اصلاح روابط ترکیه و یونان

جنگ بین اسرائیل و حماس روابط در سراسر خاورمیانه و فراتر از آن را به محک گذاشته است اما کمی آن‌طرف‌تر، ترکیه و یونان به‌عنوان دو دشمن تاریخی یکدیگر، به سرعت در حال اصلاح روابط خود هستند. پس از ماه‌ها تلاش دیپلماتیک، مقامات ارشد یونان و ترکیه، کیریاکوس میتسوتاکیس، نخست‌وزیر یونان و رجب‌طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، در تاریخ 7 دسامبر در آتن با یکدیگر دیدار کردند. البته آتن و آنکارا در سال‌های اخیر چندین بار تلاش کرده‌اند تا روابط خود را بر مبنای باثبات‌تری اصلاح کنند اما موفق نشدند و این بار نیز بعید است که بتوان پیشرفت زیادی در اصلاح روابط دو طرف، انتظار داشت. در نیم قرن گذشته، نیروهای مسلح یونان و ترکیه چندین بار با هم درگیر شده‌اند. شدیدترین درگیری میان طرفین، مربوط به جزیره کوچک قبرس در دریای مدیترانه بود. در سال 1974 و پس از کودتای نظامی یونان، نیروهای ترکیه در قبرس مداخله کردند. این جزیره به مناطق یونانی و ترک‌زبان تقسیم شد. قسمت ترک‌زبان قبرس، توسط جمهوری ترک قبرس‌شمالی و تحت حمایت آنکارا اداره می‌شد. اگرچه دولت قبرس، یونان و جامعه بین‌المللی این جمهوری را به رسمیت نمی‌شناسند، اما ترکیه آب‌های سرزمینی اطراف قبرس را برای استخراج گاز طبیعی اکتشاف کرده و به‌طور منظم کشتی‌های جنگی خود را در این منطقه مستقر می‌کند.  در سال 2010، ترکیه و یونان، برای کاهش تنش‌ها و رفع اختلافات خود یک شورای همکاری در سطح بالا راه‌اندازی کردند اما به‌رغم برگزاری نشست‌هایی در سال‌های 2013، 2014 و 2016، این شورا نتوانست اختلافات بر سر تجارت، حقوق اکتشاف و توسعه اکتشافات گاز در شرق مدیترانه، نظامی‌سازی جزایر دریای اژه، بحران مهاجرت سال 2015 و مناقشه قبرس را حل‌وفصل کند. این شورا پس از سال 2016 دیگر تشکیل جلسه نداد.

روابط دو کشور در سال 2020 زمانی که ترکیه یک کشتی تحقیقاتی لرزه‌نگاری را برای اکتشاف یک میدان گازی در آب‌های مورد مناقشه در نزدیکی سواحل شمالی قبرس اعزام کرد، به پایین‌ترین سطح خود رسید. یونان و ذینفعان دلسوز مدیترانه (مصر، اسرائیل، فرانسه و ایتالیا) از ترس ترکیه، مجمع گاز مدیترانه شرقی برای هماهنگی اکتشاف، تولید و سرمایه‌گذاری را بدون مشارکت ترکیه راه‌اندازی کردند. در همین حال، دولت ترکیه با تقویت (سیاست سرزمینی آبی) و امضای توافقنامه دوجانبه با یکی از دو دولت رقیب در لیبی، مرزهای دریایی موجود (که توسط معاهده لوزان 1923 ایجاد شد) را به نفع خود به چالش کشید. اخیراً یونان با کنگره ایالات متحده لابی کرده است تا جنگنده‌های پیشرفته F-16 را به ترکیه که سال‌ها مشتاق مدرنیزه کردن نیروی هوایی خود است، نفروشد.

با وجود این تاریخ پرفرازونشیب، شرایط فعلی، یونان و ترکیه را وادار کرده تا دوباره آشتی را آغاز کنند. برای آنکارا، رانه اصلی این آشتی، اقتصاد است. تورم در ترکیه به شدت افزایش یافته و بانک مرکزی تورم پایان سال را تا 65‌درصد پیش‌بینی کرده است. تغییرات در وزارت دارایی و بانک مرکزی و چرخش چشمگیر به سمت سیاست‌های پولی متعارف هنوز تورم را پایین نیاورده است. در مورد یونان، خط لوله EastMed انجمن گاز مدیترانه شرقی به دلیل افزایش هزینه‌ها و نبود عزم سیاسی تا حد زیادی متوقف شده است. مخالفت با رفتار و اهداف اسرائیل در حمله نظامی به غزه مانع جلب همکاری بیشتر شده است. یونان بدون حمایت شرکای خود در مجمع گاز، به‌شدت در توانایی خود برای به چالش کشیدن اکتشافات گازی ترکیه و نظامی‌سازی این کشور در شرق مدیترانه ضعیف شده است. در همین حال، تجربه مشترک این دو کشور از بلایای طبیعی در سال 2023 به‌عنوان فرصتی برای همکاری با یکدیگر بوده است. در ماه فوریه، زلزله‌ای به بزرگی 8/7ریشتر در ترکیه بیش از 50 هزار کشته بر جای گذاشت و حدود 84 میلیارد دلار خسارت وارد کرد. سپس در تابستان، در میانه یکی از طولانی‌ترین موج‌های گرما در تاریخ یونان، حدود 80 آتش‌سوزی جنگلی در سراسر یونان رخ داد و حدود یک میلیون و 610 هزار هکتار را نابود کرد، 28 نفر را کشت و نزدیک به 2 میلیارد دلار خسارت وارد کرد. در ماه سپتامبر نیز، سیل ناگهانی در هر دو کشور باعث مرگ تعدادی از مردم شد. در نهایت، برگزاری انتخابات به کاهش تنش‌ها در هر دو کشور کمک کرده است. هم اردوغان و هم میتسوتاکیس در انتخابات سال 2023 حضور داشتند. رقابت در ترکیه به ویژه نزدیک بود. هیچ‌یک از رهبران در طول مبارزات انتخاباتی خود نسبت به پیگیری روابط خود اطمینان نداشتند، زیرا نگران این بودند که رقبای ملی‌گرا از آنها دورتر شوند اما با برگزاری انتخابات، آنکارا و آتن دوباره می‌توانند رویکرد جدیدی را در رابطه با خود بررسی کنند.