جنگ با بیمارستان ها / نگاهی به حملات اسرائیل به کادر درمان و بیمارستان های غزه به بهانه جنگ با حماس
سازمان ملل متحد در گزارش خود اقدامات اسرائیل را شامل حمله به بیمارستان‌ها، آمبولانس‌ها و کادر درمان، محاصره سیستماتیک بیمارستان‌ها و قطع دسترسی افراد نیازمند به خدمات درمانی، جلوگیری از ورود تجهیزات پزشکی و دارو به بیمارستان‌ها و همچنین تخلیه بیمارستان‌ها بدون ارائه گزینه جایگزین به بیماران اعلام کرده است
در واپسین روزهای سال ۲۰۲۴، سربازان اسرائیلی به یکی از آخرین بیمارستان‌ها در نوار غزه که هنوز به‌طور کامل تعطیل نشده حمله کردند. ساعاتی پس از این حمله، تصاویری از کادر درمان و بیماران فلسطینی منتشر شد که بدون لباس مناسب به مکانی نامعلوم منتقل می‌شدند. این اما تنها حمله اسرائیل به یک بیمارستان در غزه نبود؛ نهادهای بین‌المللی می‌گویند الگویی مشخص از حملات به منظور از بین بردن تمام زیرساخت‌های بهداشتی در غزه وجود دارد.
سازمان ملل متحد روز سه‌شنبه ۳۱ دسامبر در گزارشی اعلام کرد که حملات مداوم اسرائیل به بیمارستان‌ها و ساختمان‌های اطراف آنها در نوار غزه، سیستم بهداشتی این منطقه را «تا مرز فروپاشی کامل» پیش برده و تأثیرات فاجعه‌باری بر دسترسی فلسطینی‌ها به خدمات بهداشتی و درمانی داشته است. این گزارش ۲۳ صفحه‌ای از سوی دفتر حقوق بشر سازمان ملل متحد منتشر شده و به بررسی اقدامات اسرائیل در فاصله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تا ۳۰ ژوئن ۲۰۲۴ علیه بیمارستان‌ها و مراکز درمانی غزه می‌پردازد.
جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت
سازمان ملل متحد در گزارش خود اقدامات اسرائیل را شامل حمله به بیمارستان‌ها، آمبولانس‌ها و کادر درمان، محاصره سیستماتیک بیمارستان‌ها و قطع دسترسی افراد نیازمند به خدمات درمانی، جلوگیری از ورود تجهیزات پزشکی و دارو به بیمارستان‌ها و همچنین تخلیه بیمارستان‌ها بدون ارائه گزینه جایگزین به بیماران اعلام کرده است. این نهاد بین‌المللی گفته است که این اقدامات می‌تواند به عنوان «جنایت جنگی» و «جنایت علیه بشریت» تلقی شود.
آیا بیمارستان‌ها می‌توانند هدف نظامی باشند؟
براساس این گزارش، در نتیجه حملات مکرری که از اکتبر ۲۰۲۳ به طور مستند ثبت شده، ۲۲ بیمارستان از مجموع ۳۸ بیمارستان در این منطقه به‌طور کامل تعطیل شده است و باقی بیمارستان‌ها نیز از نبود امنیت، کمبود دارو و همچنین کمبود نیروی انسانی رنج می‌برند.
قوانین بین‌المللی می‌گوید کادر درمان و بیمارستان‌ها تا زمانی که برای آسیب زدن به دشمن به کار گرفته نشوند و در حیطه بشردوستانه خود مشغول فعالیت باشند، مصون هستند و کشورها حق حمله به آنها را ندارند. اسرائیل مدعی است که حماس و جهاد اسلامی از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی برای انبار کردن تسلیحات و حمله موشکی بهره می‌گیرند و براساس همین ادعا حملات خود علیه بیمارستان‌ها و مراکز درمانی را مشروع می‌داند. سازمان ملل متحد اما در گزارش خود ادعاهای اسرائیل را مبهم و فاقد امکان صحت‌سنجی در برخی موارد توصیف کرده و آورده است که در برخی موارد این ادعاها کاملاً برخلاف اطلاعاتی است که در دسترس عموم قرار دارد. اسرائیل در روزهای اخیر حملات به بیمارستان‌ها را تشدید کرده است.
نیروهای نظامی رژیم اسرائیل روز جمعه ۲۷ دسامبر ضمن حمله به بیمارستان «کمال عدوان» یکی از آخرین بیمارستان‌هایی که هنوز در غزه فعال است، بیماران و کادر درمان را از این بیمارستان بیرون کرده و رئیس بیمارستان را بازداشت کردند. ارتش اسرائیل در بیانیه‌ای مدعی شده که این بیمارستان به «قلعه‌ای امن» برای حماس بدل شده بود و «حملاتی هدفمند» از این بیمارستان علیه نیروهای اسرائیلی صورت می‌گرفت.
وزارت بهداشت غزه می‌گوید نیروهای اسرائیلی، بیماران این بیمارستان را در بدترین شرایط به یک بیمارستان دیگر منتقل کرده‌اند که نه‌تنها امکانات بهداشتی لازم برای مراقبت از آنها را ندارد بلکه در تأمین برق و آب شرب هم مشکل دارد. در بیانیه این وزارتخانه آمده است: «بیمارانی در شرایط سخت وجود دارند که این اقدامات می‌تواند به مرگ آنها منجر شود.» حماس نیز ادعاهای اسرائیل را رد کرده و گفته هیچ‌کدام از رزمندگان این گروه در بیمارستان‌ها نیستند.
کشتار سیستماتیک کادر درمان
تبعات حملات اسرائیل به بیمارستان‌ها تنها به بین رفتن بیمارستان‌ها و تجهیزات پزشکی محدود نشده است، بلکه آمارها و شواهد نشان می‌دهد بیماران و کادر درمان قربانیان دائمی این حملات بوده‌اند. زنان به‌ویژه زنانِ باردار درد و رنج زیادی را در پی این حملات متحمل شده‌اند. بسیاری از این زنان مجبور بوده‌اند بدون دسترسی به خدمات پزشکی یا در بیمارستان‌هایی که تجهیزات پزشکی بسیار محدود بودند، وضع حمل کنند و تعداد زیادی از مادران باردار به همراه جنین‌ها یا نوزادان تازه‌متولدشده به همین دلیل جان خود را از دست داده‌اند.
براساس آمار وزارت بهداشت فلسطین که از نظر بسیاری از نهادهای بین‌المللی و رسانه‌ها، آمارهایی معتبر و مستند ارائه می‌کند تا روز ۷ ژانویه ۲۰۲۵ بیش از ۱۰۹ هزار نفر در غزه در حملات اسرائیل مجروح شده‌اند و بسیاری از این مجروحان به رسیدگی‌های پزشکی نیاز دارند تا بتوانند به زندگی ادامه دهند. دفتر حقوق بشر سازمان ملل متحد می‌گوید عدم امکان دسترسی بسیاری از مجروحان یکی از دلایل افزایش آمار کشته‌شدگان در غزه است. از زمان شروع جنگ در غزه در اکتبر ۲۰۲۳، بیش از ۴۵ هزار و ۸۰۰ فلسطینی توسط اسرائیل کشته شده‌اند. سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده دست‌کم ۵۰۰ نفر از کادر درمان از ۷ اکتبر به این سو در غزه کشته شده‌اند.
در جنگ اخیر، اولین حمله زمینی بزرگ علیه یک بیمارستان در غزه در نوامبر ۲۰۲۳ اتفاق افتاد که نیروهای اسرائیلی به بیمارستان «الشفا» یورش بردند. مارس ۲۰۲۴، سربازان اسرائیل یک بار دیگر این بیمارستان را مورد حمله قرار دادند که بر اساس گزارش الجزیره این حمله باعث شد بیمارستان «الشفا» به طور کامل نابود شود.
پس از خروج نیروهای اسرائیلی از این بیمارستان، زمانی که فلسطینی‌ها موفق شدند یک بار دیگر وارد این بیمارستان شوند، ۳ قبر دسته‌جمعی در محل بیمارستان «الشفا» کشف شد که دست‌کم ۸۰ جسد در آنها به خاک سپرده شده بود. بررسی‌های بعدی نشان داد که احتمالاً این افراد بیماران بستری‌شده در «الشفا» بودند که پس از حمله اسرائیل جان خود را از دست دادند. کشف این قبرهای دسته‌جمعی نگرانی‌ها در خصوص رقم خوردن جنایت‌های جنگی از سوی اسرائیل در مناطقی را که ناظران به آن دسترسی ندارند، افزایش داد.
براساس گزارش سازمان ملل، در برخی از حملات، احتمالاً ارتش اسرائیل از تسلیحات سنگین و مهمات هوایی با تأثیر گسترده استفاده کرده است. به نظر می‌رسد در حمله هوایی ۱۰ ژانویه در مقابل بیمارستان «شهدای الاقصی» در مرکز غزه، از بمب‌هایMK 83 استفاده شده باشد. گزارش‌ها نشان می‌دهند که در این حمله، حداقل ۱۲ نفر، از جمله یک خبرنگار و چندین غیرنظامی، کشته و ۳۵ نفر زخمی شده‌اند. استفاده از تسلیحات انفجاری با تأثیر گسترده در منطقه‌ای پرجمعیت، نگرانی‌های جدی در مورد حملات بی‌هدف را برانگیخته است.
این گزارش همچنین نشان می‌دهد که یکی از ویژگی‌های دیگر این حملات، هدف قرار دادن افراد در داخل بیمارستان‌ها بوده است. دفتر حقوق بشر سازمان ملل موارد متعددی از قتل افراد در بیمارستان «العودة» در جبالیا را تأیید کرده است؛ از جمله قتل یک پرستار داوطلب که در تاریخ ۷ دسامبر ۲۰۲۳ هنگام نگاه کردن از پنجره، به ضرب گلوله‌ای که به قفسه سینه وی اصابت کرد، کشته شد.
ولکر تورک، کمیسیونر عالی سازمان ملل در امور حقوق بشری در این خصوص گفت: «ضروری است که تحقیقات مستقل، کامل و شفاف درباره تمامی این حوادث انجام شود و مسئولیت کامل برای تمامی نقض‌های حقوق بشردوستانه بین‌المللی و حقوق بشر برقرار گردد. همچنین، همه کادر درمان که به طور خودسرانه بازداشت شده‌اند، باید فوراً آزاد شوند.» او افزود: «اسرائیل، به‌عنوان قدرت اشغالگر، باید اطمینان حاصل کند که دسترسی به خدمات بهداشتی مناسب برای جمعیت فلسطین فراهم شود و تلاش‌های آینده برای بهبود و بازسازی، بر بازگرداندن ظرفیت‌های پزشکی که در ۱۴ ماه گذشته در نتیجه درگیری‌های شدید تخریب شده است، متمرکز باشد.»
نشست شورای امنیت برای بررسی جنایت‌های اسرائیل
روز سوم ژانویه، شورای امنیت سازمان ملل متحد برای بررسی حملات اسرائیل به بیمارستان‌ها تشکیل جلسه داد. در این نشست، ریک پی‌یرکورن، نماینده سازمان بهداشت جهانی در فلسطین طی گزارشی اعلام کرد از ماه اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون حدود ۷ درصد از ساکنان غزه کشته یا زخمی شده‌اند. ۲۵ درصد مجروحان که بیش از ۱۰۰ هزار مجروح می‌شوند، دچار آسیب‌های دائمی شده‌اند که زندگی آنها را تغییر می‌دهد و مادام‌العمر نیاز به توانبخشی و کمک‌های پزشکی دارند. بیش از ۱۲ هزار فلسطینی از جمله کودکان نیاز دارند که برای درمان به خارج از غزه منتقل شوند اما روند انتقال بسیار کُند است زیرا اسرائیل تنها برای تعداد محدودی مجوز صادر می‌کند.
او تصریح کرد در صورتی که جنگ غزه با همین روند ادامه یابد انتقال زخمی‌ها برای درمان، پنج تا ۱۰ سال طول خواهد کشید. رژیم اسرائیل غالباً با درخواست‌های سازمان بهداشت جهانی برای انتقال بیماران، انتقال کمک‌های پزشکی و امدادی به بیمارستان‌ها مخالفت می‌کند و تنها به حدود ۴۰ درصد آنها اجازه داده است.
ریاض منصور، نماینده فلسطین در سازمان ملل در این نشست شورای امنیت به قرائت شهادت‌ها و پیام‌های پزشکان و کادر پزشکی فلسطین پرداخت؛ کسانی که در جریان فعالیت خود کشته شده یا شکنجه و مورد تجاوز قرار گرفته‌اند. او در این نشست که بنا به درخواست الجزایر، رئیس دوره‌ای شورای امنیت برگزار شد، درحالی‌که اشک می‌ریخت پیام محمود ابونجیله، پزشک اهل غزه را خواند که در جریان حملات اسرائیل جان خود را از دست داد. ابونجیله که در بیمارستان «العوده» فعالیت می‌کرد، در این نامه نوشته است: «آنان که تا آخر ماندند، داستان را خواهند دید... ما هر کاری که از دستمان برمی‌آمد، انجام دادیم. از ما یاد کنید.» به گفته منابع فلسطینی، این پیام بر روی تابلوی بیمارستانی که ابونجیله تا زمان مرگ در آن کار می‌کرد، یافت شده است.
«عاصم افتخار»، نماینده پاکستان در سازمان ملل، روز جمعه به وقت محلی در نشست شورای امنیت درباره وضعیت خاورمیانه گفت: «هدف قرار دادن عمدی کادر پزشکی، بیماران و مجروحان بیمارستان‌ها با تمام اصول حقوق بشردوستانه مغایر است و هیچ توجیهی ندارد.» «افتخار» گفت که در هیچ جای جهان، قوانین بشردوستانه بین‌المللی مانند غزه «لگدمال نمی‌شود» و خاطرنشان کرد که اقدامات اسرائیل بدون توجیه است و نیاز فوری به پاسخگویی دارد. نماینده پاکستان افزود: «سطح این کارزار نسل‌کشی سرسام‌آور است. هدف آن غیرقابل انکار است. خانه‌ها، مدارس، بیمارستان‌ها و حتی میراث فرهنگی غزه ویران شده است. حتی سازمان ملل و کارمندان آن نیز در امان نمانده‌اند. این یک جنگ نیست.»
او گفت: «این یک کارزار سلب مالکیت، پاکسازی قومی و نابودی، بمباران بی‌رویه غیرنظامیان و تخریب سیستماتیک زیرساخت‌های حیاتی است. این‌ها اقدامات حساب‌شده‌ای هستند که هدف‌شان محو کل مردم از سرزمین‌شان است.» سفیر پاکستان همچنین از شورای امنیت خواست که به مسئولیت خود عمل کند و «چشم خود را» بر این فاجعه نبندد. او افزود: «سکوت مانند همدستی است. اسرائیل باید قوانین بشردوستانه بین‌المللی را رعایت کند.»
نیکلاس دی‌ریویر، نماینده فرانسه در سازمان ملل متحد نیز گفت که فرانسه عملیات نظامی اخیر اسرائیل را که چندین بیمارستان، به‌ویژه بیمارستان «کمال عدوان» را هدف قرار داده است، محکوم می‌کند. او گفت: «اسرائیل باید از قوانین بشردوستانه بین‌المللی تبعیت کند. این مستلزم احترام و حفاظت از کادر و زیرساخت‌های پزشکی است.» دی ریویر با درخواست از اسرائیل برای موافقت با ارسال کمک‌های بشردوستانه، گفت که همه گذرگاه‌ها باید باز باشند و کاروان‌ها و فعالان بشردوستانه باید محافظت شوند.
عمار بن‌جامع، سفیر و نماینده دائم الجزایر در سازمان ملل متحد و رئیس دوره‌ای شورای امنیت نیز گفت: «تجاوزات مستمر اسرائیل به مردم فلسطین، به‌ویژه در غزه، هدف روشن و نگران‌کننده‌ای دارد که «پاکسازی قومی» به‌ویژه در شمال غزه است.» او گفت: «هدف قدرت اشغالگر اسرائیل از بین بردن مقاومت مردم فلسطین است. ما باید با هم برای پایان دادن به این فاجعه اقدام کنیم.» بن‌جامع همچنین از شورای امنیت خواست تا خواستار آتش‌بس «فوری، بدون قید و شرط و دائمی» در غزه شود. دوروتی شی، معاون سفیر و نماینده دائم آمریکا در سازمان ملل، گفت که غیرنظامیان را نمی‌توان بدون بیمارستان‌های فعال یا مراقبت‌های پزشکی کافی رها کرد.
او تصریح کرد: «برای اسرائیل حیاتی است که قوانین بشردوستانه بین‌المللی را رعایت کند و هر گام ممکن را برای جلوگیری از آسیب غیرنظامیان بردارد، به‌ویژه در رابطه با بیمارانی که در بیمارستان «کمال عدوان» تحت مراقبت قرار دارند و متخصصان پزشکی که به معالجه جمعیت مشغول هستند.» این دیپلمات آمریکایی اضافه کرد که آمریکا به اسرائیل به صراحت اعلام کرده که باید اقدامات بیشتری برای رفع این کمبودهای انسانی قابل پیشگیری انجام دهد.
واسیلی نبنزیا، سفیر و نماینده روسیه در سازمان ملل نیز گفت که مسکو به‌شدت نگران حملات و بمباران مداوم اسرائیل علیه اماکن غیرنظامی در نوار غزه است. او با فراخواندن اسرائیل به رعایت قوانین بین‌المللی بشردوستانه گفت که بیمارستان‌ها نمی‌توانند به میدان جنگ تبدیل شوند. نبنزیا تصریح کرد: «ممکن است از آنها برای مقاصد نظامی استفاده نشود و کارکنان پزشکی باید فرصت‌هایی داشته باشند تا بدون مانع به وظایف غیرنظامی و اخلاقی خود عمل کنند.»
آمریکا، حامی نسل‌کشی فلسطینیان
در شرایطی که بسیاری از کشورها و نهادهای بین‌المللی در تلاش برای متوقف کردن جنایت‌های جنگی اسرائیل هستند، دولت ایالات متحده تصمیم دارد ۸ میلیارد دلار تسلیحات در اختیار اسرائیل قرار دهد. رسانه‌های آمریکایی به نقل از مقام‌های دولتی و افراد مطلع گفته‌اند که وزارت خارجه آمریکا کنگره این کشور را به طور غیررسمی از قصد خود برای فروش ۸ میلیارد دلار تسلیحات به اسرائیل باخبر کرده است. این خبر ابتدا از سوی وب‌سایت خبری اکسیوس به نقل از یک مقام آمریکایی منتشر شد و بعد شبکه خبری سی‌ان‌ان به نقل از یک مقام آمریکایی و منبع مطلع دیگر آن را منتشر کرد.
بر اساس این خبر، وزارت خارجه آمریکا با ارسال یک اطلاعیه غیررسمی به کمیته روابط خارجی در مجلس نمایندگان و سنا آنها را از قصد دولت برای فروش این میزان تسلیحات به اسرائیل باخبر کرده است. این معامله تسلیحاتی باید در کمیته‌های سنا و مجلس نمایندگان تایید شود. در ماه مه ۲۰۲۴ وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد که اسرائیل ممکن است با استفاده از سلاح‌های آمریکایی در غزه قوانین بشردوستانه را نقض کرده باشد.
وزارت خارجه آمریکا در گزارشی که مدت‌ها بود انتظار آن می‌رفت، گفت که «می‌توان ارزیابی کرد» که تسلیحات تامین‌شده توسط آمریکا به شکلی استفاده شده که با تعهدات اسرائیل «ناسازگار» است. این گزارش همچنین گفته بود که قول اسرائیل به آمریکا در مورد استفاده قانونی از تسلیحات آمریکایی «معتبر و قابل اعتماد» است، بنابراین امکان ادامه ارسال سلاح به اسرائیل وجود دارد.
واشنگتن سالانه 3/8 میلیارد دلار به متحد دیرینه خود کمک نظامی می‌کند. جو بایدن چند بار محتاطانه از اسرائیل خواسته است که به تلفات غیرنظامیان توجه کند. واشنگتن در مواجهه با انتقادات بین‌المللی، از اسرائیل در حمله این کشور به غزه حمایت کرده است؛ حمله‌ای که تقریباً تمامی 2/3 میلیون جمعیت غزه را آواره کرده، بحران گرسنگی ایجاد کرده و به اتهامات «نسل‌کشی» منجر شده است که اسرائیل آنها را رد می‌کند.
در حال حاضر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل به اتهام «جنایت جنگی» از سوی دیوان بین‌المللی کیفری تحت تعقیب است. سه قاضی دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) روز پنجشنبه ۲۱ نوامبر حکم بازداشت بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل و وزیر جنگ پیشین او، یوآو گالانت را که روز ۵ نوامبر از جایگاه خود برکنار شده بود، صادر و آنها را به «جنایت علیه بشریت» و «جنایت جنگی» متهم کرد.
این نخستین بار است که دیوان کیفری بین‌المللی چنین دستوری را علیه یک رهبر مورد حمایت غرب صادر می‌کند. براساس اعلام قضات دیوان کیفری بین‌المللی، «دلایلی منطقی» برای باور این مسئله وجود دارد که نتانیاهو و گالانت مسئول جنایت‌هایی مانند «استفاده از گرسنگی به عنوان سلاح جنگی» و «قتل، آزار و اذیت غیرنظامیان و دیگر اعمال غیرانسانی» هستند. این دستور در پی درخواست کریم احمدخان، دادستان دیوان کیفری بین‌المللی و پس از ۶ ماه تحقیق و بررسی صادر شد.
پیش از جنگ نیز ایالات متحده اصلی‌ترین تأمین‌کننده نیازهای نظامی اسرائیل به شمار می‌رفت. براساس گزارش مؤسسه تحقیقات صلح استکهلم (SIPRI)، واردات تسلیحات نظامی از سوی اسرائیل در فاصله سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ در مقایسه با سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ با افزایش 1/5 درصدی همراه بوده است. مجموعاً ۶۹ درصد از واردات نظامی تسلیحات به اسرائیل در فاصله سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ از مبدأ ایالات متحده بوده و آمریکایی‌ها با فاصله قابل‌توجهی نسبت به دیگر کشورها اصلی‌ترین حامی نظامی اسرائیل در جهان به حساب می‌آیند. طی دهه‌های گذشته نیز تسلیحات آمریکایی نقش اصلی را در جنگ‌های اسرائیل ایفا کرده است. برآوردها نشان می‌دهد ایالات متحده علاوه بر سلاح‌های خریداری‌شده از سوی اسرائیل، از سال ۱۹۶۰ به این سو مجموعاً ۱۲۰ میلیارد دلار کمک نظامی برای اسرائیل ارسال کرده است.
