های کابینه نتانیاهو پس از آتش‌بس

یک روز پس از تایید توافق آتش‌بس از سوی کابینه اسرائیل، ایتامار بن‌گویر، وزیر امنیت ملی و رئیس حزب راست افراطی «قدرت یهود» به همراه وزرای حزبش از دولت استعفا کردند. کنترل 6 کرسی کنست که در دست حزب بن‌گویر بود، شمار کرسی‌های ائتلاف حاکم در پارلمان 120 عضوی به 62 کرسی کاهش پیدا کرد. بتزالل اسموتریچ، دیگر رهبر راست افراطی و وزیر دارایی سعی کرد برای خود زمان بخرد: او گفت که در قدرت باقی می‌ماند اما به‌شرطی که اسرائیل حملات خود را 6 هفته دیگر در غزه دوباره از سر بگیرد؛ پس از اجرایی شدن 3 بخش از این توافق سه‌مرحله‌ای. اگر اسموتریچ هم در نهایت با 7 کرسی که در کنست دارد، استعفا دهد، ائتلاف دولت، اکثریت خود را در پارلمان از دست می‌دهد. 

دیوید ای.روزنبرگ دبیر اقتصاد و ستون‌نویس بخش انگلیسی هاآرتص در فارن‌پالیسی می‌نویسد، اگر مسئله صرفاً محاسبات سیاسی داخلی بود، نتانیاهو قطعاً هیچ‌وقت با توافق آتش‌بس موافقت نمی‌کرد. او طی یک سال گذشته پیشنهادات مطرح‌شده از سوی جو بایدن را رد کرده است؛ پیشنهاداتی که خیلی هم با این توافق آخری تفاوتی نداشتند. نتانیاهو با نگرانی از اینکه رسیدن به توافق باعث واکنش سریع اسموتریچ و بن‌گویر می‌شود، انجام داد.  

موضوع متفاوتی که الان وجود دارد این است که ترامپ روی کار آمده و تا چهار سال دیگر باقی می‌ماند. نتانیاهو نگران است به ترامپ که شهرتی در انتقام‌گیری دارد، توهینی بکند. مسئله دیگری که اهمیت مشابهی دارد این است که او می‌خواهد رئیس‌جمهور آمریکا را برای اهداف بزرگتر با خود همراه کند که شامل رویارویی با ایران بر سر فعالیت‌های هسته‌ای و اقدامی تاریخی برای ایجاد روابط دیپلماتیک با عربستان سعودی است. 

سوال اینجاست که آیا ملاحظات سیاسی داخلی برجسته خواهند شد و نتانیاهو تعهد خود به ترامپ برای پایبندی به آتش‌بس را می‌شکند یا نه. نتانیاهو در برخی از بیانیه‌های عمومی خود اولین فاز توافق را «آتش‌بس موقت» خطاب کرد و وعده داد که اسرائیل «تا زمان دستیابی به تمام اهداف جنگی خود» آرام نمی‌گیرد. این اهداف شامل حذف حماس است که پیروی از آتش‌بس به‌طور طبیعی مانع دستیابی به آن می‌شود. او بارها به اسموتریچ گفته است که پس از پایان مرحله اول توافق آتش‌بس هیچ دلیلی برای کناره‌گیری ندارند. 

هیچ‌کس مطمئن نیست که نتانیاهو قصد دارد از توافق خارج شود یا نه. در واقع خود نخست‌وزیر هم نمی‌داند. نتانیاهو تا زمانی که حمایت از خود را احساس می‌کند، آن‌چیزی را می‌گوید که حامیانش می‌خواهند بشنوند، همانگونه که در روزهای پیش از توافق آتش‌بس طبق سنت تلاش می‌کرد برای خود زمان بخرد و به تمام طرفین وعده‌هایی فارغ از حقیقت یا استمرار ثبات بدهد.

دیوید ای. روزنبرگ می‌نویسد، تقصیر شخص نخست‌وزیر اسرائیل است که خود را میان فشار ترامپ و راست‌های افراطی قرار داده است. در مدت‌زمان جنگ، او به مردم اسرائیل اطمینان داد که تا «پیروزی کامل» مبارزه می‌کند که به‌جای رسیدن به توافق به‌معنای حذف حماس و نجات گروگان‌ها از طریق اعمال فشار نظامی بود. اکثر مردم اسرائیل از مدت‌ها پیش باور خود را به این پیام از دست داده‌اند اما هسته اصلی رای‌دهندگان راست‌گرا و راست‌های افراطی حامی نخست‌وزیر به او باور داشتند. مهم نیست که اسموتریچ و بن‌گویر هم نتانیاهو را باور کردند یا نه، اما تهدید به ترک ائتلاف حاکم کافی بود تا نخست‌وزیر از خط خارج نشود. 

چرا ادامه جنگ برای آنها مهم است؟ راست‌های افراطی نگرانی مشترکی با نتانیاهو دارند که دولت پس از پایان جنگ از طریق یک کمیسیون تحقیق و تفحص برای رسیدگی به شکست‌هایی که منجر به حمله هفتم اکتبر حماس شد، مسئول شناخته شود. اما راست افراطی دلایل مخصوص به خود را هم دارد. بسیاری از حامیان بن‌گویر برای خشونت جنگ، انتقام و پیروزی جشن گرفته بودند. برای بخش بزرگی از راست افراطی، جنگ ابزاری برای برآورده شدن آرزوی بازگشت اسرائیل به غزه پس از خروج نیروهای آن در سال 2005 و استقرار دوباره محاصره است. 

اسرائیلی‌های راست‌گرا مطمئن بودند که با بازگشت ترامپ به کاخ سفید، اسرائیل می‌تواند لیست آرزوهای خود را دنبال کند؛ الحاق کرانه باختری، حمله مجدد به استقلال دستگاه قضایی، حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران و حملات ادامه‌دار در غزه. توافق آتش‌بس حداقل برای الان آخرین مورد در این لیست را حذف و راست‌گرایان را متحیر کرده است. خیلی‌ها به این امیدند که این نوعی شیرین‌کاری برای باز کردن مسیر اسرائیل است تا حملات خود به غزه را دوباره آغاز کند، این بار بدون هیچ‌کدام از محدودیت‌های دوران بایدن. 

در حقیقت، بسیاری از افرادی که در دایره ترامپ قرار دارند امید راست‌گرایان را برای رسیدن به اهداف خود افزایش داده‌اند. پیت هگزت، نامزد دولت ترامپ برای وزارت دفاع در جلسه استماع  خود در مجلس سنا گفت: «من از اسرائیل برای نابودی و کشتار تا آخرین عضو حماس حمایت می‌کنم.» مایک والتز، مشاور امنیت ملی اخیراً در پادکستی این موضوع را مطرح کرد و گفت، حماس «تا جایی باید نابود شود که دیگر نتواند خود را بازسازی کند.» اما نوعی از عوام‌فریبی در میان بازیگران کلیدی دولت جدید آمریکا وجود دارد که برای تنظیم مرزهای سیاست‌گذاری در آینده با یکدیگر رقابت می‌کنند. این سیگنال‌ها که از شخص ترامپ و استیو ویتکاف، فرستاده او به خاورمیانه که بر آتش‌بس نظارت می‌کنند، ارسال می‌شوند، نشان می‌دهند که آنها می‌خواهند توافق آتش‌بس اجرا شود. 

بنابراین اگر نتانیاهو مثل زمانی که مذاکرات آتش‌بس را بی‌نتیجه می‌گذاشت و از خطوط قرمز واشنگتن در مورد مسائل بشردوستانه عبور می‌کرد، با ترامپ هم همان بازی‌های مشابه با دولت بایدن را ادامه دهد ریسک بزرگی را مرتکب خواهد شد. اگر حماس از شرایط آتش‌بس تخطی کند یا موضع سختگیرانه ویژه‌ای را در فاز دوم آتش‌بس بگیرد می‌تواند باعث نجات حیات سیاسی نتانیاهو شود اما تقصیرها باید به‌طور منصفانه بر گردن حماس بیفتد که این احتمال وجود ندارد. 

نتانیاهو باید بتواند برای 6 هفته اجرایی اولین فاز آتش‌بس و شاید کمی پس از مذاکرات فاز دوم دوام آورد. بن‌گویر وعده داد که هیچ دستی در سقوط دولت نخواهد داشت و اگر اسرائیل در پایان فاز اول به جنگ بازگردد، او هم با خوشحالی به آن می‌پیوندد. نتانیاهو تلاش می‌کند کرسی‌های حزب بن‌گویر را در کابینه باز و در دسترس نگه دارد. اپوزیسیون دولت که شامل تعدادی از احزاب مستأصل میانه‌رو و چپ‌گرا و همچنین سه جناح از اعراب است که رهبری بسیار ضعیفی دارند، تمایلی به سوءاستفاده از دردسرهای نتانیاهو ندارند. تا دوم مارس یا کمی پس از آن، ائتلاف دولت می‌تواند صحیح و سالم برگردد و جنگی را آغاز کند که همه فکر می‌کردند تمام شده است. 

شاید هم دولت ترامپ اصرار کند که نتانیاهو باید از آتش‌بس حمایت کند، بن‌گویر بیرون از ائتلاف بماند و تازه اسموتریچ هم به او می‌پیوندد. در این میان، دولت نتانیاهو  برای تصویب طرحی برای اعزام حریدی‌های فوق‌ ارتدوکس به خدمت سربازی دچار چالش شده است. شرکای فوق‌ ارتدوکس ائتلاف حاکم درخواست تصویب قانونی را دارند که در آن حامیان‌شان رسماً از خدمت سربازی معاف می‌شوند. اما آنها مدت‌هاست که عملاً از معافیت خدمت بهره برده‌اند و حالا این موضوع با مخالفت اکثریت بزرگی از مردم از جمله بسیاری از حامیان اصلی دولت روبه‌رو شده است. نتانیاهو ماه‌هاست که با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کند اما حالا اکثریت دولت او با اختلاف بسیار کم در مقابل اپوزیسیون پارلمان قرار دارد و زمان رو به اتمام است: احزاب حریدی تهدید کرده‌اند که از بودجه 2025 حمایت نخواهند کرد و اگر دولت نتواند تا پایان مارس تاییدیه کنست را برای بودجه بگیرد، منحل خواهد شد. 

نتانیاهو شهرتی در مهارت‌های نجات سیاسی خود دارد اما این بار از سوی ترامپ، راست‌های افراطی و حریدی‌ها تحت فشار قرار گرفته است. مارس ماه جالبی خواهد بود. 

فشارهای آمریکا کارساز خواهد شد؟

به‌گزارش اندیشکده شورای خاورمیانه در امور جهانی، حالا به‌نظر می‌رسد ترامپ در وعده خود برای دستیابی به آتش‌بس پس از مراسم سوگند خود موفق بوده است. دولت جدید آمریکا در جایی که دولت بایدن شکست خورد، پیروز بوده است که نشان می‌دهد فشارهای آمریکا بر اسرائیل نتیجه‌بخش بوده است. اما به‌گفته آنا جیکوب کارشناس کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در انستیتو واشنگتن، نکته مهم اینجاست که موضع اسرائیل همچنان نامشخص است. معلوم نیست که ترامپ و ویتکاف از چه اهرمی برای متقاعد کردن نتانیاهو استفاده کرده‌اند.

هر چه باشد این اهرم بیش از آنچه بوده که دولت بایدن اعمال می‌کرد و ظاهراً به‌اندازه‌ای است که موافقت نخست‌وزیر را در پی داشته است. با این حال نگرانی اصلی باقی مانده است؛ اینکه نتانیاهو از توافق حمایت می‌کند یا فقط توافق کرد تا ترامپ را آرام کند، تعدادی از گروگان‌ها را به خانه برگرداند و اجازه دهد کمپین فشار فروکش کند تا زمانی که بتواند راهی برای آغاز دوباره حملات نظامی و اجتناب از خروج نیروها از غزه پیدا کند. 

ترامپ و نتانیاهو همیشه با یکدیگر هم‌نظر نبوده‌اند و تنش‌ها بر سر اجرای توافق آتش‌بس می‌تواند افزایش یابد. سال 2020 نتانیاهو از طرح صلح خاورمیانه ترامپ حمایت کرد،  اما کمی بعد که برنامه الحاق کرانه باختری را اعلام کرد، عصبانیت ترامپ را برانگیخت. ترامپ گفت که نتانیاهو «فراتر رفته» و در گفت‌وگویی با باراک روید، روزنامه‌نگاری که در حال نگارش کتابی درباره توافقنامه آبراهام بود گفت که نتانیاهو «هیچ‌وقت به‌دنبال صلح» با فلسطینیان نبوده است. 

احتمال دیگر نیز این است که ترامپ پیشنهاد «بده‌بستانی» را برای متقاعد کردن نتانیاهو و وزرای راست افراطی‌اش مطرح کرده باشد. این می‌تواند شامل خروج اسرائیل از غزه در ازای حمایت ترامپ از الحاق رسمی شهرک‌سازی‌های کرانه باختری و لغو تحریم‌های آمریکا علیه برخی از گروه‌های شهرک‌نشین اسرائیلی باشد. درحالی‌که وزرای راست افراطی توافق آتش‌بس را نکوهش می‌کنند اما ممکن است نقش بازی کنند. 

شرایط سیاسی داخلی هم می‌تواند نقش مهمی بازی کرده باشد. فشارهای داخلی برای بازگرداندن گروگان‌ها و همچنین اختلافات داخلی در تشکیلات نظامی اسرائیل در ماه‌های اخیر تشدید شده است. فشارهای فزاینده بین‌المللی بر اسرائیل هم احتمالاً نقش مهم اما محدودی بازی کرده‌اند. به‌طور مثال، جنگ غزه جاه‌طلبی‌های نتانیاهو برای عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی را به حاشیه رانده بود. پادشاهی سعودی از آن زمان اقدامات اسرائیل در غزه را نسل‌کشی خوانده و درخواست تعلیق عضویت اسرائیل در مجمع عمومی سازمان ملل را داشته است. سازمان ملل جنگ اسرائیل در غزه را محکوم کرده؛ به‌ویژه کشتار سیستماتیک غیرنظامیان و جلوگیری از ورود سازمان‌های بشردوستانه به این منطقه.

15 ماه تمام محکومیت و سرزنش احتمالاً تاثیری بر تشکیلات سیاسی اسرائیل داشته است. با وجود اهداف دولت نتانیاهو در مورد غزه به‌سختی می‌توان تصور کرد که توافق آتش‌بس به مراحل بعدی برسد؛ مثل خروج کامل نیروهای اسرائیل. حتی اگر فاز سوم توافق فرا رسد، مسائل مهم‌تری حل‌نشده باقی مانده‌اند مانند بودجه بازسازی غزه، آشتی حماس و فتح، اصلاح تشکیلات خودگردان و برنامه‌ریزی برای اداره غزه و مشارکت حماس در «روز بعد» از جنگ، پایان محاصره غزه و اشغال کرانه باختری و احیای روند سیاسی جدی برای تشکیل کشور فلسطین.

دولت اسرائیل به‌وضوح اعلام کرده که از هر گونه روندی که منجر به تشکیل کشور فلسطین شود، حمایت نمی‌کند و آن را برابر با پاداش به حماس برای حملات هفتم اکتبر می‌داند. هرگونه اعتماد بین طرفین اسرائیلی و فلسطینی در میانه مرگ و نابودی 15 ماه گذشته کاملاً از بین رفته است. با این حال روند رو به جلو گام به گام پیش می‌رود و اولین آن احترام به هر سه فاز این توافق آتش‌بس است. فشار ترامپ بر اسرائیل هم به‌عنوان عنصر اصلی باقی خواهد ماند. 

«نه» قاطع اردن و مصر

پس از آنکه دونالد ترامپ پیشنهاد داد مصر و اردن فلسطینیان ساکن نوار غزه را بپذیرند، علاوه بر فلسطینی‌ها، این دو متحد آمریکا نیز «نه» قاطعانه خود را از سر اینکه اسرائیل ممکن است هیچ‌وقت به پناهجویان اجازه بازگشت ندهد، اعلام کردند. ترامپ گفت که این دو کشور عرب حالا جمعیت عمدتاً بی‌خانمان غزه را بپذیرند تا «ما بتوانیم کل ماجرا را پاکسازی کنیم.» او اضافه کرد که جابه‌جایی جمعیت 2/3 میلیونی غزه می‌تواند موقتی یا درازمدت باشد. 

ترامپ با اشاره به ویرانی‌های گسترده در غزه گفت: «در حال حاضر (آنجا) به‌معنای واقعی کلمه یک سایت تخریب است.» او در ادامه گفت: «من ترجیح می‌دهم با برخی از کشورهای عرب مشارکت کنم و در مکان‌های مختلف مسکن بسازم، جایی که آنها لااقل بتوانند در صلح زندگی کنند.» حماس و تشکیلات خودگردان تحت حمایت غرب این ایده را محکوم کردند. ایمن صفدی، وزیر خارجه اردن هم از «نه» قاطعانه و راسخ این کشور خبر داد. 

متحدان راست افراطی در دولت اسرائیل مدت‌هاست برای آنچه مهاجرت داوطلبانه تعداد زیادی از فلسطینیان و بازگشت شهرک‌سازی‌های یهودی در غزه توصیف کرده‌اند، تلاش می‌کنند. بتزالل اسموتریچ طرح ترامپ را «ایده بسیار خوبی» توصیف کرد. مصر و اردن با ایده پذیرش پناهجویان غزه در اوایل روزهای جنگ نیز مخالفت کرده بودند. هر دو کشور با اسرائیل به صلح رسیده‌اند و از تشکیل دولت فلسطین در مناطق اشغالی کرانه‌باختری، غزه و شرق اورشلیم حمایت می‌کنند.

آنها نگرانند که جابه‌جایی دائمی جمعیت غزه می‌تواند این موضوع را غیرممکن کند. عبدالفتاح سیسی، رئیس‌جمهور مصر نسبت به مشکلات امنیتی جابه‌جایی تعداد بالایی فلسطینیان به شبه‌جزیره سینا در فلسطین در مرز غزه هشدار داده است. حماس و دیگر شبه‌نظامیان ریشه عمیقی در جامعه فلسطین دارند و احتمالاً همراه پناهجویان جابه‌جا شوند که می‌تواند به این معنی باشد که جنگ‌های آینده در خاک مصر رخ می‌دهند. این امر می‌تواند منجر به فروپاشی پیمان تاریخی صلح کمپ دیوید شود که اساس ثبات خاورمیانه است. 

سیسی در اکتبر 2023 پس از حمله حماس گفت: «صلحی که ما به‌دست آوردیم می‌تواند از بین برود. تمام آن برای ایده حذف آرمان فلسطینیان است». 

به گزارش آسوشیتدپرس، این همان چیزی است که در سال‌های 1970 در لبنان اتفاق افتاد؛ زمانی که سازمان آزادی‌بخش فلسطین به‌رهبری یاسر عرفات که گروه مبارز و پیشرو در زمان خود محسوب می‌شد، جنوب کشور را به سکوی پرتابی برای حمله به اسرائیل تبدیل کرد. بحران پناهچویان و اقدامات سازمان ساف به ورود لبنان به جنگ داخلی 15 ساله در سال 1975 کمک کرد. اسرائیل دو بار به لبنان حمله و از سال 1982 تا2000 جنوب لبنان را اشغال کرد. 

اردن که در سال 1970 با سازمان آزادی‌بخش فلسطین درگیر شد و در شرایطی مشابه با لبنان نیروهای آن را اخراج کرد، هم‌اکنون میزبان بیش از 2 میلیون پناهجوی فلسطینی است که به اکثریت آنها تابعیت اردنی اهدا کرده است. 

فراملی‌گرایان اسرائیلی مدت‌هاست که پیشنهاد می‌دهند اردن یک کشور فلسطینی در نظر گرفته شود تا اسرائیل بتواند کرانه باختری را که از نظر آنها سرزمین مردم یهود است که در کتاب مقدس آمده، حفظ کند. پادشاهی اردن قویاً این سناریو را رد کرده است. 

اینکه ترامپ می‌تواند مصر و اردن را مجبور کند پناهجویان را بپذیرند بستگی به این دارد که چقدر در مورد این ایده جدی باشد و تا کجا حاضر است پیش رود. اعمال تعرفه (یکی از ابزارهای اقتصادی محبوب ترامپ) یا تحریم‌ها می‌تواند برای اردن و مصر ویران‌کننده باشد. این دو کشور سالیانه میلیاردها دلار از آمریکا کمک دریافت می‌کنند و مصر هم‌اکنون درگیر بحران اقتصادی است. اما اجازه ورود پناهجویان می‌تواند اختلال در ثبات ایجاد کند. مصر می‌گوید هم‌اکنون میزبان 9 میلیون مهاجر از جمله پناهجویان ناشی از جنگ داخلی سودان است. اردن با جمعیتی کمتر از 12 میلیون نفر میزبان 700هزار پناهجو عمدتاً از سوریه است.