رقابت در انتخاباتی اضطراری

انتخابات ریاست‌جمهوری پیش رو در ایران پتانسیل تنش‌های سیاسی داخلی را دارد. اما به‌طور طبیعی جمهوری اسلامی در سال‌های پیش رو به‌دنبال نوعی ثبات سیاست داخلی است. سعید جلیلی که دو بار کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری شده بود، و البته در انتخابات گذشته به نفع رئیسی انصراف داد، روز یکشنبه و در اولین روز ثبت‌نام اعلام کرد که در انتخابات شرکت خواهد کرد. او که در سپهر سیاسی ایران چهره‌ای تندرو محسوب می‌شود، بیشتر دوران حرفه‌ای خود را در وزارت امور خارجه گذرانده و مذاکره‌کننده اصلی هسته‌ای ایران بین سال‌های 2007 تا 2013 بوده است.

طی روزهای اخیر، محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور پیشین ایران نیز مدام در بیرون از خانه‌اش ظاهر شده است. او در محاصره هوادارانش گفته که گزینه‌ها و شرایط را بررسی خواهد کرد. اما غیرقابل پیش‌بینی بودن او به این معناست که بعید است صلاحیت او برای شرکت در انتخابات تائید شود. علیرضا زاکانی، شهردار تهران که شبیه به جلیلی است تیم‌های تبلیغاتی خود را آماده کرده و در انتخابات ثبت‌نام کرد.

نامزدهای سنتی محافظه‌کار مانند پرویز فتاح، رئیس سابق بنیاد مستضعفان، یا محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس بین سال‌های 2020 تا 2024 نیز در معرض گمانه‌زنی هستند. از آنجایی که اصلاح‌طلبان عمدتاً از مجلس به حاشیه رانده شده‌اند، اختلافات بین اصولگرایان و جبهه پایداری، که مخالف هر نوع سازش - از جمله در مورد توافق هسته‌ای- هستند، آشکارتر است. ثبت‌نام برای ریاست‌جمهوری از پنجشنبه هفته پیش به مدت چهار روز ادامه دارد.

براساس سابقه قبلی انتخابات می‌توان گفت که ممکن است 10 نامزد اجازه پیوستن به رقابت نهایی را به‌دست آورند. هرچند در سال 2021 تنها چهار نامزد در این انتخابات شرکت کردند. هنوز تردید وجود دارد که آیا علی لاریجانی، رئیس 12 ساله مجلس که چهره‌ای میانه‌رو و باتجربه است، تائید صلاحیت خواهد شد یا خیر. اگر صلاحیت او برای ورود به انتخابات تائید شود، معنایش این است که حکومت این بار نیاز به داشتن یک برنامه واقعی برای ریاست‌جمهوری را درک کرده است. علی لاریجانی از حمایت حسن روحانی، رئیس‌جمهوری اسبق ایران نیز برخوردار است.

اما برخی رسانه‌های ایرانی پیش‌بینی می‌کنند که اگر رقابت غیرقابل پیش‌بینی شود، ممکن است از محمد مخبر، معاون رئیس‌جمهور و رئیس‌جمهور موقت کنونی خواسته شود تا پنج سال بر سر کار بماند و این سمت را بر عهده بگیرد. کارنامه اقتصادی او و نزدیکی‌اش به هسته قدرت، از او چهره‌ای قابل اعتماد برای حکومت ساخته است. هرچند مخبر به واسطه برخی مسائل نظیر موضوع ساخت واکسن کرونا، محبوبیت زیادی در میان عامه مردم ندارد.

از پرویز فتاح، رئیس سازمان اجرای فرمان امام خمینی (EIKO)، یک مجموعه اقتصادی بزرگ تحت کنترل رهبری ایران نیز به‌عنوان نامزد ریاست‌جمهوری یاد می‌شد اما او این خبر را تکذیب کرد. موضوع دیگر که می‌توان آن را به‌نوعی مرتبط با انتخابات ریاست‌جمهوری ایران ارزیابی کرد این است که هر کسی در این انتخابات پیروز شود، در عرصه سیاست خارجی با مسائلی فوری روبه‌رو خواهد بود. سه قدرت اروپایی در حال تصمیم‌گیری درباره رفتار ایران در عدم پذیرش درخواست‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای بهبود دسترسی به سایت‌های هسته‌ای ایران هستند.

کشورهای اروپایی برخلاف آمریکا قصد دارند قطعنامه‌ای در آژانس علیه ایران تصویب کنند. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تلاش می‌کند تا در مورد دسترسی بهتر به سایت‌های هسته‌ای ایران با تهران مذاکره کند، اما با درگذشت رئیسی، پیشرفت در این مسیر کُند شده است. اهمیت موضوع آنقدر هست که علی شمخانی، مشاور سیاسی مقام معظم رهبری و دبیر سابق شورایعالی امنیت ملی به ریاست مذاکرات هسته‌ای منصوب شده است.