بررسی جملات کلیدی و مواضع مطرح‌شده در جلسات تودیع و معارفه وزرای سیاسی-اجتماعی
تغییر ریل دولت
پس از اینکه جلسه رای اعتماد به کابینه پیشنهادی مسعود پزشکیان برگزار شد و تمامی وزرای پیشنهادی توانستند از مجلس دوازدهم رای اعتماد بگیرند، یک‌به‌یک مراسم تودیع وزرای دولت سیزدهم و معارفه وزیر دولت جدید برگزار می‌شود تا کابینه وزرا به صورت رسمی کار خود را در وزارتخانه آغاز کرده و گام در مسیری بگذارند که دستور آن توسط رئیس‌جمهوری صادر شده است. در این جلسات سخنانی گفته شد و مطالبی از سوی مسعود پزشکیان مطرح شد که نشان از تغییر ریل دولت در بخشی از رویکردهای سیاسی و اجتماعی دارد.
این گزارش نگاهی تحلیلی به نکته‌هایی دارد که وزرای سیاسی - اجتماعی دولت چهاردهم و مهمان ویژه مراسم معارفه‌شان بیان کرده‌اند.
مسعود پزشکیان
در بین وزرایی که مراسم معارفه آنها در این گزارش مورد بررسی قرار گرفته است، مسعود پزشکیان در معارفه همه وزرا به جز وزیر رفاه حضور داشت. در معارفه احمد میدری، به‌عنوان وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی دولت چهاردهم و تودیع صولت مرتضوی، وزیر دولت سیزدهم، محمدرضا عارف، معاون اول او حاضر و به ایراد سخنرانی پرداخت.
رئیس‌جمهوری جدید ایران در سخنرانی‌های خود در این برنامه به نکاتی اشاره کرد که مهم‌ترین‌شان را می‌توان در این محورها خلاصه کرد:
1- وفاق ملی: مانند هفته‌های گذشته موضوع وفاق ملی یکی از کلیدواژه‌های اساسی مورد استفاده پزشکیان بود. او در دو سخنرانی خود در معارفه‌های یادشده 10 بار از واژه وفاق ملی و یا لوازم آن مانند «وحدت، نگاه مشترک و اراده» استفاده کرد. او با بیان اینکه در عمل نشان داده دنبال وفاق است، تاکید داشت که مجموعه حاکمیت باید به‌دنبال جلب اکثریت مردم باشند تا با اراده مشکلات حل شود. مهم‌ترین جمله‌های پزشکیان در این ارتباط، عبارتند از:
«بنده در بیان و عمل نشان دادم که به‌دنبال ایجاد وفاق ملی و تعامل برای به‌کارگیری همه ظرفیت‌ها در راستای اجرای سند چشم‌انداز، سیاست‌های کلی و قانون برنامه هستم.» و «وحدت و انسجام، ستون و عمود جامعه است. باید به دنبال جلب رضایت اکثریت مردم و نه معدود خواص باشیم.» و «باید به یک زبان و نگاه مشترک در این زمینه برسیم و بعد با هماهنگی، همدلی و هم‌افزایی در مسیر اجرای آن بکوشیم.» و «اگر اراده کنیم می‌توانیم برای رفع مشکلات راه‌حل بیابیم؛ مشکل حل‌ناشدنی برای نخبگان ما وجود ندارد.»
2- سند چشم‌انداز: همانند وفاق ملی یکی از موضوعاتی است که او مرتب از زمان انتخابات تاکنون روی آن تاکید داشته و بر همین اساس نگاهی به سخنرانی‌هایش در دو مراسم معارفه نشان می‌دهد که 9 بار به صورت مستقیم و سه بار به صورت غیرمستقیم به این واژه اشاره کرده است. مهم‌ترین جمله‌های پزشکیان در این ارتباط، عبارتند از:
«ما بنا نداریم برنامه جدیدی برای اداره کشور ارائه کنیم، کشور سند چشم‌انداز، سیاست‌های کلی ابلاغی و قانون برنامه را دارد که باید تلاش کنیم به بهترین شکل آنها را اجرا کنیم.» و «اگر قرار باشد همان مسیری که تا امروز طی شده را ادامه دهیم و فقط تعدادی از مدیران و افراد تغییر کنند، به مقصد سند چشم‌انداز نخواهیم رسید.» و «یکی از مشکلات مزمن کشور نوشتن قوانین خوب، اما عدم اجرای آنها است.»
3- عدالت: یکی از کلیدواژه‌های پرتکرار مسعود پزشکیان در این دو سخنرانی بوده است. او که چند بار به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم به عدالت اشاره داشته، وظیفه دولت خود را اقامه این اصل اساسی می‌داند و تاکید می‌کند که دولتش باید صدای بی‌صدایان باشد و در این مسیر تلاش خواهد کرد تا حق به حق‌دار برسد. مهم‌ترین جمله‌های پزشکیان در این ارتباط، عبارتند از:
«یکی از مسئولیت‌های اصلی ما در دولت این است که حق هر کسی را به او بدهیم و اجازه ندهیم حقی از کسی تضییع شود، دعوی ما اقامه قسط و عدالت است.» و «ما باید کسانی را ببینیم که در جامعه دیده نمی‌شوند و صدای بی‌صدایان باشیم.» و «در این دولت کسانی که بدون دلیل موجه بالا رفته‌اند پایین می‌آیند و کسانی که به ناحق پایین رفته‌اند، بالا کشیده خواهند شد.» و «هرگز به دنبال این نیستیم که صرفاً افراد نزدیک به ما مسئولیت‌های مهمی را عهده‌دار شوند.»
4- کرامت، عزت و حرمت: یکی دیگر از دستورات و تاکیدهایی که مرتب آن را در چند وقت اخیر تکرار کرده و در مراسم‌های معارفه هم به آنها اشاره داشته است، موضوع کرامت انسانی است. رئیس‌جمهوری جدید ایران حفظ عزت، حرمت و کرامت را پیش‌فرضی برای رسیدن به اهداف می‌داند و می‌گوید با رعایت این اصل می‌توان از مشکلات عبور کرد. مهم‌ترین جمله‌های پزشکیان در این ارتباط، عبارتند از:
«حفظ حرمت، عزت و کرامت مردم در ادارات و سازمان‌ها ربطی به مشکلات و حتی مشکلات جدی‌تر مثل تحریم و فشار‌های خارجی ندارد و ارباب رجوع باید همواره مورد احترام قرار گرفته و کرامت وی حفظ شود.» و «اگر عزت و حرمت نخبگان و اساتید حفظ نشود امکان ندارد به اهداف‌مان برسیم. وقتی ما حرمت و عزت نخبگان و اساتید را حفظ کردیم، آنها نیز متقابلاً این کشور را متعلق به خود و خود را متعلق به مردم می‌دانند و به جای فکر کردن به جلای وطن، برای رفع مشکلات کشور و مردم تلاش می‌کنند» و «باید قدردان بزرگان و نخبگان خود باشیم، اگر قدردان کسانی نباشیم که کمک کرده‌اند ما به جایی که امروز در آن قرار داریم برسیم، به هدف نخواهیم رسید. هیچ مدیری حق ندارد به پیشکسوتان و اساتید بی‌احترامی کند حتی اگر حرفی بزند که از نظر آنها صحیح نباشد.»
اسکندر مومنی/ وزیر کشور
فردی بود که در زمانی که نامش به‌عنوان وزیر پیشنهادی کشور از سوی مسعود پزشکیان اعلام شد، بیشترین توجه نظر و به عبارت دیگر بیشترین نقد را از سوی برخی اصلاح‌طلبان متوجه خود دید. به عبارتی در بین انتخاب‌های پزشکیان یکی از نقطه‌عطف‌های اعتراض اصلاح‌طلبان بود که توانست در مجلس رای بیاورد. روز پنجم شهریور مراسم معارفه‌اش با حضور رئیس‌جمهوری برگزار شد و در این مراسم سخنرانی کوتاهی داشت که در دل همین کوتاه‌گویی می‌توان دو محور مهم را استخراج کرد.
1- وفاق: او تاکید دارد که ایران بیش از هر زمانی در تاریخ نیاز به وفاق ملی دارد و در این مسیر وظیفه استانداران و فرمانداران را سنگین بیان می‌کند. البته در جای دیگری از اظهاراتش، بر وحدت تاکید ویژه‌ای دارد و همان میزان که بر نقش استانداران در ایجاد وفاق مانور می‌دهد، به همان میزان وظیفه وحدت و امیدآفرینی را بر دوش آنها می‌داند. مهم‌ترین جمله‌های اسکندر مومنی در این ارتباط، عبارتند از:
«امروز کشور ما بیشتر از هر زمان دیگری به آرامش، وفاق و همبستگی ملی نیاز دارد. فرمانداران، استانداران بهترین نقش را در این زمینه دارند.» و «ستون دین، وحدت است؛ افزایش همبستگی و اعتماد مردم به کارگزاران نظام زمینه افزایش مشارکت خواهد بود. استانداران نباید لحظه‌ای از خدمت‌رسانی غافل شوند و مردم هم باید احساس امنیت داشته باشند.»
2- کرامت انسانی: اشاره کوتاهی به این موضوع دارد و می‌گوید اولویت اصلی در همه امور برایش کرامت است. اسکندر مومنی در مهم‌ترین جمله خود در این ارتباط گفته است: «اصلی‌ترین اولویت ما حفظ کرامت در همه امور است.»
محمدرضا ظفرقندی/ وزیر بهداشت
بدون شک یکی از پرحاشیه‌ترین انتخاب‌هایی بود که مسعود پزشکیان در جریان معرفی گزینه‌ها به مجلس دوازدهم انجام داد اما با تمام حاشیه‌ها و تخریب‌هایی که از سوی بخشی از اصول‌گرایان متوجه‌اش شد، او رای اعتماد گرفت و با حضور مسعود پزشکیان در روز ششم شهریور معارفه شد. سخنرانی معارفه او بیشتر مربوط به مسائل تخصصی وزارت‌خانه‌اش بود اما در همان بین به دو محور مهم سیاسی اشاره کرد.
1- وفاق: تاکید دارد که آنچه در ایران رخ داده و در حال ادامه است، روندی تاریخی و مهم به شمار می‌رود و امروز فرصت خوبی ایجاد شده که انسجام و وفاق در جامعه ایجاد شود. محمدرضا ظفرقندی در مهم‌ترین جمله خود در این ارتباط گفته است: «امروز فرصت مغتنمی برای کشور ایجاد شده چراکه به خاطر ندارم تا این حد انسجام، وفاق و همدلی در جامعه و جامعه پزشکی وجود داشته باشد.»
2- احترام: در بخش مهم دیگری از اظهاراتش از لزوم احترام و تکریم سخن می‌گوید و معتقد است با احترام و تکریم شاهد افزایش امید در کشور خواهیم بود. محمدرضا ظفرقندی در مهم‌ترین جمله خود در این ارتباط گفته است: «با حمایت و قدردانی از صاحبان فرآیند می‌توانیم به سرمنزل مقصود برسیم. باید قدر کادر بهداشتی و درمانی را بدانیم؛ در درجه اول احترام و تکریم در ابعاد مادی و معنوی و بعد هم افزایش امید آنها برای خدمت در کشور اهمیت دارد.»
علیرضا کاظمی/ وزیر آموزش‌وپرورش
او که سابقه معاونت در وزارت آموزش و پرورش را در دوره حسن روحانی داشت، در سخنرانی روز معارفه خود که 7 شهریور برگزار شد تمام نکاتی را که مورد اشاره قرار داد بر محور آموزش و پرورش بود اما در این میان به دو نکته مهم سیاسی اشاره کرد.
1- سند تحول: او معتقد است که صدرنشینی آموزش و پرورش در برنامه‌ها باعث تحقق سند تحول می‌شود. گفته است: «افراد بسیاری گله می‌کنند که چرا سند تحول محقق نمی‌شود. مادامی که ما آموزش و پرورش را در صدر ننشانیم به تحقق ماموریت‌های مهم آن دست پیدا نخواهیم کرد.»
2- راه توسعه: حرف زدن از توسعه گام دیگر حرف‌های وزیر آموزش و پرورش بوده و باز هم تاکید داشته که مسیر توسعه از آموزش و پرورش می‌گذرد. گفته است: «مسیر پیشرفت و توسعه کشور از آموزش و پرورش می‌گذرد. تجربه زیسته کشور‌های دنیا نیز حکایت از این موضوع دارد.»
حسین سیمایی صراف/ وزیر علوم
یکی دیگر از وزیرهایی بود که برای رسیدن به صندلی وزارت مخالفان جدی در بهارستان داشت اما توانست رای اعتماد بگیرد. او در سخنرانی مراسم معارفه‌اش اظهاراتی داشت که بیشتر آن سیاسی بود و بر پایه وفاق قرار دارد.
1- وفاق: تاکید او بر وفاق و نقش دانشگاه در ایجاد این وفاق بارها در سخنرانی‌اش مورد توجه بود. برای مثال گفته بود: «آنچه که در واقع مذمت شده و مانع پیشرفت ما شده، نزاع است، اختلاف‌نظر مقدمه‌ی گفت‌وگو، رشد و کمال است.»
2- اخلاق: توجه به اهمیت اخلاق و جایگاهی که این ویژگی در رسیدن به وفاق دارد هم مورد اشاره او قرار گرفت، به کرسی‌های آزاداندیشی و مشکلات آن اشاره کرد و در مهم‌ترین جمله خود پیرامون اخلاق گفت: «ما باید اظهار تأسف کنیم که هنوز به این کمال نرسیده‌ایم که بتوانیم باوجود اختلاف‌نظر دوست باشیم و گفت‌وگو کنیم و برای کشور برای یک آینده مشترک، برای تعالی انسان قدم برداریم.»
محمدرضا عارف
مهمان ویژه مراسم تودیع سیدصولت مرتضوی و معارفه احمد میدری در تاریخ دهم شهریور بود و در این مراسم دقایقی سخنرانی کرد. بررسی سخنرانی معاون اول دولت چهاردهم نشان می‌دهد که او روی سه محور مهم سخنرانی کرده است.
1- اجرای سند چشم‌انداز: او نیز مانند مسعود پزشکیان تاکیدش روی این نکته است که باید به‌دنبال اجرای صحیح سند چشم‌انداز بود و در سخنرانی خود چهار بار روی این موضوع اشاره کرد. عارف با اشاره بر این نکته که اجرای این سند تاریخ‌بردار نیست، تاکید داشت که فاصله از اهداف زیاد شده و دولت چهاردهم در تلاش است تا این سند را اجرایی کند. محمدرضا عارف در مهم‌ترین جمله خود در این ارتباط گفته است:
«مسیر دولت با توجه به شعار دکتر پزشکیان در مناظرات انتخاباتی برای اجرای اسناد بالادستی و قانونی روشن و واضح است. سند چشم‌انداز در رأس این اسناد است. زمان اجرای این سند تاریخ‌بردار نیست.»
2- عدم نفی اقدامات دولت‌های قبل: یکی از نکاتی که پیش از این توسط مسعود پزشکیان مورد اشاره قرار گرفته بود و محمدرضا عارف هم در سخنرانی روز معارفه احمد میدری به آن توجه داشت، تاکید بر این نکته بود که یکی از راهبردهای اساسی دولت جدید این است که اقدام دولت گذشته نفی نشود. راه و روشی که در دولت‌های اخیر وجود نداشت و بخشی از انرژی مدیران دولت صرف بیان این نکته می‌شد که مقصر قبلی‌ها هستند. محمدرضا عارف در مهم‌ترین جمله خود در این ارتباط گفته است:
«از راهبردهای دولت چهاردهم این است که اقدام دولت‌ها و مسئولین قبلی نفی نشود و در رسانه‌ها نقدی صورت نپذیرد که باید در این زمینه مراقبت‌های لازم به عمل آید.»
3- نفی سیاسی‌گزینی در انتخاب مدیران: شایسته‌گزینی نکته مهم دیگری است که محمدرضا عارف در سخنرانی مراسم معارفه میدری به آن اشاره می‌کند و تاکید دارد که انتخاب شایسته‌ها باید در اولویت کار باشد و در این مسیر اساس کار بر این است هر انتصابی باید دارای توجیه روشن بوده و فرد مورد نظر سابقه مدیریتی قوی داشته باشد. به عبارتی او مخالفت جدی خودش و دولت را با سیاسی‌گزینی بیان می‌کند. مهم‌ترین جمله‌های محمدرضا عارف در این ارتباط، عبارتند از:
«مجموعه شستا حیاط‌خلوت مسئولین سیاسی نیست که انتخاب مدیران این سازمان و بخش‌های مهم دیگر وزارتخانه باید با توجیه روشن و مشخص و سابقه مدیریتی موفق باشد.» و «شایسته‌گزینی باید در رأس انتخاب مسئولان این وزارتخانه باشد و نباید این نگاه‌ها حاکم شود که یک مدیر به چه جریان و جناحی وابسته است.»
احمد میدری/ وزیر کار
مراسم تودیع و معارفه وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی دهم شهریور با حضور محمدرضا عارف، معاون اول برگزار شد. میدری به عنوان یکی از وزرایی که در رأس وزارت‌خانه‌های اجتماعی قرار گرفت، پیش از برگزاری جلسه رای اعتماد حاشیه‌های سیاسی را پیرامون خود می‌دید اما به هر ترتیب توانست 191 رای به دست آورده و وزیر شود. در جلسه معارفه، او دقایقی پشت تریبون قرار گرفت و نکاتی را بیان کرد که آنها را در چهار محور می‌توان خلاصه کرد.
1- رشد فراگیر: روی موضوع رشد تاکید ویژه‌ای انجام داد و در سه مقطع از سخنرانی‌اش از واژه رشد استفاده کرد. البته نکته مهم این است که میدری تاکید بر این دارد که رشد باید به صورت فراگیر باشد و نمی‌توان به موضوع رشد به شکل تک‌بُعدی و تک‌وجهی نگاه کرد. در کنار این مسائل او اعتقاد بر این دارد که رشد دارای یک پیش‌فرض بوده و بدون اخلاق نمی‌توان به رشد دست یافت. احمد میدری در مهم‌ترین جمله خود در این ارتباط گفته است:
«اعتقاد ما این است که یا می‌توانیم رشد فراگیر داشته باشیم و همه را در بر بگیریم یا شکست می‌خوریم. نمی‌توانیم مسائلی مانند محیط‌زیست و برابری را فراموش کرده و صرفاً روی رشد اقتصادی تاکید کنیم و موفق باشیم.»
2- وفاق ملی: با توجه به نطقی که احمد میدری در مجلس در روز برگزاری جلسه دفاع از خودش داشت، عجیب نبود که او در مراسم معارفه‌اش هم از وفاق بگوید. او در سخنرانی این مراسم سه بار واژه وفاق را مورد استفاده قرار می‌دهد و تاکید می‌کند که اتفاقی تاریخی برای تحقق اهداف انقلاب در حال رقم خوردن است و در تحقق وفاق ملی، وظیفه وزارتخانهای که مسئولیتش را بر عهده گرفته را سنگین می‌داند. مهم‌ترین جمله‌های احمد میدری در این ارتباط، عبارتند از:
«در این دولت، وفاق معنی متفاوتی دارد، یک وفاق تاریخی که همه فرزندان انقلاب در حال جمع شدن هستند تا دوباره اهداف انقلاب را محقق کنند.» و «در شعار دکتر پزشکیان دو نکته وجود دارد که به وزارت کار خیلی مربوط است. نخست وفاق ملی که منازعه یا بر اثر منافع است یا تفاوت‌های فرهنگی.»
3- آرمان‌های صحیح، راه اشتباه: در یک بخش از سخنرانی‌اش تقریباً به نکته‌ای اشاره کرده که مشابه موضوع و تاکیدی است که مسعود پزشکیان از زمان رقابت‌های انتخاباتی تا به امروز داشته و گفته است که باید سند چشم‌انداز اجرا شود. میدری می‌گوید آرمان‌های جمهوری اسلامی صحیح بوده اما در طول این سال‌ها اشتباهات زیاد بوده و باید در تلاش برای دنبال کردن همان آرمان‌ها بود. احمد میدری در مهم‌ترین جمله خود در این ارتباط گفته است:
«انقلاب مانند کودکی است که در حال یادگیری است، استمرار و ایستادگی آن است که یادگیری را ممکن می‌کند. مسلماً در طول سال‌ها خطا زیاد کردیم، اما در مسیر آرمان‌ها اشتباه نرفتیم.»
4- عدالت: یکی دیگر از محورهای مهمی که در مراسم معارفه از سوی میدری عنوان شد، عدالت است و در این رابطه می‌گوید وزارتخانهای که مدیریتش را در اختیار دارد این وظیفه بر دوش‌اش است که پرچم عدالت را به اهتزاز درآورد و در این میان تمام تلاش‌اش بر این باشد که طبقه‌ای که تا به امروز دیده نشده یا کمتر به آن توجه شده را مورد توجه قرار دهد و عدالت را اجرا کرد. مهم‌ترین جمله‌های احمد میدری در این ارتباط، عبارتند از:
«پرچم عدالت در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی باید به اهتزاز دربیاید. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی سه ترکیب است که در آن «تعاون» می‌خواهد بگوید چطور می‌توان انواع همکاری را در جامعه تعمیم دهد. در بخش «کار» تاکید اصلی بر سه‌جانبه‌گرایی است تا مطالبات کارگران را به دولت انتقال دهد. «رفاه» نیز در همان مسیری است که باید کارآمد بود و با فساد مبارزه کرد.» و «در وزارت کار وظیفه سنگینی را داریم که طبقه‌ای که دیده نمی‌شود را مرتباً در سیاست‌ها نشان دهیم.»
هدف مشترک
بنابر آنچه در بالا ذکر شد، کاملاً مشخص است که کلیدواژه‌هایی که توسط رئیس دولت چهاردهم، معاون اول او و سیاسی‌ترین وزرای کابینه مورد استفاده قرار داده‌اند یکسان است؛ برای مثال تاکید بر وفاق ملی را می‌توان ذکر کرد که توسط آنها بارها مورد اشاره واقع شده است. تکرارهای کلیدواژه‌هایی که می‌تواند بیانگر این باشد که حداقل در ابتدای راه، هدف کابینه دولت چهاردهم یکی است و آنها به‌دنبال ایجاد وفاق ملی، اجرای سند چشم‌انداز و بسترسازی برای ایجاد عدالت هستند. مسیری که نشان از تغییر ریل دولت دارد.
