اولویت اصلاحات بر نئولیبرالیسم

به گمان برخی تحلیلگران مختصات اقتصاد ایران به گونه‌ای است که نمی‌توان این مکاتب را به آن خوراند. در این راستا همایون کاتوزیان، اقتصاددان در یادداشتی که برای روزنامه هم‌میهن ارسال کرده به این موضوع پرداخته و به این پرسش که نسبت الگوی توسعه و اقتصاد سیاسی ایران با نظریات هایک و نئولیبرالیسم چیست؟ پاسخ داده است:

«اقتصاد ایران در حال حاضر نسبت چندانی با نئولیبرالیسم هایک ندارد چون بخش بزرگی از اقتصاد کشور در کنترل دولت است و آن مقدار از مؤسسات اقتصادی دولتی هم که خصوصی شده بودند در واقع به سازمانهائی که در دولت نفوذ بسیاری دارند منتقل شده بودند نه به سرمایه گذاران آزاد. نتیجه حراج اخیر ۸۰ در صد از اموال دولتی هنوز روشن نیست. ولی هرچه باشد نوشدارویی برای بهبود اقتصادی کشور نخواهد بود.

حقیقت این است که تا وقتی یک رشته اصلاحات اقتصادی-اجتماعی اساسی صورت نگیرد تقلید از این الگو و آن الگو اثر چندانی در بهبود و پیشرفت نخواهد داشت. حتی نئو لیبرالیسم هم - که ایدئولوژی مناسبی برای تقلید در اقتصاد ایران نیست - مستلزم بازار واقعاً آزاد است که اثر چندانی از آن در جامعه ایران دیده نمی‌شود.

اگر بخواهیم مشکلات اساسی اقتصاد سیاسی کشور را در چند کلام بگوئیم فساد و قاچاق وسیع و گسترده دولتی و غیردولتی، نقدینگی زیاد (عمدتاً بر اثر چاپ اسکناس و درنتیجه افت فوق‌العاده ارزش ریال زیر ارزش واقعی آن) قرار داشتن اکثریت جامعه زیرخط فقر مطلق و خط فقر نسبی، بیکاری شدید کارگران ماهر علاوه بر کارگران عادی از آن جمله‌اند. بخشی و برخی از این مشکلات - از جمله نقدینگی و تورم و افت ریال - را می‌توان و باید با رفع تحریم‌ها تخفیف داد ولی فساد و قاچاق و عدم آزادی واقعی بخش خصوصی و امثال آن را با هیچ ترفند یا تقلید از هیچ الگوی وارداتی‌ای نمی‌توان تغییر داد. حل این مسائل منوط به یک سلسله اصلاحات عمیق و گسترده است که آن هم فقط از یک حکومت کاردان، درستکار و پاسخگو بر می‌آید.»