وصیتنامه هنری استاد
نام برتولت برشت، نمایشنامهنویس، کارگردان و شاعر آلمانی و یکی از معروفترین نمایشنامههای او «زندگی گالیله» در ایران همواره یادآور نام استاد بزرگ تئاتر ایران، زندهیاد حمید سمندریان بوده است. حمید سمندریان صبح روز ۲۲ تیرماه سال ۱۳۹۱ در حالی در کنار همراه همیشگیاش هما روستا چشم از جهان فروبست که حسرت روی صحنه رفتن «زندگی گالیله» توسط او، برای همیشه در یاد علاقهمندانش باقی ماند.
او در سال ۱۳۸۶ و در نشست خبریای که برای نمایش «ملاقات بانوی سالخورده» برپا شده بود، ابراز امیدواری کرد که بتواند «زندگی گالیله» را بهعنوان وصیتنامه زندگی هنری خود روی صحنه ببرد. امیدی که هیچگاه رنگ واقعیت به خود نگرفت و موجب شد تا سالهایسال پس از مرگ این استاد بزرگ تئاتر ایران، از این اتفاق با حسرت و اندوه فراوان و با عنوان بیرون ماندن دست حمید سمندریان از قبر یاد شود.
برتولت برشت، نمایشنامه «زندگی گالیله» را در سال ۱۹۳۸ در ژانر درام تاریخی نوشت. این نمایشنامه اولینبار در سال ۱۹۴۳ در زوریخ اجرا شد. «زندگی گالیله» در 15پرده نوشته شده و برشت برای نوشتن آن از داستان واقعی زندگی دانشمند مشهور، گالیله الهام گرفته است. اولین پرده این نمایشنامه از سحرگاه شروع میشود. زمانی که گالیله 46سال دارد و آخرین پرده در تاریکی شب روایت میشود و گالیله 73ساله را بر صحنه مینشاند.
گالیله به این حقیقت رسیده بود که خورشید ثابت است و زمین به دور آن میچرخد، اما کلیسا باور داشت که زمین به دور خورشید میچرخد و گالیله را به دادگاه تفتیش عقاید کشاند. برشت از همان صحنه آغازین نمایشنامه بر جنبه انسانی گالیله و اسطورهزدایی از او پای میفشارد. هنگامی که آندرهآی نوجوان برای گالیله شیر آورده و درباره طلب شیرفروش با او گفتوگو میکند، ما گالیله را در حال استحمام مییابیم؛ عریان با تمامی جنبههای انسانیاش. رفتاری که متعلق به عصر داستانهای قهرمانی نیست؛ چراکه در اینگونه داستانها، شخصیتها در وضعیت آرمانی قرار دارند، نه نیاز به حمام دارند و نه خوراک و قضای حاجت و هرآنچه روزمره است اما برشت، گالیله را عریان به ما مینمایاند و شخصیت زندهای برای مخاطبش خلق میکند.
نمایشنامه «زندگی گالیله»، آرزوی دیرینه حمید سمندریان، بارها و بارها توسط دیگر کارگردانان در ایران اجرا شد. اجرا توسط چهرههایی نامآشنا چون داریوش فرهنگ و سعید شاهسواری تا جوانترهایی چون مسعود طبیبی و کامران اقتداری و دیگران. در این میان شهابالدین حسینپور ازجمله کارگردانان جوان تئاتر ایران و دانشآموختگان آکادمی استاد حمید سمندریان از سال ۱۳۹۸ قصد تولید و اجرای این نمایش را با دراماتورژی محمدامیر یاراحمدی داشت و از همان زمان با اتفاقاتی نامنتظره همواره از این آرزو باز ماند.
او سهماه بعد از شروع تمرینهایش، بهدلیل شیوع ویروس کرونا ناگزیر از تعطیلی آن شد و درنهایت و پس از گذر زمانی طولانی طبق تفاهمنامهای منعقدشده با مدیریت تئاترشهر، تصمیم گرفت «زندگی گالیله» را از پاییز سال ۱۴۰۱ در سالن اصلی مجموعه تئاترشهر روی صحنه ببرد و با وقوع اعتراضات رخداده در این سال مقرر شد مهر و آبانماه سال ۱۴۰۲ روی صحنه برود و با عدمتحقق این اتفاق در نهایت به اجرا از ۲۷ فروردینماه تا ۳۰ خردادماه ۱۴۰۳ در همان سالن رسید.
او که اینبار و با گذر از سپردن نقش گالیله به پیام دهکردی، از فرهاد آئیش برای ایفای این نقش دعوت به عمل آورده، از حضور بازیگران دیگری چون کاوه آفاق، صدف اسپهبدی، شهروز دلافکار، آرش فلاحتپیشه، محمدرضا مالکی، محمد نادری، نورا هاشمی و... نیز بهره برده است. حال که آرزوی دیرینه این کارگردان جوان و نامآشنا برای اجرای نمایش «زندگی گالیله»، پس از پنجسال محقق شده است، باید منتظر ماند و دید چهمیزان به آنچه میتوان وصیتنامه هنری حمید سمندریان دانستش، نزدیک یا از آن دور خواهد بود.